سعد بن سعد اشعری قمی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(اضافه کردن رده)
 
(۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{بخشی از یک کتاب}}
+
'''سعد بن سعد اشعری قمی''' از [[محدث|محدثان]] موثق [[شیعه]] در قرن دوم و سوم هجری است. به گفته [[شیخ طوسی]] و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]، او از یاران و راویان [[امام رضا]] و [[امام جواد]] علیهما‌السلام می‌‌باشد.<ref> رجال شیخ طوسی، ص ۳۷۸.</ref><ref> نجاشی، ص ۱۲۷.</ref>
  
 +
==سعد از نظر بزرگان==
  
 +
تاریخ نگارانی که شرح حال سعد را نوشته‌اند، از او به نیکی یاد کرده و مورد ستایش قرار داده‌اند. [[شیخ طوسی]] می‌‌نویسد: سعد بن سعد اشعری، صاحب «کتاب» است<ref> رجال شیخ طوسی، ص ۱۲۷.</ref> و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] در «[[رجال نجاشی (کتاب)|رجال]]» و [[علامه حلی|علامه]] در «[[خلاصة الاقوال (کتاب)|خلاصه]]» می‌‌فرمایند: سعد بن سعد اهل [[قم]] و مورد اطمینان است.<ref> رجال نجاشی، چاپ مکتبه داوری، ص ۱۲۷.</ref><ref> خلاصه علامه حلی، ص ۷۸.</ref>
  
 +
[[ابوعمرو کشی|شیخ کشی]] این روایت را نقل می‌‌فرماید: [[عبدالله بن صلت قمی|عبدالله بن صلت قمی‌‌]] به من خبر داد که در یکی از آخرین روزهای حیات [[امام جواد]] علیه‌السلام، خدمت حضرت مشرف شدم. شنیدم که امام علیه‌السلام فرمود: «خدا [[صفوان بن یحیی]] را جزای نیکو عنایت فرماید». همچنین در حق [[محمد بن سنان]] و [[زکریا بن آدم]] دعا کردند و فرمودند که به عهد و پیمان خود درباره من وفا کردند، اما امام نامی ‌‌از «سعد اشعری» نبرد. من مرتبه‌ای دیگر به حضور امام رفتم، فرمود خداوند صفوان بن یحیی و محمد بن سنان و زکریا بن آدم و سعد بن سعد را خیر دهد؛ زیرا نسبت به من وفاداری کردند.<ref> رجال کشی، ج ۲، ص ۷۹۲، چاپ مؤسسه آل البیت لاحیاءالتراث.</ref>
  
−
'''منبع:''' ستارگان حرم، شماره 5
+
این روایت گویای شخصیت والای سعد بن سعد، نزد حضرت جواد علیه‌السلام است. در این [[حدیث]] امام ایشان را دعا کرد و در ردیف بزرگان [[فقه]] و [[حدیث]] به حساب آورد. یقیناً این اعتبار معنوی به دلیل روح بلند و مقام رفیع این [[محدث]] جهان [[شیعه|تشیع]] است.
  
−
'''نویسنده:''' ابوالحسن ربانی صالح‌آبادی
+
همچنین از این حدیث استفاده می‌‌شود که او از راویان و یاران حضرت جوادالائمه علیه‌السلام بوده است. بعضی از علماء معاصر هم همین مطلب را مورد تأیید قرار داده‌اند.<ref> معجم الثقات، چاپ جامعه مدرسین، ص ۵۸.</ref>
  
−
'''اشاره'''
+
سایر دانشمندان و گزارش دهندگان مانند [[عبدالله مامقانی|علامه مامقانی]] هم که تألیف‌هایی در زمینه زندگی بزرگان تاریخ تشیع نوشته‌اند، همان سخنان برجستگان [[علم رجال|رجال]] شیعه را ذکر کرده‌اند.
  
−
شهر مقدس [[قم]] در طول تاریخ [[اسلام]] خاستگاه مهم شیعیان بوده است و انسان‌هایی در این شهر پرورش یافته‌اند که مایه افتخار و شکوه شیعیان شده‌اند؛ بزرگ مردانی که در برابر حاکمیت استبداد به ملت‌ها درس آزادگی آموخته و شعله‌های مکتب انقلابی تشیع را روشن نگاه داشته‌اند.
+
==استادان و شاگردان==
  
−
یکی از این ستارگان تابناک که در آسمان علم و [[حدیث]] درخشید، سعد بن سعد اشعری قمی ‌‌است؛ مردی که در روزگار خویش یکی از پرچمداران اخبار و روایات [[ائمه اطهار]] علیهم‌السلام بود. امید است که مقاله حاضر برای شناخت او، چراغ راه و برای نسل جستجوگر زمان ما که در جستجوی انسان‌های برجسته و بزرگ تاریخ‌اند، الگویی جاودان باشد.
+
سعد اشعری برای شناخت مکتب و اخبار [[اهل بیت]] علیهم‌السلام از شهر [[قم]] به [[مدینه]] یا [[خراسان]] هجرت کرد. او این راه طولانی را طی طریق کرد تا از دریای بی‌انتهای دانش [[ائمه اطهار|امامان]] علیه‌السلام قطره‌ای برگیرد و از خرمن علم ایشان، خوشه‌ای برچیند. آری او نمونه این خبر معروف است که [[امام صادق]] علیه‌السلام فرمود: یک نفر از شیعیان ما که اخبار و روایات ما را بین پیروان ما منتشر کند و قلب‌ها و جان‌های آن‌ها به نور دین محکم شود، از هزار نفر عابد، که تنها اهل دعا و ذکراند ولی مبلغ رسالت الهی نیستند بهتر است.<ref> اصول کافی، چاپ دارالکتب الاسلامیه، ج ۱، ص ۳۳.</ref>
  
