علی احمدی میانجی

آیت الله علی احمدی میانجی (۱۳۰۵-۱۳۷۹ ش)، از فقها و اساتید اخلاق حوزه علمیه قم در دوره معاصر و از شاگردان آیت‌الله بروجردی و علّامه طباطبایی بود. او از انقلاب اسلامی ایران حمایت می‌کرد و چندین دوره نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری بود. تأسیس «مدرسه رضوى»، «انجمن دین و دانش» و «صندوق ذخیره علوى»، از جمله خدمات فرهنگى - اجتماعى آیت الله میانجى به شمار می‌رود. از مشهورترین آثار او می‌توان به «مکاتیب الرسول» و «مکاتیب الائمه»، اشاره نمود.

نام کامل	میرزا علی احمدی میانجی
زادروز	۱۳۰۵ شمسی
زادگاه	میانه، آذربایجان شرقی
وفات	۱۳۷۹ شمسی
مدفن	قم، حرم حضرت معصومه
اساتید	آیت‌الله بروجردی، علّامه طباطبایی، میرزا رضی زنوزی، آیت‌الله گلپایگانی،...
آثار	مکاتیب الرسول، مکاتیب الائمه، مواقف الشیعه، التبرک، مالکیت خصوصی در اسلام، السجود على الارض،...

ولادت و خاندان

على احمدى میانجى، در چهارم ماه محرم ۱۳۴۵ ه.ق (۱۳۰۵ ش) در روستاى «پورسخلو» از توابع شهرستان میانه (آذربایجان شرقی) دیده به جهان گشود.

پدرش حجةالاسلام ملا حسینعلى احمدى (۱۳۵۱ ش)، در حوزه علمیه تبریز از محضر اساتیدى مانند آیت الله آقا میرزا خلیل مجتهد تا سطح شرح لمعه فیض برد. او مسئولیت رهبرى و هدایت مردم را بر دوش گرفت و در مدت کوتاهى توانست به امور تبلیغى، فرهنگى و مذهبى توسعه و کارایى بیشتر بدهد. آیت الله احمدى میانجى، در بیان فعالیت هاى اجتماعى پدرش مى گوید: «... در ایام ماه رمضان و محرم منبر مى رفت و در طول سال به کارهاى شرعى مردم، تبلیغ احکام، رفع منازعات و اصلاح بین الناس مى پرداخت...».

تحصیل و استادان

على احمدى میانجی‌، کتاب های‌ فارسی‌ متداول‌ در آن‌ روزگار، همچون‌ گلستان‌، نصاب‌ الصبیان‌ و منشآت‌ امیر نظام‌ را نزد پدرش‌ آموخت‌ و در ۱۲ یا ۱۳ سالگی‌ به‌ عزم‌ تحصیل‌ علوم‌ حوزوی‌ به‌ «میانه‌» رفت‌. ادبیات‌ عرب‌، حاشیه‌ ملا عبدالله، معالم‌ الاصول‌، قوانین‌ و شرح‌ لمعه‌ را نزد مرحوم‌ آیت الله شیخ‌ ابو محمد حجّتی‌ فرا گرفت‌. بخشی‌ از شرح‌ لمعه‌ را نیز نزد حاج‌ شیخ‌ لطفعلی‌ زنوزی و شیخ‌ مهدی‌ جدیدی‌ آموخت‌. سپس‌ به‌ تبریز رفت‌ و در مدرسه حسن پادشاه و مدرسه حاج علی‌اصغر تبریز از محضر چندی‌ از عالمان‌ آن‌ دیار، از جمله‌ علامه‌ طباطبایی‌ بهره‌ برد. اقامت‌ وی‌ در تبریز چهار ماه‌ طول‌ کشید. پس‌ از آن‌، با مهاجرت‌ علامه‌ طباطبایی‌ به‌ قم‌، وی‌ نیز عزم‌ قم‌ کرد.

علاوه بر عالمان مذکور، برخی از اساتید احمدى میانجی‌ در حوزه علمیه قم عبارتند از:

• آیت الله میرزا رضی زنوزى
• آیت‌الله بروجردی
• آیت‌الله حجّت کوه‌کمره‌ای
• علامه طباطبایی
• آیت‌الله مرعشی نجفی
• آیت‌الله کافی‌الملک
• آیت‌الله گلپایگانی
• آیت‌الله زنجانی
• آیت‌الله محقق داماد
• آیت‌الله میرزا هاشم آملی
• آیت‌الله حسین قاضی.

