جامعیت مقاله متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۱۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{بخشی از یک کتاب}}
+
{{خوب}}
 +
'''حضرت عبدالعظیم حسنی''' (۲۵۲-۱۷۳ ق)، از نوادگان [[امام حسن علیه السلام|امام حسن]] (علیه السلام) و از یاران [[امام جواد]] و [[امام هادی]] (علیهما السلام) بوده است. عبدالعظیم حسنی [[ایمان]] خود را بر امام هادی علیه السلام عرضه داشته و امام او را از دوستان راستین [[اهل البیت|اهل بیت]] (علیهم السلام) معرفی می کند. وی از راویان و [[محدث|محدثان]] مورد اعتماد [[شیعه]] در قرن سوم هجری است و آثاری مانند «خطب امیرالمؤمنین علیه السلام» تألیف نموده است.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = حضرت عبدالعظیم حسنی
 +
||تصویر= [[پرونده:عبدالعظیم.jpg|۲۳۰px]]
 +
||زادروز =  ۱۷۳ قمری
 +
|زادگاه = [[مدینه]]
 +
|وفات =  ۲۵۲ قمری
 +
|مدفن = شهر ری
 +
|اساتید =  [[امام جواد]] علیه السلام، [[امام هادی]] علیه السلام،...
 +
|شاگردان =
 +
|آثار = خطب امیرالمؤمنین علیه السلام، کتاب یوم و لیله، مجموعه روایات عبدالعظیم حسنی،...
 +
}}
 +
==زندگی‌نامه==
 +
حضرت عبدالعظیم علیه السلام فرزند عبدالله بن علی، از نوادگان [[امام حسن]] علیه السلام است و نسبش با چهار واسطه به آن حضرت می‌‌رسد.<ref>محمدی ری شهری، حکمت نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ص۱۳</ref> و به همین خاطر به «عبدالعظیم حسنی» شهرت یافته است. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] می‌نویسد: هنگامی که جنازه او را برای [[غسل]] برهنه می‌کردند، در جیب لباس وی نوشته‌ای یافت شد که در آن، نسبش این‌گونه ذکر شده بود: من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی‌طالب هستم.<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۴۸.</ref>
  
 +
در کتاب نور الآفاق نوشته شیخ جواد شاه عبدالعظیمی -که خود و اجدادش از خادمین آستان عبدالعظیم حسنی بوده اند- به نقل از مناقب العترة [[ابن فهد حلی|احمد بن فهد حلّی]] و... آمده است که ولادت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام پنجشنبه چهارم [[ماه ربیع الثانی|ربیع الثانی]] سال ۱۷۳ ق، در [[مدینه]] و وفاتش در پانزدهم [[ماه شوال|شوّال]] ۲۵۲ ق، بوده است.<ref>استادی، رضا، «آشنایى با حضرت عبدالعظیم علیه‏ السلام و مصادر شرح حال او»، شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام و شهرری - مجموعه مقالات چاپ شده، ص۵۷تا۵۹</ref>
  
 +
بر این اساس آن حضرت ۷۹ سال عمر نموده که با دوران امامت چهار امام [[معصوم]]، یعنی [[امام موسی کاظم]] علیه السلام، [[امام رضا]] علیه السلام، [[امام محمد تقی]] علیه السلام و [[امام علی النقی]] علیه السلام مقارن بوده است. و آنچه قطعیت دارد این است که ایشان محضر امام جواد و امام هادی علیهما السلام را درک کرده و از آنان نقل [[حدیث]] نموده‌ است.<ref>سید صادق حسینى اشکورى، کوچ مسافر رى: تحقیقى جامع پیرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظیم حسنى علیه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص۱۹۸تا۲۸۱)، ص۲۰۳ تا ۲۰۸</ref>
  