−
'''خاندان'''
+
«سعد بن سعد اشعری قمی» از چند نفر، روایت نقل می‌‌کند که عبارتند از:
  
−
همان طور که از نسبت قمی‌‌ و اشعری این مرد بزرگ بدست می‌‌آید، وی از خاندان شریف «اشعری» است که خدمات شایانی در ترویج مذهب ناب شیعه انجام داده‌اند و ده‌ها فقیه و محدث و متکلم در دامان خویش پرورده‌اند.
+
# <I>حسن بن جهم:</I>'''<ref> بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۶۶.</ref>''' وی مورد اطمینان و از یاران حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام بود.<ref> رجال نجاشی، ص ۳۶.</ref>
 +
# <I>[[صفوان بن یحیی]]:</I>'''<ref> بحارالانوار، ج ۱۷، ص ۱۵۳.</ref>''' دانشور بسیار بزرگی است که در میان یاران [[ائمه اطهار|ائمه]] همانند ستاره‌ای پرفروغ می‌‌درخشد.<ref> نجاشی، ص ۱۳۹، فهرست شیخ، ص ۸۳، رجال شیخ، ص ۳۵۷.</ref>
 +
# <I>علی بن ابی حمزه.</I><ref> بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۴۵.</ref>
  
−
'''اسم و لقب'''
+
همچنین عده زیادی از دانشمندان و راویان نزد «سعد اشعری» به فراگیری سخنان گهربار [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم‌السلام پرداخته‌اند. نام این اشخاص در کتاب‌های رجالی ذکر شده است که به اسامی ‌‌چند تن از آنان اشاره می‌‌کنیم:
  
−
اسم شریف این چهره درخشان سعد، فرزند سعد لقبش اشعری و نسبت او قمی ‌‌است.<ref> رجال نجاشی، ص 127، فهرست شیخ طوسی، ص 76.</ref>
+
# <I>[[محمد بن خالد برقی]]:</I><ref> رجال نجاشی، ص ۱۲۷.</ref> وی از بزرگان شیعه، یار [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسی]] و [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] علیه‌السلام و فرزند [[احمد بن محمد بن خالد برقى|احمد بن محمد بن خالد]] مؤلف کتاب [[المحاسن (کتاب)|محاسن برقی]] بود. [[شیخ طوسی]] و [[علامه حلی|علامه]]، او را فردی مورد اطمینان شمرده‌اند.<ref> تنقیح المقال ممقانی، ج ۳، ص ۱۱۱.</ref>
 +
# <I>محمد بن الحسن ابی خالد:</I><ref> فهرست شیخ، ص ۷۶.</ref> [[شیخ طوسی]] او را از اصحاب امام رضا علیه‌السلام می‌‌داند و از روایات متعدد بدست می‌‌آید که محمد «وصی»<ref> تنقیح المقال، ج ۲، ص ۹۹.</ref> سعد بن سعد و شخصی قابل اعتماد بود.<ref> همان.</ref>
 +
# <I>[[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسی قمی]]:</I>'''<ref> فهرست شیخ، ص ۷۶.</ref>''' یکی از دانشمندان بزرگ و مورد اطمینان [[شیعه]] در قم و مورد اعتماد راویان بود. نجاشی می‌‌نویسد: بزرگ قم و عالم برجسته و [[فقیه]] آنان که در شهر [[قم]] ریاست داشت و با [[امام رضا]] و [[امام جواد]] و حضرت [[امام هادی]] علیهم‌السلام ملاقات کرده است.<ref> رجال نجاشی، ص ۶۰.</ref>
 +
# <I>عباد بن سلیمان:</I><ref> همان، ص ۱۲۷.</ref> راوی بیشتر روایاتی که از سعد نقل شده است، عباد است. البته کسی از دانشمندان پیشین او را مورد وثوق ندانسته است، ولی بعضی از دانشوران اخیر مانند [[وحید بهبهانی]] تلاش کرده‌اند که شخصیت مناسبی از او ارائه کنند.<ref> تنقیح المقال، ج ۲، ص ۱۲۱.</ref>
  
−
'''در نظر بزرگان'''
+
==آثار و تألیفات ==
  
−
تاریخ نگارانی که شرح حال سعد را نوشته‌اند، از او به نیکی یاد کرده و مورد ستایش قرار داده‌اند. [[شیخ طوسی]] می‌‌نویسد: سعد بن سعد اشعری، صاحب «کتاب» است<ref> رجال شیخ طوسی، ص 127.</ref> و نجاشی در «رجال» و علامه در «خلاصه» می‌‌فرماید: سعد بن سعد اهل [[قم]] و مورد اطمینان است.<ref> رجال نجاشی، چاپ مکتبه داوری، ص 127.</ref><ref> خلاصه علامه حلی، ص 78.</ref>
+
فهرست نویسان بزرگ [[شیعه]] دو یا سه کتاب از سعد قمی ثبت کرده‌اند و [[شیخ طوسی]] می‌‌گوید، او کتابی دارد.<ref> فهرست شیخ، ص ۷۶.</ref> اما موضوع این کتاب مشخص نیست. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] کتابی به نام «المسائل» به او نسبت داده است<ref> رجال نجاشی، ص ۱۲۷.</ref> که در این کتاب ۵۲ [[حدیث]] از سعد در زمینه‌های مختلف [[فقه|فقهی]] و [[عقاید|اعتقادی]] وجود دارد.<ref> بانک اطلاعات کتابخانه حضرت معصومه سلام الله علیها‌‌.</ref>
  