احمدی میانجی همچنین از آیت الله بروجردی، آیت الله گلپایگانی، امام خمینی، آیت الله میلانی و سید عبدالهادی شیرازی اجازه اجتهاد داشت. او از سوی آیت الله بروجردی اجازه داشت تا وجوهات را در اختیار طلاب نیازمند قرار دهد.

آثار و تألیفات

1. مکاتیب الرسول در چهار جلد: این کتاب نفیس در پانزده فصل مهم، تنظیم و تدوین یافته است که در آن موضوعاتى از قبیل نامه هاى پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، نوشته هاى پیامبر در نزد امامان معصوم علیهم السلام، مکتوبات آن حضرت در موضوعات متفرقه، ویژگى هاى آن‌ها از حیث فصاحت و بلاغت و سایر موضوعات تحقیقى و علمى مفید که به مناسبت هایى در لابه لاى فصول مطرح شده است.
2. مکاتیب الائمه: آیت‌الله میانجى پس از آنکه کتاب ارزشمند «مکاتیب الرسول» را منتشر کرد، مکاتیب الائمه(ع) را هم تدوین کرد و به جمع آورى نامه هاى ائمه معصومین علیهم السلام پرداخت. مؤلف تلاش کرده آنچه نامه از ائمه در منابع مختلف تاریخى و حدیثى وجود داشته جمع آورى کند و منابع را در پاورقى به تفصیل بیاورد.
3. مواقف الشیعه در سه جلد: این کتاب، شامل نزدیک به یک هزار مناظره و احتجاج از صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله، اصحاب امامان معصوم علیهم السلام، راویان، محدثان، عالمان و شخصیت هاى بزرگ شیعه در طول تاریخ مى باشد و از منابع معتبر شیعه و اهل سنت جمع آورى شده و در سه مجلد، تدوین یافته است.
4. التبرک: در سال هاى پیش از انقلاب با توجه به شبهاتى که ایادى وهابیت در جامعه اسلامى و اذهان مسلمانان ایجاد مى کردند و هر روز دامنه آن در سطح عمیقى گسترش مى یافت، آیت الله احمدى با درک ضرورت موضوع به نگارش این اثر مفید پرداخت و بدین ترتیب به مقابله با این تهاجم فرهنگى برخاست. او دراین اثر گرانسنگ، اولاً در مقدمه کتاب، بیشتر اختلاف موجود در میان فرق اسلامى را غیرواقعى و نتیجه سوءتفاهم ها و دسیسه هاى دشمنان قلمداد مى کند. سپس در فصل اول، موضوع تبرک را در موارد متعدد، از دیدگاه احادیث پیامبر و تاریخ و سیره صحابه مورد بررسى و موشکافى قرار مى دهد. استناد او به روایات و شواهد تاریخى به صورتى است که هیچ یک از فرق اسلامى قادر بر انکار و ایجاد شبهه در آن نیستند.
5. الاسیر فى الاسلام: مؤلف در این کتاب ارزشمند نخست در مقدمه، ضمن ارائه مباحثى از قبیل مفهوم قیام، جهاد و دفاع، آداب و احکام جنگ، توصیه هاى امام على علیه السلام در جنگ، حقوق حیوانات در اسلام و چگونگى رفتار با اسیران در جنگ هاى مختلف، به چگونگى رفتار ایران با اسیران عراقى در مقایسه با کشورهاى دیگر مى پردازد، سپس مباحث اصلى کتاب را با موضوعاتى همچون: بحث لغوى جنگ، انگیزه هاى جنگ، جنگ در تورات و انجیل، وجود دعوت به اسلام، رفتار امام على علیه السلام با اسیران، اسیر در عصر جاهلیت و اسیر در اسلام مطرح مى سازد. آن گاه موضوع اخیر را در دو مقامِ «گرفتن اسیر از طوائف مختلف کفار» و «احکام اسیران بُغاة» دنبال مى کند و در نهایت، کتاب با مباحثى درباره «حقوق اسیر» به پایان مى رسد. آیت الله احمدى در هر بخش این کتاب، موضوعات مربوطه را، با آیات، روایات و شواهد تاریخى از سیره امامان معصوم علیهم السلام به هم آمیخته و اضافه بر آن، از منابع اهل سنت نیز بیشترین بهره را برده است.