 +
بنابر گزارش‌های تاریخی، عبدالعظیم در زمان [[معتز]] خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و ترس از قتل، به امر امام هادی(ع) از [[سامرا]] به ری - که از پایگاه‌های مهم [[عباسیان]] بود - هجرت کرد. برخی هم نقل کرده‌اند به قصد [[زیارت]] قبر [[امام رضا علیه السلام|علی بن موسی الرضا]] به [[خراسان]] هجرت کرد و در ری برای زیارت [[حمزة بن موسی بن جعفر]] توقف کرد و در آن‌جا مخفی شد.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۳۱.</ref>
  
السلام علیک یا من بزیارته ثواب زیارت سیدالشهداء یرتجی. عبدالعظيم عليه السلام فرزند عبدالله بن علي، از نوادگان حضرت [[امام حسن]] مجتبي عليه السلام است و نسبش با چهار واسطه به آن حضرت می‌‌رسد پدرش عبدالله نام داشت و مادرش فاطمه دختر عقبه بن قيس.
+
[[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] به نقل از [[احمد بن محمد بن خالد برقی]] ماجرا را این‌گونه روایت می‌کند که عبدالعظیم در حال فرار از سلطان، به ری آمد و در سرداب خانه مردی از [[شیعه|شیعیان]] در محله «سکة الموالی» ساکن شد. او در همان سرداب به [[عبادت]] می‌پرداخت، روز را [[روزه]] می‌گرفت و شب را به عبادت می‌گذراند. وی مخفیانه از منزل بیرون می‌آمد و به [[زیارت|زیارت]] قبری می‌رفت که می‌گفت: این قبر مردی از فرزندان [[موسی بن جعفر]](ع) است. پیوسته در آن سرداب بود و خبر ورود او به شیعیان آل محمد یکی پس از دیگری می‌رسید تا اکثر شیعیان با وی آشنا شدند.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref>
  
ولادت با سعادت حضرت عبدالعظيم عليه السلام در چهارم [[ربیع الثانی]] سال 173 هجري قمري در شهر مقدس [[مدينه]] واقع شده است و مدت 79 سال عمر بابركت او با دوران امامت چهار امام معصوم يعني امام موسي كاظم عليه السلام، [[امام رضا]] علیه السلام، امام محمدتقي عليه السلام و امام علي‌النقي عليه السلام مقارن بوده و محضر مبارك امام رضا عليه السلام، امام محمدتقي عليه اسلام و [[امام هادی]] عليه السلام را درك كرده و [[احاديث]] فراواني از آنان روايت كرده است.
+
آن حضرت تا پایان عمر خود در شهر ری ساکن بود و پس از وفات در همانجا مدفون شد و قبر او زیارتگاه شیعیان گردید. در مورد وفات ایشان سه نقل وجود دارد: [[مرگ]] طبیعى پس از بیمارى؛ شهادت؛ مرگ در اثر وقوع زلزله. برخی با بررسی این موارد احتمال شهادت ایشان را قویتر دانسته اند.<ref>سید صادق حسینى اشکورى، کوچ مسافر رى: تحقیقى جامع پیرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظیم حسنى علیه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص۱۹۸تا۲۸۱)، ص۲۲۷ تا ۲۷۶</ref>
 +
==آثار و تألیفات==
  