−
شیخ کشی این روایت را نقل می‌‌فرماید: عبدالله بن صلت قمی‌‌ به من خبر داد که در یکی از آخرین روزهای حیات [[امام جواد]] علیه‌السلام، خدمت حضرت مشرف شدم. شنیدم که امام معصوم علیه‌السلام فرمود: «خدا صفوان بن یحیی را جزای نیکو عنایت فرماید. در حق محمد بن سنان و زکریا بن آدم [[دعا]] کردند و فرمودند که به عهد و پیمان خود درباره من وفا کردند، اما امام نامی ‌‌از «سعد اشعری» نبرد. من مرتبه‌ای دیگر به حضور امام رفتم، فرمود خداوند صفوان بن یحیی و محمد بن سنان و زکریا بن آدم و سعد بن سعد را خیر دهد؛ زیرا نسبت به من وفاداری کردند.<ref> رجال کشی، ج 2، ص 792، چاپ مؤسسه آل البیت لاحیاءالتراث.</ref>
+
==روایت احادیث==
  
−
این روایت گویای شخصیت والای سعد بن سعد، نزد حضرت جواد علیه‌السلام است. در این حدیث امام ایشان را دعا کرد و در ردیف بزرگان [[فقه]] و [[حدیث]] به حساب آورد. یقیناً این اعتبار معنوی به دلیل روح بلند و مقام رفیع این محدث جهان تشیع است.
+
در پایان به چند نمونه [[حدیث]] که از این بزرگوار نقل شده است، اشاره می‌‌کنیم:
  
−
سایر دانشمندان و گزارش دهندگان مانند علامه مامقانی هم که تألیف‌هایی در زمینه زندگی بزرگان تاریخ تشیع نوشته‌اند، همان سخنان برجستگان رجال شیعه را ذکر کرده‌اند.
+
'''پاداش زیارت فاطمه معصومه علیهاالسلام:'''
  
−
'''یار امامان'''
+
از معروفترین احادیثی که درباره شأن و منزلت [[حضرت فاطمه معصومه علیها السلام|حضرت معصومه]] سلام الله علیها و ثواب [[زیارت]] ایشان نقل شده است، یکی روایت سعد بن سعد است و شاید این مهمترین سند در این باره است. همه روایتگران این حدیث از عالمان مورد اطمینان شیعه‌اند. [[شیخ صدوق]] به نقل از پدرش، از علی بن ابراهیم قمی، از ابراهیم بن هاشم، از سعد اشعری از [[امام رضا]] علیه‌السلام این گونه نقل می‌‌کند: قال: سَئلتُهُ عَنْ فاطِمَه بِنتِ موسَی بْنِ جَعْفَرِ فقال: مَنْ زارها، فله الجنّه.<ref> ثواب الاعمال (صدوق) ترجمه علی‌اکبر غفاری، ص ۲۲۶.</ref> سعد می‌‌گوید: از [[امام رضا]] علیه‌السلام درباره شأن و فضیلت زیارت حضرت فاطمه معصومه علیه‌السلام سؤال کردم، فرمود: هر کس او را زیارت کند، [[بهشت]] برای او است.
  
−
[[شیخ طوسی]] و نجاشی او را از یاران و راویان حضرت [[امام رضا]] و حضرت [[امام جواد]] علیهم‌السلام می‌‌دانند<ref> رجال شیخ طوسی، ص 378.</ref><ref> نجاشی، ص 127.</ref> و از حدیثی هم که کشی نقل کرده استفاده می‌‌شود که او از راویان و یاران حضرت جوادالائمه علیه‌السلام بوده بعضی از علماء معاصر هم همین مطلب را مورد تأیید قرار داده‌اند.<ref> معجم الثقات، چاپ جامعه مدرسین، ص 58.</ref>
+
'''توحید:'''
  
−
'''هجرت'''
+
سعد می‌‌گوید از امام رضا علیه‌السلام درباره [[توحید]] و اعتقاد به آن سؤال کردم، فرمود: توحید واقعی همان است که شما [[شیعه|شیعیان]] دارید.<ref> بحارالانوار، چاپ آخوندی، ج ۳، ص ۲۴۰.</ref>
  
−
سعد برای شناخت مکتب و اخبار [[اهل بیت]] عصمت علیهم‌السلام از شهر [[قم]] به [[مدینه]] یا خراسان هجرت کرد. او این راه طولانی را طی طریق کرد تا از دریای بی‌انتهای دانش امام علیه‌السلام قطره‌ای برگیرد و از خرمن علم او، خوشه‌ای برچیند. آری او نمونه این خبر معروف است که [[امام صادق]] علیه‌السلام فرمود: یک نفر از شیعیان ما که اخبار و روایات ما را بین پیروان ما منتشر کند قلب‌ها و جان‌های آن‌ها به نور دین محکم شود، از هزار نفر عابد، که تنها اهل دعا و ذکراند ولی مبلغ [[رسالت]] الهی نیستند بهتر است.<ref> اصول کافی، چاپ دارالکتب الاسلامیه، ج 1، ص 33.</ref>
+
'''پاکی و نظافت:'''
  