6. السجود على الارض: در این اثر نفیس که شامل بحث هاى قرآنى، حدیثى، فقهى، اصولى و تاریخى پیرامون موضوع «سجده» مى باشد، مؤلف، قدرت اجتهادى و فقاهتى خویش را به روشنى به اثبات مى رساند. وى در این کتاب ابتدا، سیر تاریخى سجده را به چهار دوره متفاوت تقسیم مى کند. سپس هر کدام آن‌ها را همراه با اقوال، آرا و اجتهادات صحابه، تابعین و ...، مورد بحث و بررسى قرار مى دهد و در بخش آخر، بحث مبسوطى را درباره فضیلت سجده بر تربت امام حسین علیه السلام با استناد به احادیث مطرح مى نماید.
7. مالکیت خصوصى در اسلام، در دو جلد: در اوایل انقلاب، از سوى برخى گروهک ها شبهاتى در جامعه ترویج و القا مى شد مبنى بر این که: در اسلام مالکیت خصوصى وجود ندارد و اگر هم باشد، بسیار محدود است؛ یا در اسلام سرمایه و ثروت جایگاهى ندارد و اجاره یک نوع استثمار و بهره کشى از ضعیفان است و... آیت الله احمدى جهت پاسخ به این شبهات، سلسله مباحثى را پیراموى مالکیت خصوصى در ماه رمضان سال ۱۳۵۹، در انجمن دین و دانش میانه آغاز مى کند و با استفاده از آیات و روایات در صدد رفع شبهه برمى آید و نظر اسلام را در این خصوص روشن مى سازد. یادداشت هاى این مباحث، با تصحیح و اضافاتى به صورت کتاب مذکور، در پاییز سال ۱۳۶۱ از سوى مؤسسه نشر اسلامى به چاپ رسید.
8. احادیث اهل البیت عن طرق اهل السنة: این کتاب ارزشمند اثر مشترک آیت الله احمدى و مرحوم آیت الله سید مهدى روحانى است. همان طورى که از نام آن پیداست، در این مجموعه، احادیث و روایات اهل بیت علیهم السلام در موضوعات مختلف که از طریق اهل سنت نقل شده و در کتاب هاى روایى و تاریخى معتبر آنان موجود است، گردآورى شده است و در نوع خود یک تحقیق بدیع و ابتکارى بشمار مى آید. این مجموعه نفیس در ابواب و موضوعات گوناگون مانند: تفسیر، عقاید، فضایل، تاریخ اهل بیت علیهم السلام و تاریخ صحابه پیامبر و... به بحث پرداخته و البته غالب مباحث آن در موضوعات فقهى و احکام عملى است. تعداد کتاب ها و منابعى که این احادیث و روایات از آن‌ها جمع آورى شده، نزدیک به دویست عنوان و اثر معتبر مى باشد. جلد اول این اثر، بیست جلدى در سال ۱۳۷۹ ش، زیور طبع پوشید و به موضوع طهارت و جنائز مى پردازد. مجلدات بعدى را نیز مؤسسه نشر اسلامى به تدریج چاپ و منتشر خواهد کرد.
9. لزوم وزارت اطلاعات در حکومت اسلامى: در این کتاب، مؤلف فرزانه نخست با استناد به ادله عقلى و نقلى به ضرورت وجود تشکیلات اطلاعاتى در حکومت اسلامى مى پردازد و بحث مبسوطى در این زمینه ارائه مى دهد. سپس مباحث متنوعى را نیز در موضوعات مختلف؛ از جمله: معناى نصیحت، بحث عریف و نقیب، معناى تجسس و سوء‌ظن و موارد جواز این دو و وجوب حسن ظن را از دیدگاه قرآن و احادیث مطرح مى سازد.
10. حاشیه و تعلیقه بر کتاب «معادن الحکمه فی مکاتیب الأئمة» اثر محمد كاشانی (فرزند ملا محسن فیض كاشانی).
11. حاشیه و تعلیقه بر کتاب «شیعه در اسلام» مرحوم علامه طباطبایى.
12. ظلامة الزهراء (ازاحةالارتیاب عن حدیث الباب).
13. عقیل بن ابى طالب‌.
14. حواشى بر مصاحبه‌هاى پرفسور هانرى کربن فرانسوى با استاد علامه طباطبائى.