اين فرزند حضرت پيامبر صلی الله عليه و آله و سلم، از آن‌جا كه از نوادگان حضرت امام حسن مجتبي عليه السلام است به حسني شهرت يافته است. حضرت عبدالعظیم حسنی از دانشمندان و راویان [[حدیث]] مورد اعتماد [[اهل بیت]] علیهم‌السلام بوده است مرحوم [[شیخ عباس قمی]] در [[مفاتیح الجنان]] او را صاحب کتاب خطب [[امیرالمومنین]] علیه السلام و کتاب یوم ولیله ذکر نموده است همچنین آن بزرگوار دین خود را به امام زمانش عرض کرد و حضرت تصدیق او نمود و فرمود ای ابوالقاسم این به خدا دین خداست که پسندیده برای بندگانش ثابت باش بر آن، ثابت دارد خدا تو را به قول پا بر جا در دنیا و [[آخرت]]. [[شیخ صدوق]] در کتاب صفات [[شیعه]] از [[امام هادی]] علیه السلام نقل کرده‌اند که به ایشان فرمودند: انت ولینا حقا؛ تو به حقیقت از دوستان و یاران ما هستی.
+
یکی از ابعاد مهمّ در شخصیّت حضرت عبدالعظیم علیه السلام مقام و منزلت علمی و دانش و خدمات علمی اوست و توضیحات علمای تاریخ و سیره گویای این حقیقت است که حضرت عبدالعظیم علاوه بر نقل [[حدیث|احادیث]] از [[ائمه اطهار|ائمه]] معاصر خویش و تلاش برای آموزش عقاید سالم و دفاع از [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام، به منظور ارشاد تعلیم و تربیت صحیح دینی مردم آثاری را تألیف کردند که هر یک در نوع خود بسیار مفید و موثر بوده اند. از جمله آثار علمی او عبارتند از:
  
صاحب ابن عباد در احوالات آن جناب نوشته که حضرت از بیم خلفای زمان خویش (خلفای عباسی) که شیعیان را سخت آزار و اذیت می‌نمودند ترک وطن نمود و به عنوان آن که قاصد و پیک است به ری آمد و مخفی شد و در منزل یکی از شیعیان سکنی گزید.  
+
* خطب امیرالمؤمنین علیه السلام: این اثر مشتمل بر چند [[خطبه]] از مولای متقیان [[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه السلام است. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] در [[رجال نجاشی (کتاب)|رجال]] خود، حضرت عبدالعظیم را پس از ذکر شجره‌اش، صاحب کتاب «خطب امیرالمؤمنین علیه السلام» ذکر نموده است.
 +
* کتاب یوم و لیله: در این اثر درباره وظایف و اعمال [[مستحب]] و اخلاقی افراد در هر شبانه روز مطالبی عرضه شده است. اما اصل این اثر همانند بسیاری از آثار ارزشمند اسلامی در طول تاریخ از بین رفته است.
 +
* [[شیخ صدوق]] نیز، مجموعه روایات عبدالعظیم حسنی را با عنوان «جامع اخبار عبدالعظیم‌» گردآوری کرده است.<ref>شیخ صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۱۷۴. </ref> وی دو روایت از [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] (ع)، ۲۶ روایت از [[امام جواد علیه السلام|امام جواد]] (ع) و ۹ روایت از [[امام هادی علیه السلام|امام هادی]] (ع) بی‌واسطه نقل کرده است. روایات باواسطه وی هم به ۶۵ [[حدیث]] می‌رسد.
  
صاحب ابن عباد در وصف علم عبدالعظیم گفته که روایت کرده ابوتراب رویانی که گفت شنیدم از ابوحماد رازی که می‌گفت وارد شدم بر حضرت امام علی النقی علیه السلام در سُرّمَن رای پس سوال کردم از آن حضرت جمله‌ای از مسائل [[حلال]] و [[حرام]] خود و جواب فرمود مسائل مرا و زمانی که کردم حضرت فرمود ای حماد هرگاه مشکل شد بر تو چیزی از امور دینت پس سوال کن آن را از عبدالعظیم ابن عبداله حسنی و سلام مرا به او برسان همچنین [[امام هادی]] علیه السلام فرمود اگر [[زیارت]] می‌کردی قبر عبدالعظیم حسنی را که نزد شماست هر آینه مثل کسی بودی که [[امام حسین]] علیه السلام را زیارت کرده باشی.
+
==عبدالعظیم در نظر عالمان==
  