−
'''استادان'''
+
امام رضا علیه‌السلام فرمود: از جمله خُلق و خوی [[پیامبران|پیامبران]] خدا، تمیزی و استفاده از عطرها و اصلاح سر و صورت بوده است.<ref> بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۴۳.</ref>
  
−
«سعد» از چند نفر، روایت نقل می‌‌کند که عبارتند از:
+
'''نماز اول وقت:'''
  
−
'''<I>1- حسن بن جهم:</I>'''<ref> [[بحارالانوار]]، ج 11، ص 66.</ref>
+
امام رضا علیه‌السلام به سعد فرمود: ای سعد هرگاه موقع [[نماز]] فرارسید، نمازت را بخوان، چون نمی‌‌دانی لحظه دیگر زنده خواهی بود یا نه!<ref> وسائل الشیعه، ج ۴، ص ۱۱۹.</ref>
  
−
وی مورد اطمینان و از یاران حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام بود.<ref> رجال نجاشی، ص 36.</ref>
+
'''یاد سیدالشهداء هنگام نوشیدن آب:'''
  
−
'''<I>2- صفوان بن یحیی:</I>'''<ref> بحارالانوار، ج 17، ص 153.</ref>
+
سعد از داود رِقی نقل می‌‌کند که نزد [[امام صادق]] علیه‌السلام بودم. امام آب نوشید بعد از آن دیدم که امام گریه می‌‌کند. لحظه‌ای بعد، فرمود: خداوند قاتل [[امام حسین]] علیه‌السلام را لعنت کند. هر کس وقتی آب نوشید، امام حسین علیه‌السلام را یاد کند و بر قاتل او لعنت فرستند، خداوند متعال برای او هزار حَسَنه می‌‌نویسد، هزار گناه از او پاک می‌‌نماید، او را از نظر معنوی به هزار درجه بالا می‌‌برد و گویا هزار بنده آزاد کرده است و پروردگار او را در روز [[قیامت]] با مسرت و شادی محشور خواهد کرد.<ref> بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۳۰۳.</ref>
  
−
دانشور بسیار بزرگی است که در میان یاران ائمه همانند ستاره‌ای پرفروغ می‌‌درخشد.<ref> نجاشی، ص 139، فهرست شیخ، ص 83، رجال شیخ، ص 357.</ref>
+
'''زندگی در قم:'''
  
−
'''<I>3- علی بن ابی حمزه:</I>'''<ref> بحارالانوار، ج 26، ص 45.</ref>
+
به نقل راویان از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌‌کند که حضرت فرمود: وقتی [[فتنه]] و بلا در شهرها ظاهر شد، به شهر قم پناه ببرید زیرا برای کسانی که نگران حفظ [[دین]] خود هستند جای مناسبی است.<ref> همان، ج ۶۰، ص ۲۱۴.</ref>
  
−
'''شاگردان'''
+
'''زمین از وجود معصوم خالی نیست:'''
  
−
عده زیادی از دانشمندان و راویان نزد «سعد» به فراگیری سخنان گُهربار ائمه علیهم‌السلام پرداخته‌اند نام این اشخاص در کتاب‌های رجالی ذکر شده است که به اسامی ‌‌چند تن از آنان اشاره می‌‌کنیم.
+
با یک واسطه از حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام روایت می‌‌کند که فرمود: «حجت خدا بر مردم کامل نمی‌‌شود مگر به وسیله امام [[معصوم|معصومی‌‌]] که شناخته شده باشد».<ref> همان، ج ۲۳، ص ۵۱؛ از بصائرالدرجات، صفار قمی، ص ۱۴۳.</ref>
  
−
'''<I>1- محمد بن خالد برقی:</I>'''<ref> رجال نجاشی، ص 127.</ref>
+
'''دین را باید از امامان آموخت:'''
  
−
از بزرگان شیعه، یار امام موسی و امام رضا علیه‌السلام بود. و فرزند احمد بن محمد بن خالد مؤلف کتاب محاسن برقی بود. شیخ طوسی و علامه، او را فردی مورد اطمینان شمرده‌اند.<ref> تنقیح المقال ممقانی، ج 3، ص 111.</ref>
+
سعد می‌‌گوید: حضرت رضا علیه‌السلام در معنای این [[آیه]] شریفه: «چه کسی گمراهتر است از کسی که بدون راهنمایی خدا از هوای نفس پیروی می‌‌کند»، فرمود: کسانی که مذهب و [[دین]] خود را از غیر [[ائمه اطهار|امامان معصوم]] علیهم‌السلام فرامی‌‌گیرند».<ref> همان، ج ۲، ص ۳۰۲.</ref>
  
−
'''<I>2- محمد بن الحسن ابی خالد:</I>'''<ref> فهرست شیخ، ص 76.</ref>
+
==وفات و مدفن==
 +
قرائن و شواهد ما را راهنمایی می‌‌کند که او در اواخر قرن دوم هجری در شهر مقدس [[قم]] چشم به جهان گشود و در نیمه اول قرن سوم جان به جان آفرین تسلیم کرده است. البته با توجه به این که سعد بن سعد از [[صفوان بن یحیی]] روایت نقل می‌‌کند و صفوان بن یحیی در سال ۲۱۰ رحلت کرده است، دوران زندگی او را می‌‌توان حدس زد. محل دفن سعد بن سعد اشعری معلوم نیست و نمی‌‌توان در این موضوع نظری قاطع داد و شاید مثل بسیاری از خاندان اشعری، در جوار [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها در شهر مقدس قم دفن شده باشد.
  