فعالیت‌هاى علمى و اجتماعی

تدریس فقه و اخلاق:

آیت الله میانجی‌ از همان دوران طلبگى ضمن تحصیل، به تدریس نیز اهتمام داشت و درس هاى پیشین را به طلاب و فضلاى پایین تر از خود مى آموخت. آیت اللّه احمدى در حوزه علمیه قم جزو اساتید شناخته شده در سطوح عالى به شمار مى رفت. به فقه و بخصوص به کتاب ارزشمند «مکاسب» شیخ انصارى، عنایت و علاقه خاصى داشت و هر سال آن را براى عده اى تدریس مى نمود. او در امر آموزش طلاب، با شهید آیت الله قدوسى در مدرسه حقانى همکارى داشت و از اساتید سرشناس این مرکز علمى و انقلابى محسوب مى شد.

همچنین، درس اخلاق ایشان نیز در سطح حوزه علاقمندان زیادى داشت. لذا از مدارس مختلف، مانند مدرسه شهیدین، مدرسه معصومیه و مدرسه کرمانى ها، دعوت مى شد و براى طلاب و فضلا در سطح هاى گوناگون درس اخلاق، که با جذابیت ویژه اى توأم بود، ارائه مى داد. او که یک عمر فقه را با اخلاق به هم آمیخته بود، تبلور عینى یک «فقیه اخلاقى» بود.

تشکیل محفل تفسیرى:

آیت الله احمدى میانجی‌ در کنار تحصیل، با همکارى و همفکرى تنى چند از دوستان فاضل خود، همچون آیات: سید عبدالکریم موسوى اردبیلى، سید مهدى روحانى و سید ابوالفضل میرمحمدى، اقدام به برگزارى بحث تفسیر هفتگى کردند. این محفل علمى، به طور مرتب در هر هفته برگزار مى شد. اعضاى جلسه هر کدام به تفاسیر مختلف مراجعه مى کردند و پیرامون آیات مباحث مفیدى را مطرح مى نمودند که اغلب دقیق و پربار بود. چنان که این اواخر آیت الله احمدى تأسف مى خورد که چرا مذاکرات این جلسات از اول یادداشت و ضبط نشد و مى فرمود: به خصوص آقاى سید مهدى روحانى، پیرامون هر آیه اى از قرآن، یک برداشت و حرف جدیدى داشت. از آیت الله احمدى، یادداشت هایى از این جلسات به جاى مانده است.

خدمات فرهنگى و اجتماعى:

عمده خدمات فرهنگى - اجتماعى آیت الله احمدى میانجى در دو شهر میانه و قم به این ترتیب بوده است:

در اواسط دهه سى که نهضت «مدارس ملى» با ابتکار شخصیت هاى روحانى مانند آیت الله شهید دکتر بهشتى و امام موسى صدر در شهر قم آغاز شد، آن دو بزرگوار در این شهر اقدام به تأسیس مدارسى به نام هاى «مدرسه ملى صدر» و «دین و دانش» کردند. در شهر میانه نیز آیت الله احمدى، با پیروى از این دو شهید، اوایل دهه چهل، با همکارى چند تن از افراد نیکوکار «مدرسه رضوى» را راه‌اندازى کرد. این مرکز آموزشى، در تربیت دینى و مذهبى کودکان و نوجوانان میانه بسیار مؤثر بود.

در سال ۱۳۴۸ آیت الله احمدى در یک اقدام دیگر، مرکز فرهنگى-مذهبى مهمى را تحت عنوان «انجمن دین و دانش» بنا نهاد که در آن مقطع در رشد و تعالى فکرى، عقیدتى و اخلاقى جوانانِ دبیرستانى و دانشگاهى نقش اساسى و تاریخى داشت به طورى که اغلب تربیت یافتگان این مرکز، به نیروهاى بالقوه انقلاب اسلامى تبدیل شدند و از جان خود براى پیشبرد نهضت اسلامى مایه گذاشتند.

مؤسسه قالیبافى و صندوق قرض الحسنه مهدیه، دو خدمت دیگرى بود که تقریباً همزمان با تأسیس انجمن دین و دانش، به همت آیت الله احمدى و با همیارى تنى چند از معتمدین میانه انجام پذیرفت. مؤسسه قالیبافى اگر چه بعد از چند سالى به علت مشکلات و موانعى به تعطیلى گرایید، اما صندوق قرض الحسنه هنوز هم فعال است و بیش از ۳۰ سال است که بخشى از نیازهاى قشر محروم را آبرومندانه تأمین مى کند.