'''گفتار علما درباره حضرت عبدالعظیم'''
+
* «[[صاحب ابن عباد]]» در وصف علم عبدالعظیم علیه السلام گفته است: «روایت کرده ابوتراب رویانی که گفت شنیدم از ابوحماد رازی که می‌ گفت وارد شدم بر [[امام هادی علیه السلام|امام علی النقی]] علیه السلام در «[[سامرا|سُرّ مَن رای]]»، پس سوال کردم از آن حضرت جمله‌ای از مسائل [[حلال]] و [[حرام]] خود و جواب فرمود مسائل مرا؛ سپس حضرت فرمود ای حماد هرگاه مشکل شد بر تو چیزی از امور دینت پس سوال کن آن را از عبدالعظیم ابن عبدالله حسنی و سلام مرا به او برسان. همچنین [[امام هادی]] علیه السلام فرمود: «اگر [[زیارت]] می‌کردی قبر عبدالعظیم حسنی را که نزد شماست، هر آینه مثل کسی بودی که [[امام حسین]] علیه السلام را زیارت کرده باشد».
 +
* [[شیخ صدوق]] در کتاب [[کمال الدین و تمام النعمه (کتاب)|کمال الدین]] در ضمن حدیث «عرض دین» آورده است: وقتی که حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) خدمت امام‌ هادی (علیه‌السلام) مشرف شد و عقاید خود را اظهار نمود، امام فرمود: انت ولیُنا حقاً؛ تو به حقیقت از دوستان و یاران ما هستی.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ص۳۷۹.</ref>
 +
* [[شیخ طوسی]] نیز در [[رجال شیخ طوسی (کتاب)|رجال]] خود حضرت عبدالعظیم را از اصحاب [[امام هادی]] علیه السلام ذکر کرده و در پایان نام او را به «رضی الله عنه» یاد نموده که رضی الله عنه نزد اصحاب [[حدیث]] با اهمیت است.
 +
* [[علامه حلی]] در [[خلاصة الاقوال (کتاب)|خلاصة الاقوال]]، حضرت عبدالعظیم را عالمی پرهیزکار معرفی کرده و جزء «ثقات» و «ممدوحین» ذکر کرده است.
 +
* [[علامه مجلسى|علامه مجلسی]] در «هدیة الزائرین» از جمله مزارات معلوم و مشهور را، مرقد منور حضرت عبدالعظیم علیه السلام در مقابل شجره ری ذکر می‌‌کند.
 +
* [[میرداماد]] در راشحه خامسه از «[[الرواشح السماویه (کتاب)|الرواشح السماویه]]» گفته است: واضح است که طریق عبدالعظیم حسنی، «حسن» شمرده شود، زیرا که اهل حدیث و علمای [[علم رجال|رجال]] وی را مدح و تمجید نموده‌اند... مگر حضرت هادی علیه السلام به او نفرمود، تو به حق از دوستان ما هستی؛ این فرمایش امام علیه السلام جامع‌ترین تعریف درباره حضرت عبدالعظیم با در نظر گرفتن شرافت، نسب و عظمت خانوادگی اوست.
 +
* [[محدث نوری|میرزا حسین نوری]] در [[مستدرک الوسائل]]، معروفیت وی را به امانت و راستگویی و درستکاری و اهل [[زهد]] و [[عبادت]] بودن تأکید می‌‌نماید و از قول [[امام هادی علیه السلام|امام هادی]] علیه السلام پاداش [[زیارت]] او را [[بهشت]] می‌‌داند.
 +
==پانویس==
 +
{{پانویس}}
 +
==منابع==
 +
*محمدی ری شهری، محمد، حکمت نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ترجمه مرتضی خوش نصیب، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۲ش.
 +
*سید صادق حسینى اشکورى، کوچ مسافر رى: تحقیقى جامع پیرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظیم حسنى علیه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص ۱۹۸-۲۸۱) [http://www.abdulazim.com/fa/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85-%D8%AD%D8%B3%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%91%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D9%84%D8%AF-%D8%B3%D9%88%D9%85#portlet-mosts-visited]
 +
*استادی، رضا، «آشنایى با حضرت عبدالعظیم علیه‏ السلام و مصادر شرح حال او»، شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام و شهرری - مجموعه مقالات چاپ شده.
 +
*سایت اختصاصی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی.
 +
*[http://www.shia-news.com/fa/news/19044/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%8A-%D9%83%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D9%8A-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85-%D8%AD%D8%B3%D9%86%D9%8A-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 نگاهی کوتاه به زندگی حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام)، شیعه نیوز]، تاریخ بازیابی:۴ دی ماه ۱۳۹۲.
  
نجاشي در رجال خود حضرت عبدالعظيم عليه السلام را پس از ذکر شجره‌اش صاحب خطب اميرالمؤمنين عليه السلام ذکر نموده است.
 
 
مرحوم ميرزا حسين نوري محدث قرن اخير در [[مستدرک الوسائل]] صفحه 614 ذکر نام و معروفيت وي را به امانت و راستگويي و درستکاري و اهل [[زهد]] و [[عبادت]] بودن تأکيد می‌‌نمايد و از قول حضرت ابوالحسن الهادي عليه السلام پاداش [[زيارت]] او را [[بهشت]] می‌‌داند.
 
 
مرحوم کجوري در روح و ريحان از قول سيد مرتضي علم الهدي حديث عرض دين آن حضرت را نقل کرده است.
 
 
مرحوم مجلسي در هدية الزائرين ص 546 از مزارات معلوم و مشهور، مرقد منور حضرت عبدالعظيم عليه السلام را در مقابل شجره ري ذکر می‌‌کند شيخ الطائفه در رجال خود حضرت عبدالعظيم عليه السلام را از اصحاب [[امام هادی]] عليه السلام ذکر کرده و در پايان نام او را به رضي الله عنه ياد نموده که رضي الله عنه نزد اصحاب [[حديث]] با اهميت است.
 
 
[[علامه حلی]] در خلاصه الاقوال، حضرت عبدالعظيم را جزء مثقات و ممدوحين ذکر کرده مرحوم صدوق در صفحه 92 ثواب الاعمال از محاسن برقي حديثي را از حضرت عبدالعظيم عليه السلام نقل کرده و صاحب محاسن او را رضي قلمداد نموده است.
 
 
مرحوم صدوق در [[من لايحضره الفقيه]] کتاب صوم باب يوم الشک حديثي را از قول حضرت عبدالعظيم عليه السلام نقل نموده و گفته اين [[حديث]] نادر است و من جز در طريق عبدالعظيم عليه السلام نديده‌ام و او هم مرضي است، اين گفتار نهايت اعتماد را مي‌رساند. محمد ابن علي اردبيلي در جامع الرواه گفتار [[شيخ طوسی]] و نجاشي را ذکر کرده است.
 
 
مرحوم ميرداماد رحمت الله عليه در راشحه خامسه از (رواشح السماويه) گفته: واضح است که طريق عبدالعظيم حسني عليه السلام مدفون در مسجد شجره ري (حسن) شمرده شود زيرا که اهل [[حديث]] و علما رجال وي را مدح و توصيف و تمجيد نموده‌اند. اگر چه در گفتار علما به توثيق او تصريح نشده است من معتقدم افراد روشن و بصيري که در حديث تخصص داشته و در حالت رجال و محدثين مطالعات کافي دارند از اين که تصريح به توثيق اين محدث بزرگوار نشده اظهار ناراحتي می‌‌کنند و اين سکوت را زشت می‌‌شمارند، مگر حضرت هادي عليه السلام به او نفرمود، تو به حق از دوستان ما هستي اين فرمايش امام عليه السلام جامع‌ترين تعريف درباره حضرت با در نظر گرفتن شرافت، نسب و عظمت خانوادگي اوست.
 
 
عبدالعظيم عليه السلام اکنون تمام اين‌ها دلالت دارد که وي مردي شريف و بزرگوار خوش نفس و خوش عقيده بوده و اخباري که در [[زيارت]] او از امام علي‌النقي عليه السلام رسيده و محدثين بزرگي چون و ابن قولويه صدوق (آن‌ها را در کتب خود ذکر کرده‌اند) شاهد گويائي از مقام ارجمند وي در نزد معصومين عليهم‌السلام است و گفتار دو عالم بزرگوار فوق الذکر کفايت می‌‌کند که طريق حضرت عبدالعظيم عليه السلام را در درجه عالي از صحت بدانيم و اخبار و [[احاديث]] منقول وي را در اعداد ”صحاح” بشماريم مرحوم شيخ عبدالله ممقاني در تنقيح المقال درباره حضرت عبدالعظيم عليه السلام سخن گفته، نوشته است علت عدم تصريح محدثين و فقها به توثيق ايشان جلالت و بزرگواري وي را ثقه ذکر کنند، زيرا مقام آن حضرت والاتر از ثقه می‌‌باشد. مرحوم [[شيخ عباس قمی‌‌]] در سفينه البحار گفتار صاحب بن عباد و بقيه علما را آورده و در مورد [[زيارت]] ايشان فضيلت زيادي را ذکر نموده است.
 
 
==منابع:==
 
 
(1). کتاب مفاتیح الجنان.
 
 
(2). سایت اختصاصی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی.
 
 
[[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]]
 
[[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]]
 +
[[رده:اصحاب امام هادی علیه السلام]]
 +
[[رده:امامزادگان]]
 +
[[رده:راویان حدیث]]
 +
{{خوب}}
 +
[[رده: مقاله های مهم]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= متوسط
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
 +
<references />

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۳۵

حضرت عبدالعظیم حسنی (۲۵۲-۱۷۳ ق)، از نوادگان امام حسن (علیه السلام) و از یاران امام جواد و امام هادی (علیهما السلام) بوده است. عبدالعظیم حسنی ایمان خود را بر امام هادی علیه السلام عرضه داشته و امام او را از دوستان راستین اهل بیت (علیهم السلام) معرفی می کند. وی از راویان و محدثان مورد اعتماد شیعه در قرن سوم هجری است و آثاری مانند «خطب امیرالمؤمنین علیه السلام» تألیف نموده است.

۲۳۰px
نام کامل حضرت عبدالعظیم حسنی
زادروز ۱۷۳ قمری
زادگاه مدینه
وفات ۲۵۲ قمری
مدفن شهر ری

Line.png

اساتید

امام جواد علیه السلام، امام هادی علیه السلام،...


آثار

خطب امیرالمؤمنین علیه السلام، کتاب یوم و لیله، مجموعه روایات عبدالعظیم حسنی،...

زندگی‌نامه

حضرت عبدالعظیم علیه السلام فرزند عبدالله بن علی، از نوادگان امام حسن علیه السلام است و نسبش با چهار واسطه به آن حضرت می‌‌رسد.[۱] و به همین خاطر به «عبدالعظیم حسنی» شهرت یافته است. نجاشی می‌نویسد: هنگامی که جنازه او را برای غسل برهنه می‌کردند، در جیب لباس وی نوشته‌ای یافت شد که در آن، نسبش این‌گونه ذکر شده بود: من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی‌طالب هستم.[۲]

در کتاب نور الآفاق نوشته شیخ جواد شاه عبدالعظیمی -که خود و اجدادش از خادمین آستان عبدالعظیم حسنی بوده اند- به نقل از مناقب العترة احمد بن فهد حلّی و... آمده است که ولادت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام پنجشنبه چهارم ربیع الثانی سال ۱۷۳ ق، در مدینه و وفاتش در پانزدهم شوّال ۲۵۲ ق، بوده است.[۳]

بر این اساس آن حضرت ۷۹ سال عمر نموده که با دوران امامت چهار امام معصوم، یعنی امام موسی کاظم علیه السلام، امام رضا علیه السلام، امام محمد تقی علیه السلام و امام علی النقی علیه السلام مقارن بوده است. و آنچه قطعیت دارد این است که ایشان محضر امام جواد و امام هادی علیهما السلام را درک کرده و از آنان نقل حدیث نموده‌ است.[۴]

بنابر گزارش‌های تاریخی، عبدالعظیم در زمان معتز خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و ترس از قتل، به امر امام هادی(ع) از سامرا به ری - که از پایگاه‌های مهم عباسیان بود - هجرت کرد. برخی هم نقل کرده‌اند به قصد زیارت قبر علی بن موسی الرضا به خراسان هجرت کرد و در ری برای زیارت حمزة بن موسی بن جعفر توقف کرد و در آن‌جا مخفی شد.[۵]

نجاشی به نقل از احمد بن محمد بن خالد برقی ماجرا را این‌گونه روایت می‌کند که عبدالعظیم در حال فرار از سلطان، به ری آمد و در سرداب خانه مردی از شیعیان در محله «سکة الموالی» ساکن شد. او در همان سرداب به عبادت می‌پرداخت، روز را روزه می‌گرفت و شب را به عبادت می‌گذراند. وی مخفیانه از منزل بیرون می‌آمد و به زیارت قبری می‌رفت که می‌گفت: این قبر مردی از فرزندان موسی بن جعفر(ع) است. پیوسته در آن سرداب بود و خبر ورود او به شیعیان آل محمد یکی پس از دیگری می‌رسید تا اکثر شیعیان با وی آشنا شدند.[۶]

آن حضرت تا پایان عمر خود در شهر ری ساکن بود و پس از وفات در همانجا مدفون شد و قبر او زیارتگاه شیعیان گردید. در مورد وفات ایشان سه نقل وجود دارد: مرگ طبیعى پس از بیمارى؛ شهادت؛ مرگ در اثر وقوع زلزله. برخی با بررسی این موارد احتمال شهادت ایشان را قویتر دانسته اند.[۷]

آثار و تألیفات

یکی از ابعاد مهمّ در شخصیّت حضرت عبدالعظیم علیه السلام مقام و منزلت علمی و دانش و خدمات علمی اوست و توضیحات علمای تاریخ و سیره گویای این حقیقت است که حضرت عبدالعظیم علاوه بر نقل احادیث از ائمه معاصر خویش و تلاش برای آموزش عقاید سالم و دفاع از اهل بیت علیهم السلام، به منظور ارشاد تعلیم و تربیت صحیح دینی مردم آثاری را تألیف کردند که هر یک در نوع خود بسیار مفید و موثر بوده اند. از جمله آثار علمی او عبارتند از:

  • خطب امیرالمؤمنین علیه السلام: این اثر مشتمل بر چند خطبه از مولای متقیان امام علی علیه السلام است. نجاشی در رجال خود، حضرت عبدالعظیم را پس از ذکر شجره‌اش، صاحب کتاب «خطب امیرالمؤمنین علیه السلام» ذکر نموده است.
  • کتاب یوم و لیله: در این اثر درباره وظایف و اعمال مستحب و اخلاقی افراد در هر شبانه روز مطالبی عرضه شده است. اما اصل این اثر همانند بسیاری از آثار ارزشمند اسلامی در طول تاریخ از بین رفته است.
  • شیخ صدوق نیز، مجموعه روایات عبدالعظیم حسنی را با عنوان «جامع اخبار عبدالعظیم‌» گردآوری کرده است.[۸] وی دو روایت از امام رضا (ع)، ۲۶ روایت از امام جواد (ع) و ۹ روایت از امام هادی (ع) بی‌واسطه نقل کرده است. روایات باواسطه وی هم به ۶۵ حدیث می‌رسد.

عبدالعظیم در نظر عالمان

  • «صاحب ابن عباد» در وصف علم عبدالعظیم علیه السلام گفته است: «روایت کرده ابوتراب رویانی که گفت شنیدم از ابوحماد رازی که می‌ گفت وارد شدم بر امام علی النقی علیه السلام در «سُرّ مَن رای»، پس سوال کردم از آن حضرت جمله‌ای از مسائل حلال و حرام خود و جواب فرمود مسائل مرا؛ سپس حضرت فرمود ای حماد هرگاه مشکل شد بر تو چیزی از امور دینت پس سوال کن آن را از عبدالعظیم ابن عبدالله حسنی و سلام مرا به او برسان. همچنین امام هادی علیه السلام فرمود: «اگر زیارت می‌کردی قبر عبدالعظیم حسنی را که نزد شماست، هر آینه مثل کسی بودی که امام حسین علیه السلام را زیارت کرده باشد».
  • شیخ صدوق در کتاب کمال الدین در ضمن حدیث «عرض دین» آورده است: وقتی که حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) خدمت امام‌ هادی (علیه‌السلام) مشرف شد و عقاید خود را اظهار نمود، امام فرمود: انت ولیُنا حقاً؛ تو به حقیقت از دوستان و یاران ما هستی.[۹]
  • شیخ طوسی نیز در رجال خود حضرت عبدالعظیم را از اصحاب امام هادی علیه السلام ذکر کرده و در پایان نام او را به «رضی الله عنه» یاد نموده که رضی الله عنه نزد اصحاب حدیث با اهمیت است.
  • علامه حلی در خلاصة الاقوال، حضرت عبدالعظیم را عالمی پرهیزکار معرفی کرده و جزء «ثقات» و «ممدوحین» ذکر کرده است.
  • علامه مجلسی در «هدیة الزائرین» از جمله مزارات معلوم و مشهور را، مرقد منور حضرت عبدالعظیم علیه السلام در مقابل شجره ری ذکر می‌‌کند.
  • میرداماد در راشحه خامسه از «الرواشح السماویه» گفته است: واضح است که طریق عبدالعظیم حسنی، «حسن» شمرده شود، زیرا که اهل حدیث و علمای رجال وی را مدح و تمجید نموده‌اند... مگر حضرت هادی علیه السلام به او نفرمود، تو به حق از دوستان ما هستی؛ این فرمایش امام علیه السلام جامع‌ترین تعریف درباره حضرت عبدالعظیم با در نظر گرفتن شرافت، نسب و عظمت خانوادگی اوست.
  • میرزا حسین نوری در مستدرک الوسائل، معروفیت وی را به امانت و راستگویی و درستکاری و اهل زهد و عبادت بودن تأکید می‌‌نماید و از قول امام هادی علیه السلام پاداش زیارت او را بهشت می‌‌داند.

پانویس

  1. محمدی ری شهری، حکمت نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ص۱۳
  2. نجاشی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۴۸.
  3. استادی، رضا، «آشنایى با حضرت عبدالعظیم علیه‏ السلام و مصادر شرح حال او»، شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام و شهرری - مجموعه مقالات چاپ شده، ص۵۷تا۵۹
  4. سید صادق حسینى اشکورى، کوچ مسافر رى: تحقیقى جامع پیرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظیم حسنى علیه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص۱۹۸تا۲۸۱)، ص۲۰۳ تا ۲۰۸
  5. واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۳۱.
  6. نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.
  7. سید صادق حسینى اشکورى، کوچ مسافر رى: تحقیقى جامع پیرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظیم حسنى علیه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص۱۹۸تا۲۸۱)، ص۲۲۷ تا ۲۷۶
  8. شیخ صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۱۷۴.
  9. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ص۳۷۹.

منابع

  • محمدی ری شهری، محمد، حکمت نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ترجمه مرتضی خوش نصیب، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۲ش.
  • سید صادق حسینى اشکورى، کوچ مسافر رى: تحقیقى جامع پیرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظیم حسنى علیه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص ۱۹۸-۲۸۱) [۱]
  • استادی، رضا، «آشنایى با حضرت عبدالعظیم علیه‏ السلام و مصادر شرح حال او»، شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام و شهرری - مجموعه مقالات چاپ شده.
  • سایت اختصاصی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی.
  • نگاهی کوتاه به زندگی حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام)، شیعه نیوز، تاریخ بازیابی:۴ دی ماه ۱۳۹۲.