−
شیخ طوسی او را از اصحاب امام رضا علیه‌السلام می‌‌داند و از روایات متعدد بدست می‌‌آید که محمد «وصی»<ref> تنقیح المقال، ج 2، ص 99.</ref> سعد بن سعد و شخصی قابل اعتماد بود.<ref> همان.</ref>
+
==پانویس==
−
 
+
<references />
−
'''<I>3- احمد بن محمد بن عیسی قمی:</I>'''<ref> فهرست شیخ، ص 76.</ref>
+
==منابع==
−
 
+
* [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، شماره 5، نویسنده: ابوالحسن ربانی صالح‌آبادی.
−
یکی از دانشمندان بزرگ و مورد اطمینان [[شیعه]] در قم و مورد اعتماد راویان بود. نجاشی می‌‌نویسد: بزرگِ قم و عالمِ برجسته و فقیه آنان که در شهر [[قم]] ریاست داشت و با [[امام رضا]] و [[امام جواد]] و حضرت [[امام هادی]] علیهم‌السلام ملاقات کرده است.<ref> رجال نجاشی، ص 60.</ref>
 
−
 
 
−
'''<I>4- عباد بن سلیمان:</I>'''<ref> همان، ص 127.</ref>
 
−
 
 
−
راوی بیشتر روایاتی که از سعد نقل شده است، عباد است. البته کسی از دانشمندان پیشین او را مورد وثوق ندانسته است، ولی بعضی از دانشوران اخیر مانند؛ وحید بهبهانی تلاش کرده‌اند که شخصیت مناسبی از او ارائه کنند.<ref> تنقیح المقال، ج 2، ص 121.</ref>
 
−
 
 
−
'''روزگار او'''
 
−
 
 
−
قرائن و شواهد ما را راهنمایی می‌‌کند که او در اواخر قرن دوم هجری در شهر مقدس قم چشم به جهان گشود و در نیمه اول قرن سوم جان به جان آفرین تسلیم کرده است. البته با توجه به این که سعد بن سعد از صفوان بن یحیی روایت نقل می‌‌کند و صفوان بن یحیی در سال 210 رحلت کرده است، دوران زندگی او را می‌‌توان حدس زد.
 
−
 
 
−
'''تألیفات'''
 
−
 
 
−
فهرست نویسان بزرگ شیعه دو یا سه کتاب از سعد ثبت کرده‌اند و [[شیخ طوسی]] می‌‌گوید، او کتابی دارد.<ref> فهرست شیخ، ص 76.</ref> اما موضوع این کتاب مشخص نیست. نجاشی کتابی به نام «المسائل» به او نسبت داده است<ref> رجال نجاشی، ص 127.</ref> که در این کتاب 52 [[حدیث]] از سعد در زمینه‌های مختلف فقهی و اعتقادی وجود دارد.<ref> بانک اطلاعات کتابخانه [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها‌‌.</ref>
 
−
 
 
−
'''چند روایت'''
 
−
 
 
−
در پایان به چند نمونه روایت که از این بزرگوار نقل شده است، اشاره می‌‌کنیم.
 
−
 
 
−
'''پاداش زیارت فاطمه معصومه سلام الله علیها'''
 
−
 
 
−
از معروفترین احادیثی که درباره شأن و منزلت حضرت معصومه سلام الله علیها و ثواب [[زیارت]] ایشان نقل شده است، یکی روایت سعد بن سعد است و شاید این مهمترین سند در این باره است. همه روایتگران این حدیث از عالمان مورد اطمینان شیعه‌اند. [[شیخ صدوق]] به نقل از پدرش، از علی بن ابراهیم قمی، از ابراهیم بن هاشم، از سعد اشعری از [[امام رضا]] علیه‌السلام این گونه نقل می‌‌کند: قال: سَئلتُهُ عَنْ فاطِمَه بِنتِ موسَی بْنِ جَعْفَرِ فقال: مَنْ زارها، فله الجنّه.<ref> ثواب الاعمال (صدوق) ترجمه علی‌اکبر غفاری، ص 226.</ref>
 
−
 
 
−
سعد می‌‌گوید: از [[امام رضا]] علیه‌السلام درباره شأن و فضیلت زیارت حضرت فاطمه معصومه علیه‌السلام سؤال کردم: هر کس او را [[زیارت]] کند، [[بهشت]] برای او است.
 
−
 
 
−
'''توحید'''
 
  
−
سعد می‌‌گوید از امام رضا علیه‌السلام درباره توحید و اعتقاد به آن سؤال کردم، فرمود: توحید واقعی همان است که شما شیعیان دارید.<ref> بحارالانوار، چاپ آخوندی، ج 3، ص 240.</ref>
 
−
 
−
'''پاکی و نظافت'''
 
−
 
−
امام رضا علیه‌السلام فرمود: از جمله خُلق و خوی پیامبران خدا، تمیزی و استفاده از عطرها و اصلاح سر و صورت بوده است.<ref> بحارالانوار، ج 11، ص 43.</ref>
 
−
 
−
'''نماز اول وقت'''
 
−
 
−
امام رضا علیه‌السلام به سعد فرمود: ای سعد هرگاه موقع نماز فرارسید، نمازت را بخوان، چون نمی‌‌دانی لحظه دیگر زنده خواهی بود یا نه!<ref> [[وسائل الشیعه]]، ج 4، ص 119.</ref>
 