همچنین «صندوق ذخیره علوى»، «مؤسسه خیریه الزهراء سلام الله علیها» و «جامعه ناصحین قم» از جمله مراکز مهم و مؤثر در قم بشمار مى آیند که آیت الله احمدى جزء مؤسسین پرتلاش آن بود. اهمیت هر کدام در جهت رفع مشکل مادى و معنوى مردم و احیاى امر به معروف و نهى از منکر در سطح شهرستان قم بر کسى پوشیده نیست. اشتیاق آیت الله احمدى براى خدمت به مردم، بدان حد بود که محل اقامه نماز جماعت ایشان (مسجد عبداللهى واقع در سه راه بازار قم)، به عنوان محلى جهت رفع نیاز نیازمندان شناخته شده بود و در طول سال ها امامت ایشان در آن مسجد، گره از مشکل صدها انسان آبرومند و حاجتمند گشوده مى شد.

وفات

مرحوم آیت‌الله احمدی میانجى پس از ۷۳ سال زندگى توأم با تلاش، تحقیق و پژوهش، بامداد روز دوشنبه، ۲۱ شهریور ۱۳۷۹ شمسی چشم از جهان فروبست. پیکر ایشان از مسجد امامِ قم به حرم حضرت معصومه سلام الله علیها تشییع شد و با تجلیل فراوان، در جوار کریمه اهل بیت علیهم السلام جنب مرقد علامه طباطبایى و شهید مرتضى مطهرى به خاک سپرده شد.

منابع

• عبدالرحیم اباذرى، ستارگان حرم، جلد ۱۱.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  علی احمدی میانجی در اوایل طلبگی

• 

  ردیف بالا از راست: سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی، محمدعلی حقی سرابی و علی احمدی میانجی - ردیف پایین از راست: محمد امین رضوی، علی اکبر فیض آلنی (علی مشکینی) و میرکریم موسوی کریمی (عبدالکریم موسوى اردبيلى) در جوانی

• 

  علی احمدی میانجی (نفر اول سمت چپ)

• 

  علی احمدی میانجی

• 

  از راست نشسته: سید علی فاضلی، سید اسماعیل موسوی زنجانی، سید رضا طباطبایی زرندی، سید مهدی حسینی روحانی، سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی، سید زنجانی و سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی - از راست ایستاده: سید مهدی میرمحمدی زرندی، بستان آبادی، احمد بیگدلی آذری قمی، محمدامین رضوی بستان آبادی، محمدعلی حقی سرابی، علی احمدی میانجی، مهدی احمدی میانجی، عبدالرحیم مجتهدی تبریزی و احمد پایانی

• 

  نشسته: 1. سید مهدی میرمحمدی زرندی، 2. احمد بیگدلی آذری قمی، 3. سید علی فاضلی، 4. احمد، 5. مهدی احمدی میانجی - ایستاده: 1. سید مهدی حسینی روحانی، 2. عبدالرحیم مجتهدی تبریزی، 3. بستان آبادی، 4. محمدامین رضوی بستان آبادی، 5. سید رضا طباطبایی زرندی، 6. سید اسماعیل موسوی زنجانی، 7. سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی، 8. احمد پایانی، 9. محمدعلی حقی سرابی، 10. سید زنجانی، 11. سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی و 12. علی احمدی میانجی (جلسه تفسیر در منزل سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی در خرداد 48 - قم)

• 

  علی احمدی میانجی

• 

  از راست: علی احمدی میانجی، ناشناس، محمدهادی معرفت، سید محسن خرازی، سید مهدی حسینی روحانی و ابراهیم رمضانیان فردویی - ایستاده از راست: محمد علی شاه آبادی، رضا استادی مقدم و ناشناس

• 

  از راست: مهاجری همدانی، علی احمدی میانجی، سید محمد موسوی همدانی و مرتضی حائری یزدی

• 

  1. سید مهدی حسینی روحانی، 2. احمد بیگدلی آذری قمی، 3. علی احمدی میانجی، 4. سید ابوالفضل میرمحمدی، 5. بهزاد نبوی، 6. حبیب الله عسکراولادی، 7. عباس محفوظی، 8. محمد موحدی (فاضل لنکرانی)، 9. محمد یزدی، 10. حسین راستی کاشانی، 11. محمدعلی شرعی

• 

  علی احمدی میانجی

• 

  علی احمدی میانجی و شهید جعفر احمدی میانجی

• 

  از راست: علی احمدی میانجی، یوسف صانعی و ناشاس

• 

  از راست: علی احمدی میانجی، ناشناس، سید اسماعیل موسوی زنجانی، عبدالله جوادی آملی و ابراهیم امینی

• 

  سید رضا موسوی صدر و علی احمدی میانجی

• 

  علی احمدی میانجی در لباس احرام و در سرزمین وحی

• 

  تشییع پیکر علی احمدی میانجی