−
 
−
'''یادِ سیدالشهداء هنگام نوشیدن آب'''
 
−
 
−
سعد از داود رِقی نقل می‌‌کند که نزد [[امام صادق]] علیه‌السلام بودم. امام آب نوشید بعد از آن دیدم که امام گریه می‌‌کند. لحظه‌ای بعد، فرمود: خداوند قاتل [[امام حسین]] علیه‌السلام را لعنت کند. هر کس وقتی آب نوشید، امام حسین علیه‌السلام را یاد کند و بر قاتل او لعنت فرستند، خداوند متعال برای او هزار حَسَنه می‌‌نویسد، هزار گناه از او پاک می‌‌نماید، او را از نظر معنوی به هزار درجه بالا می‌‌برد و گویا هزار بنده آزاد کرده است و پروردگار او را در روز [[قیامت]] با مسرت و شادی محشور خواهد کرد.<ref> بحارالانوار، ج 46، ص 303.</ref>
 
−
 
−
'''زندگی در قم'''
 
−
 
−
به نقل راویان از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌‌کند که حضرت فرمود: وقتی فتنه و بلا در شهرها ظاهر شد، به شهر قم پناه ببرید زیرا برای کسانی که نگران حفظ دین خود هستند جای مناسبی است.<ref> همان، ج 60، ص 214.</ref>
 
−
 
−
'''زمین از وجود معصوم خالی نیست.'''
 
−
 
−
با یک واسطه از حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام روایت می‌‌کند که فرمود: «حجت خدا بر مردم کامل نمی‌‌شود مگر به وسیله امام معصومی‌‌ که شناخته شده باشد».<ref> همان، ج 23، ص 51؛ از بصائرالدرجات، صفار قمی، ص 143.</ref>
 
−
 
−
'''دین را باید از امامان آموخت.'''
 
−
 
−
سعد می‌‌گوید: حضرت رضا علیه‌السلام در معنای این آیه شریفه: که چه کسی گمراهتر است، از کسی که بدون راهنمایی خدا از هوای نفس پیروی می‌‌کند، فرمود: کسانی که مذهب و دین خود را از غیر امامان معصوم علیهم‌السلام فرامی‌‌گیرند».<ref> همان، ج 2، ص 302.</ref>
 
−
 
−
'''محل دفن'''
 
−
 
−
محل دفن سعد بن سعد اشعری معلوم نیست و نمی‌‌توان در این موضوع نظری قاطع داد و شاید مثل بسیاری از خاندان اشعری، در جوار [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها و شهر مقدس قم دفن شده باشد.
 
−
 
−
==پانویس ==
 
−
<references />
 
 
[[رده:علمای قرن سوم]]
 
[[رده:علمای قرن سوم]]
 +
[[رده:اصحاب امام رضا علیه السلام]]
 +
[[رده:اصحاب امام جواد علیه السلام]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۲۲

سعد بن سعد اشعری قمی از محدثان موثق شیعه در قرن دوم و سوم هجری است. به گفته شیخ طوسی و نجاشی، او از یاران و راویان امام رضا و امام جواد علیهما‌السلام می‌‌باشد.[۱][۲]

سعد از نظر بزرگان

تاریخ نگارانی که شرح حال سعد را نوشته‌اند، از او به نیکی یاد کرده و مورد ستایش قرار داده‌اند. شیخ طوسی می‌‌نویسد: سعد بن سعد اشعری، صاحب «کتاب» است[۳] و نجاشی در «رجال» و علامه در «خلاصه» می‌‌فرمایند: سعد بن سعد اهل قم و مورد اطمینان است.[۴][۵]

شیخ کشی این روایت را نقل می‌‌فرماید: عبدالله بن صلت قمی‌‌ به من خبر داد که در یکی از آخرین روزهای حیات امام جواد علیه‌السلام، خدمت حضرت مشرف شدم. شنیدم که امام علیه‌السلام فرمود: «خدا صفوان بن یحیی را جزای نیکو عنایت فرماید». همچنین در حق محمد بن سنان و زکریا بن آدم دعا کردند و فرمودند که به عهد و پیمان خود درباره من وفا کردند، اما امام نامی ‌‌از «سعد اشعری» نبرد. من مرتبه‌ای دیگر به حضور امام رفتم، فرمود خداوند صفوان بن یحیی و محمد بن سنان و زکریا بن آدم و سعد بن سعد را خیر دهد؛ زیرا نسبت به من وفاداری کردند.[۶]

این روایت گویای شخصیت والای سعد بن سعد، نزد حضرت جواد علیه‌السلام است. در این حدیث امام ایشان را دعا کرد و در ردیف بزرگان فقه و حدیث به حساب آورد. یقیناً این اعتبار معنوی به دلیل روح بلند و مقام رفیع این محدث جهان تشیع است.

همچنین از این حدیث استفاده می‌‌شود که او از راویان و یاران حضرت جوادالائمه علیه‌السلام بوده است. بعضی از علماء معاصر هم همین مطلب را مورد تأیید قرار داده‌اند.[۷]

سایر دانشمندان و گزارش دهندگان مانند علامه مامقانی هم که تألیف‌هایی در زمینه زندگی بزرگان تاریخ تشیع نوشته‌اند، همان سخنان برجستگان رجال شیعه را ذکر کرده‌اند.

استادان و شاگردان

سعد اشعری برای شناخت مکتب و اخبار اهل بیت علیهم‌السلام از شهر قم به مدینه یا خراسان هجرت کرد. او این راه طولانی را طی طریق کرد تا از دریای بی‌انتهای دانش امامان علیه‌السلام قطره‌ای برگیرد و از خرمن علم ایشان، خوشه‌ای برچیند. آری او نمونه این خبر معروف است که امام صادق علیه‌السلام فرمود: یک نفر از شیعیان ما که اخبار و روایات ما را بین پیروان ما منتشر کند و قلب‌ها و جان‌های آن‌ها به نور دین محکم شود، از هزار نفر عابد، که تنها اهل دعا و ذکراند ولی مبلغ رسالت الهی نیستند بهتر است.[۸]

«سعد بن سعد اشعری قمی» از چند نفر، روایت نقل می‌‌کند که عبارتند از:

  1. حسن بن جهم:[۹] وی مورد اطمینان و از یاران حضرت امام رضا علیه‌السلام بود.[۱۰]
  2. صفوان بن یحیی:[۱۱] دانشور بسیار بزرگی است که در میان یاران ائمه همانند ستاره‌ای پرفروغ می‌‌درخشد.[۱۲]
  3. علی بن ابی حمزه.[۱۳]

همچنین عده زیادی از دانشمندان و راویان نزد «سعد اشعری» به فراگیری سخنان گهربار ائمه علیهم‌السلام پرداخته‌اند. نام این اشخاص در کتاب‌های رجالی ذکر شده است که به اسامی ‌‌چند تن از آنان اشاره می‌‌کنیم:

  1. محمد بن خالد برقی:[۱۴] وی از بزرگان شیعه، یار امام موسی و امام رضا علیه‌السلام و فرزند احمد بن محمد بن خالد مؤلف کتاب محاسن برقی بود. شیخ طوسی و علامه، او را فردی مورد اطمینان شمرده‌اند.[۱۵]
  2. محمد بن الحسن ابی خالد:[۱۶] شیخ طوسی او را از اصحاب امام رضا علیه‌السلام می‌‌داند و از روایات متعدد بدست می‌‌آید که محمد «وصی»[۱۷] سعد بن سعد و شخصی قابل اعتماد بود.[۱۸]
  3. احمد بن محمد بن عیسی قمی:[۱۹] یکی از دانشمندان بزرگ و مورد اطمینان شیعه در قم و مورد اعتماد راویان بود. نجاشی می‌‌نویسد: بزرگ قم و عالم برجسته و فقیه آنان که در شهر قم ریاست داشت و با امام رضا و امام جواد و حضرت امام هادی علیهم‌السلام ملاقات کرده است.[۲۰]
  4. عباد بن سلیمان:[۲۱] راوی بیشتر روایاتی که از سعد نقل شده است، عباد است. البته کسی از دانشمندان پیشین او را مورد وثوق ندانسته است، ولی بعضی از دانشوران اخیر مانند وحید بهبهانی تلاش کرده‌اند که شخصیت مناسبی از او ارائه کنند.[۲۲]

آثار و تألیفات

فهرست نویسان بزرگ شیعه دو یا سه کتاب از سعد قمی ثبت کرده‌اند و شیخ طوسی می‌‌گوید، او کتابی دارد.[۲۳] اما موضوع این کتاب مشخص نیست. نجاشی کتابی به نام «المسائل» به او نسبت داده است[۲۴] که در این کتاب ۵۲ حدیث از سعد در زمینه‌های مختلف فقهی و اعتقادی وجود دارد.[۲۵]

روایت احادیث

در پایان به چند نمونه حدیث که از این بزرگوار نقل شده است، اشاره می‌‌کنیم:

پاداش زیارت فاطمه معصومه علیهاالسلام:

از معروفترین احادیثی که درباره شأن و منزلت حضرت معصومه سلام الله علیها و ثواب زیارت ایشان نقل شده است، یکی روایت سعد بن سعد است و شاید این مهمترین سند در این باره است. همه روایتگران این حدیث از عالمان مورد اطمینان شیعه‌اند. شیخ صدوق به نقل از پدرش، از علی بن ابراهیم قمی، از ابراهیم بن هاشم، از سعد اشعری از امام رضا علیه‌السلام این گونه نقل می‌‌کند: قال: سَئلتُهُ عَنْ فاطِمَه بِنتِ موسَی بْنِ جَعْفَرِ فقال: مَنْ زارها، فله الجنّه.[۲۶] سعد می‌‌گوید: از امام رضا علیه‌السلام درباره شأن و فضیلت زیارت حضرت فاطمه معصومه علیه‌السلام سؤال کردم، فرمود: هر کس او را زیارت کند، بهشت برای او است.

توحید:

سعد می‌‌گوید از امام رضا علیه‌السلام درباره توحید و اعتقاد به آن سؤال کردم، فرمود: توحید واقعی همان است که شما شیعیان دارید.[۲۷]

پاکی و نظافت:

امام رضا علیه‌السلام فرمود: از جمله خُلق و خوی پیامبران خدا، تمیزی و استفاده از عطرها و اصلاح سر و صورت بوده است.[۲۸]

نماز اول وقت:

امام رضا علیه‌السلام به سعد فرمود: ای سعد هرگاه موقع نماز فرارسید، نمازت را بخوان، چون نمی‌‌دانی لحظه دیگر زنده خواهی بود یا نه![۲۹]

یاد سیدالشهداء هنگام نوشیدن آب:

سعد از داود رِقی نقل می‌‌کند که نزد امام صادق علیه‌السلام بودم. امام آب نوشید بعد از آن دیدم که امام گریه می‌‌کند. لحظه‌ای بعد، فرمود: خداوند قاتل امام حسین علیه‌السلام را لعنت کند. هر کس وقتی آب نوشید، امام حسین علیه‌السلام را یاد کند و بر قاتل او لعنت فرستند، خداوند متعال برای او هزار حَسَنه می‌‌نویسد، هزار گناه از او پاک می‌‌نماید، او را از نظر معنوی به هزار درجه بالا می‌‌برد و گویا هزار بنده آزاد کرده است و پروردگار او را در روز قیامت با مسرت و شادی محشور خواهد کرد.[۳۰]

زندگی در قم:

به نقل راویان از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌‌کند که حضرت فرمود: وقتی فتنه و بلا در شهرها ظاهر شد، به شهر قم پناه ببرید زیرا برای کسانی که نگران حفظ دین خود هستند جای مناسبی است.[۳۱]

زمین از وجود معصوم خالی نیست:

با یک واسطه از حضرت امام رضا علیه‌السلام روایت می‌‌کند که فرمود: «حجت خدا بر مردم کامل نمی‌‌شود مگر به وسیله امام معصومی‌‌ که شناخته شده باشد».[۳۲]

دین را باید از امامان آموخت:

سعد می‌‌گوید: حضرت رضا علیه‌السلام در معنای این آیه شریفه: «چه کسی گمراهتر است از کسی که بدون راهنمایی خدا از هوای نفس پیروی می‌‌کند»، فرمود: کسانی که مذهب و دین خود را از غیر امامان معصوم علیهم‌السلام فرامی‌‌گیرند».[۳۳]

وفات و مدفن

قرائن و شواهد ما را راهنمایی می‌‌کند که او در اواخر قرن دوم هجری در شهر مقدس قم چشم به جهان گشود و در نیمه اول قرن سوم جان به جان آفرین تسلیم کرده است. البته با توجه به این که سعد بن سعد از صفوان بن یحیی روایت نقل می‌‌کند و صفوان بن یحیی در سال ۲۱۰ رحلت کرده است، دوران زندگی او را می‌‌توان حدس زد. محل دفن سعد بن سعد اشعری معلوم نیست و نمی‌‌توان در این موضوع نظری قاطع داد و شاید مثل بسیاری از خاندان اشعری، در جوار حضرت معصومه سلام الله علیها در شهر مقدس قم دفن شده باشد.

پانویس

  1. ↑ رجال شیخ طوسی، ص ۳۷۸.
  2. ↑ نجاشی، ص ۱۲۷.
  3. ↑ رجال شیخ طوسی، ص ۱۲۷.
  4. ↑ رجال نجاشی، چاپ مکتبه داوری، ص ۱۲۷.
  5. ↑ خلاصه علامه حلی، ص ۷۸.
  6. ↑ رجال کشی، ج ۲، ص ۷۹۲، چاپ مؤسسه آل البیت لاحیاءالتراث.
  7. ↑ معجم الثقات، چاپ جامعه مدرسین، ص ۵۸.
  8. ↑ اصول کافی، چاپ دارالکتب الاسلامیه، ج ۱، ص ۳۳.
  9. ↑ بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۶۶.
  10. ↑ رجال نجاشی، ص ۳۶.
  11. ↑ بحارالانوار، ج ۱۷، ص ۱۵۳.
  12. ↑ نجاشی، ص ۱۳۹، فهرست شیخ، ص ۸۳، رجال شیخ، ص ۳۵۷.
  13. ↑ بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۴۵.
  14. ↑ رجال نجاشی، ص ۱۲۷.
  15. ↑ تنقیح المقال ممقانی، ج ۳، ص ۱۱۱.
  16. ↑ فهرست شیخ، ص ۷۶.
  17. ↑ تنقیح المقال، ج ۲، ص ۹۹.
  18. ↑ همان.
  19. ↑ فهرست شیخ، ص ۷۶.
  20. ↑ رجال نجاشی، ص ۶۰.
  21. ↑ همان، ص ۱۲۷.
  22. ↑ تنقیح المقال، ج ۲، ص ۱۲۱.
  23. ↑ فهرست شیخ، ص ۷۶.
  24. ↑ رجال نجاشی، ص ۱۲۷.
  25. ↑ بانک اطلاعات کتابخانه حضرت معصومه سلام الله علیها‌‌.
  26. ↑ ثواب الاعمال (صدوق) ترجمه علی‌اکبر غفاری، ص ۲۲۶.
  27. ↑ بحارالانوار، چاپ آخوندی، ج ۳، ص ۲۴۰.
  28. ↑ بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۴۳.
  29. ↑ وسائل الشیعه، ج ۴، ص ۱۱۹.
  30. ↑ بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۳۰۳.
  31. ↑ همان، ج ۶۰، ص ۲۱۴.
  32. ↑ همان، ج ۲۳، ص ۵۱؛ از بصائرالدرجات، صفار قمی، ص ۱۴۳.
  33. ↑ همان، ج ۲، ص ۳۰۲.

منابع

  • ستارگان حرم، شماره 5، نویسنده: ابوالحسن ربانی صالح‌آبادی.
برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=سعد_بن_سعد_اشعری_قمی&oldid=139606»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا