سيد نعمت الله جزائری: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(اضافه کردن رده)
(ویرایش)
 
(۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{بخشی از یک کتاب}}
+
'''سید نعمت‌اللّه‌ جزایری''' (۱۱۱۲-۱۰۵۰ ق)‌، [[فقیه|فقیه‌]]، [[محدث|محدّث‌]] و ادیب‌ [[امامیه|امامی‌]] در قرن‌ یازدهم‌ و دوازدهم‌ هجری و از شاگردان [[علامه مجلسى|علامه مجلسی]] و [[آقا حسین خوانساری|محقق خوانسارى]] است. او در منطقه خوزستان‌ به‌ ویژه‌ شوشتر، [[مسجد|مساجد]] و مدارس دینی متعددی احداث نمود و به تربیت مشتاقان علوم [[اهل بیت]] علیهم‌السلام پرداخت. علامه جزایری صاحب آثار متعددی از جمله «[[ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار (کتاب)|ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار]]» می باشد.
 +
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = سید نعمت‌اللّه‌ جزایری
 +
||تصویر= [[پرونده:Jazayeri.jpg|مزار سید نعمت‌اللّه‌ جزایری]]
 +
||زادروز =  ۱۰۵۰ قمری
 +
|زادگاه = [[بصره]]، [[عراق]]
 +
|وفات =  ۱۱۱۲ قمری
 +
|مدفن = پلدختر، خرم‌آباد
 +
|اساتید =  [[علامه مجلسى|علامه مجلسی]]، [[آقا حسین خوانساری]]، [[فیض کاشانی]]، ابراهیم بن صدرالدین شیرازى،...
 +
|شاگردان = ابوالقاسم مرعشی شوشتری، قاضی محمدتقی شوشتری، محمد علم‌الهدی کاشانی، شیخ محمد نجار شوشتری،...
 +
|آثار = [[قصص الانبیاء جزائری (کتاب)|قصص الانبیاء]]، الانوار النعمانیه، انیس الفرید فی شرح التوحید، تحفة الاسرار فی الجمع بین الاخبار، الجواهر الغوالی فی شرح [[عوالى اللئالى (کتاب)|عوالی اللئالی]]، [[ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار (کتاب)|ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار]]،...
 +
}}
 +
==ولادت‌ و خاندان==
  
 +
سید نعمت اللّه جزایری در سال ۱۰۵۰ هجرى، در منطقه‌اى به نام «صباغیه الجزایر» که از توابع شهر [[بصره]] در [[عراق]] است به دنیا آمد. وى در خانواده‌اى دیده به جهان گشود که از قرن‌ها پیش به فضل و علم شهرت داشتند. پدر او مانند دیگر اجداد او از علماى مورد احترام به شمار مى‌رفتند. نسب آنان به عبدالله بن موسی بن جعفر، فرزند [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم]] (علیه‌السلام) می‌رسد.
  
 +
سید فرزندان خود را نیز در راه ترویج مکتب [[اهل بیت]] (علیهم‌السلام) تربیت نمود، به طورى که تا چند نسل فرزندان او نیز از بزرگان [[شیعه]] بودند و مؤلف چندین جلد کتاب شدند که هم اکنون نیز کتب آنها موجود است.
  
 +
==تحصیلات‌ و استادان==
  
−
'''منبع:''' تلخيص از كتاب گلشن ابرار، جلد 1، صفحه 257
+
سید نعمت الله از دوران کودکى در زادگاه خویش کمر همت را براى دانش اندوزى بست و در آنجا از بزرگانى چون یوسف بن محمد الجزائرى که [[فقیه|فقیه]] و اصولى معروف آن دیار و قاضى شهر بود کسب فیض کرد.
  
−
'''نویسنده:''' عباس عبيري
+
بعد از طى مراحل مقدماتى و براى بهره ‌گیرى از اساتید شهرهاى دیگر به هویزه که از شهرهاى آباد آن دیار بود سفر کرد. در آن زمان عالم و فاضل و ادیب توانا، شیخ حسین بن بستى هویزى استاد [[حوزه علمیه]] در هویزه بود و سید مدتى افتخار شاگردى او را پیدا نمود.
  
−
'''سید نعمت‌الله جزایری'''
+
سید نعمت الله در سن یازده سالگی به همراه برادرش سید نجم‌الدین رهسپار [[شیراز]] شد و به یاری شیخ جعفر بحرانی در مدرسه منصوریه اقامت گزید.<ref>الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۲، ۳۰۷.</ref> تهیدستی بسیار سید نعمت‌الله، سرانجام وی را از انزوای ویژه روزگار آغازین درس برون آورد، به نسخه‌برداری از کتاب‌ها، تصحیح نسخه‌ها و حاشیه‌نویسی کشاند.<ref>همان.</ref>
  
−
'''تولد'''
+
او خود در مورد سخت کوشی و شرایط دشوارش در دوران تحصیل در شیراز می گوید: من درسی داشتم که حاشیه‌های آن را بعد از [[نماز]] صبح زمستان می‌نوشتم. سرمای هوا و بسیاری تلاش باعث می‌شد که خون از دستم جاری شود! ... سه سال روزگار بدینسان گذشت.<ref>همان، ص ۳۱۲.</ref>
  
−
«صباغیه» یكی از جزایر پیرامون [[بصره]]، در حدود 1050 ق.<ref> نابغه [[فقه]] و [[حدیث]]، سید محمد جزایری، ص 10.</ref> شاهد تولد نوزادی بود كه خانه سید عبدالله را در شادمانی فرو برد. سید عبدالله كه از نوادگان [[امام كاظم]] علیه‌السلام به شمار می‌آمد<ref> تحفه العالم، عبداللطیف بن ابیطالب شوشتری، ص 53.</ref> فرزند دلبند خویش را نعمت‌الله نامید و در نخستین فرصت به مكتب سپرد.
+
اوج تحصیلات سید در شیراز بود و در آنجا بود که متخصص در معقول و منقول گشت. از جمله اساتید او در معقول ([[فلسفه]] و [[حکمت]] و الهیات)، استاد شاه ابوالولى شیرازى و ابراهیم فرزند [[ملاصدرا|صدرالدین شیرازى]] بودند که هر دو از فلاسفه و حکماى بزرگ زمان خود قلمداد مى‌شدند.
  
−
'''در مسیر تحصیل'''
+
علاوه بر این، منقول و [[حدیث]] و [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] را هم از محدث بحرینى فراگرفت و با کوله‌بارى مملو از علم و معرفت قصد [[اصفهان]] نمود.
  
−
نعمت‌الله روزهای كودكی را شتابان پشت سر نهاد و با بهره‌گیری از دانشوران صباغیه، شط بنی‌اسد، حویزه و بصره به یازده سالگی رسید. در این هنگام همراه برادرش سید نجم‌الدین رهسپار شیراز شد و به یاری شیخ جعفر بحرانی در مدرسه منصوریه اقامت گزید.<ref> الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج 4، ص 302، 307.</ref> تهیدستی بسیار سید نعمت‌الله، سرانجام وی را از انزوای ویژه روزگار آغازین درس برون آورد، به نسخه‌برداری از كتاب‌ها، تصحیح نسخه‌ها و حاشیه‌نویسی كشاند.<ref> همان.</ref>
+
سید نعمت اللّه جزایری زمانى وارد اصفهان شد که اصفهان پایتخت حکومت [[صفویه|صفویه]] و محلى امن براى علماى [[شیعه|تشیع]] بود؛ چرا که صفویه به عنوان یک حکومت صد در صد شیعى قدرت را در دست گرفته بودند و ترویج تشیع و پاسدارى از حریم [[اهل البیت|اهل بیت]] پیامبر را سرلوحه کار خویش قرار داده بودند.
  
−
فرزند سید عبدالله گاه تا بامداد كار می‌كرد، درس می‌خواند و پس از [[نماز صبح]] و مطالعه ویژه بامدادی سر بر كتاب نهاده، لحظه‌ای می‌آرامید. آن‌گاه تا نیمروز تدریس می‌كرد و پس از [[نماز ظهر]] به درس یكی از استادان می‌شتافت.<ref> همان، ص 308، 310.</ref>
+
اصفهان در آن زمان از وجود شخصیتى چون [[علامه مجلسى]] به خود مى‌بالید و سید که عمر خود را براى یافتن استادى کامل و مقتدایى که زانوى شاگردى در خدمتش بزند سپرى کرده بود، با یافتن علامه مجلسى گمشده خویش را یافت.
  
−
او خود خاطره آن روزهای دشوار را چنین نگاشته است: ...وقتی اذان ظهر برمی‌خاست به درس می‌شتافتم... البته بیشتر وقت‌ها نمی‌توانستم نان تهیه كنم، بنابراین تا شامگاه گرسنه می‌ماندم. اغلب هنگامی كه شب فرامی‌رسید به اندازه‌ای در اندیشه درس فرورفته بودم كه نمی‌دانستم در روز چیزی خورده‌ام یا نه! پس مدتی فكر می‌كردم و درمی‌یافتم كه چیزی نخورده‌ام...<ref> همان.</ref>
+
سید نعمت الله شبانه روز ملازم علامه بود و لحظه‌اى از یادگیرى غافل نمى‌شد. علامه نیز توجهى خاص به او داشت. علامه مجلسى براى نوشتن دائرة المعارف بزرگ [[حدیث]] دست به ابتکارى نو زد و با تشکیل گروهى ۵ نفره که سید نعمت الله جزائرى هم یکى از آنان بود، کار تألیف [[بحارالانوار]] را شروع کرد. سید نعمت اللّه علاوه بر مشارکت در تألیف بحار، از جمله همراهان علامه مجلسى در تألیف [[مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول (کتاب)|مرآة العقول]] نیز بود.  
  
−
تلاش سید تابستان و زمستان نمی‌شناخت. برای او همه فصل‌ها فصل درس بود. آنچه فرزند سخت كوش صباغیه درباره یكی از زمستان‌های شیراز نگاشته، درستی این گفتار را نشان می‌دهد: من درسی داشتم كه حاشیه‌های آن را بعد از [[نماز]] صبح زمستان می‌نوشتم. سرمای هوا و بسیاری تلاش باعث می‌شد كه خون از دستم جاری شود! ...سه سال روزگار بدینسان گذشت.<ref> همان، ص 312.</ref>
+
از جمله فعالیت‌هاى او در اصفهان، جمع‌آورى بیش از ۴۰۰۰ جلد کتاب بود که تعدادى از آنها را خودش استنساخ کرده بود. روش سید، حاشیه زدن و تعلیقه نویسى بر کتب بود و هم اکنون بسیارى از کتاب‌ها همراه با تعلیقات ایشان موجود است.
  
−
ناگفته پیداست كه كار نسخه‌برداری همواره برقرار نبود. بنابراین نوجوان بین‌النهرین گاه چنان در تهیدستی فرو می‌رفت كه حتی توان خرید لقمه نانی نداشت. در چینن موقعیت دشواری چراغ حجره‌اش به سبب بی‌روغنی خاموش می‌ماند و سید نعمت‌الله را در اندوهی جانكاه فرو می‌برد. او برای تحمل گرسنگی توان بسیار داشت ولی هرگز نمی‌توانست به دلیل ناداری درس شامگاهی را ترك كند. بنابراین به مهتاب، خانه دوستان یا مسجد جامع پناه می‌برد.<ref> همان.</ref>
+
از دیگر اساتید سید نعمت اللّه جزایری در اصفهان، [[آقا حسین خوانساری|محقق خوانسارى]]، [[فیض کاشانی]] و [[شیخ حر عاملی]] هستند.
  
−
شیراز با همه دشواری‌ها، جاذبه‌هایی نیز داشت. جاذبه‌هایی كه ثروتمندان و تهیدستان به یك اندازه از آن بهره‌مند می‌شدند. باغ‌های سرسبز، چشم‌اندازهای پرگل و چشمه‌های زلال را باید در شمار این جاذبه‌های طبیعی جای داد. زیبایی‌هایی كه گاه نوجوان صباغیه را به بیرون شهر و اقامت یك هفته‌ای در گلستان‌ها<ref> همان، ص 308.</ref> كشانده، بر نشاط و اشتیاقش می‌افزود.
+
==شاگردان==
  
−
سرانجام پیام‌های پیوسته پدر، سید نعمت‌الله را به سمت صباغیه رهسپار ساخت. پدر و مادر كه برای دیدار فرزند روزشماری می‌كردند برای آن كه او را در روستا ماندگار سازند مراسم ازدواج برپا داشتند و پیوند سید نعمت‌الله با دخترعمویش را جشن گرفتند.
+
سید جزائری شاگردان بسیاری تریبت کرد که هر یک در گوشه‌ای از جهان [[اسلام]] به هدایت مردم و تدریس علوم [[اهل البیت|اهل بیت]] پرداختند؛ از جمله:
  
−
بیست روز پس از ازدواج در حالی كه سید اندیشه شیراز را ـ دست كم برای مدتی ـ از خود دور ساخته بود، [[زیارت]] یكی از دانشوران جزایر و گفتار ارزنده وی اشتیاق مدرسه را در دل او بیدار ساخت؛ به گونه‌ای كه در همان محفل تصمیم به ادامه درس گرفت و چون از خانه آن دانشمند بیرون آمد بی‌آن كه كسی را آگاه سازد رهسپار شیراز شد.<ref> نابغه فقه و حدیث، ص 125.</ref> ولی این بار اقامت در مدرسه منصوریه دیری نپایید. پس از مدتی خبر درگذشت پدر وی را در اندوه فرو برد<ref> همان.</ref> و اندكی بعد دست حوادث مدرسه را به آتش كشید.<ref> همان، ص 145.</ref> سید نعمت‌الله با خاطره استادان بزرگ شیراز: شیخ جعفر بحرانی (متوفی 1091 ق) ابراهیم بن ملاصدرا، شاه ابوالولی بن شاه تقی‌الدین شیرازی، سید هاشم بن حسین احسایی،<ref> كشف الاسرار فی شرح الاستبصار، سید نعمت‌الله جزایری، تحقیق سید طیب جزایری، ج 1، ص 58.</ref> شیخ صالح بن عبدالكریم كزكزانی (متوفی 1098 ق)<ref> نابغه فقه و حدیث، ص 129.</ref> راه اصفهان را پیش گرفت.
+
#ابوالقاسم بن محمد مرعشی شوشتری،
 +
#ابوالحسن شوشتری،
 +
#شیخ علی بن حسین جامعی عاملی،
 +
#فتح‌الله بن علوان الکعبی الدورقی،
 +
#قاضی محمدتقی شوشتری،
 +
#شیخ محمد الضبیری،
 +
#شیخ محمد علم‌الهدی کاشانی،
 +
#شیخ محمد نجار شوشتری،
 +
#محمود بن میرعلی میمندی.<ref>کشف الاسرار، ج ۱، ص ۶۸، ۱۰۳.</ref>
  
−
'''اساتید'''
+
==آثار و تألیفات==
  
−
فرزند صباغیه از اصفهان در محضر حافظ سید محمد میرزا جزایری،<ref> همان، ص 106.</ref> میرزا رفیع‌الدین محمد بن حیدر طباطبایی (متوفی 1079 ق)، شیخ عمادالدین یزدی، [[محقق سبزواری]] (متوفی 1090 ق)، شیخ علی بن شیخ محمد عاملی،<ref> قصص العلماء، میرزا تنكابنی، ص 437.</ref> [[شیخ حر عاملی]] (متوفی 1104 ق)،<ref> ریاض العلماء و حیاض الفضلا، میرزا عبدالله افندی اصفهانی، ص 56 و 256.</ref> شیخ حسین بن جمال الدین خوانساری (متوفی 1098 ق)،<ref> تحفه العالم، ص 55.</ref> امیر اسماعیل خاتون‌آبادی (متوفی 1116 ق)،<ref> نابغه فقه و حدیث، ص 92.</ref> ملا محسن فیض كاشانی (متوفی 1091 ق)،<ref> كشف الاسرا، ج 1، ص 59.</ref> و علامه محمدباقر مجلسی بهره گرفته، در تهیدستی و گرسنگی به سوی قله‌های كمال پیش رفت.
+
سید نعمت‌الله جزایری کتاب‌های گرانبهایی که فراتر از ۵۵ عنوان است، از خود به یادگار نهاد. از جمله آنها کتابهای زیر را می توان نام برد:
  
−
ولی تنگدستیِ سپاهان دیری نپایید. گوهرشناس شهره پایتخت بزودی ارزش گوهر صباغیه را بازشناخت و او را از حمایت مادی و معنوی خویش برخوردار ساخت. سید نعمت‌الله اینك می‌توانست برون از دغدغه روغن چراغ و غذا به پژوهش پردازد و استاد را در انجام رسالت بزرگش یاری دهد.
+
#الانوار النعمانیه فی بیان معرفة النشأة الانسانیه
 +
#انیس الفرید فی شرح التوحید
 +
#تحفة الاسرار فی الجمع بین الاخبار
 +
#الجواهر الغوالی فی شرح [[عوالى اللئالى (کتاب)|عوالی اللئالی]]
 +
#[[ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار (کتاب)|ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار]]
 +
#زهر الربیع
 +
#الغایة القصوی
 +
#عقود المرجان فی تفسیر القرآن
 +
#مشکلات المسائل
 +
#منبع الحیاة فی اعتبار قول المجتهدین من الاموات
 +
#نوادر الاخبار
 +
#[[النور المبین فی قصص الانبیاء والمرسلین]] (قصص الانبیاء)
 +
#هدیة المبین و تحفة الراغبین
 +
#و ده‌ها اثر دیگری که به صورت حاشیه و شرح نوشته شده است.<ref>همان، ص ۱۰۶، ۲۳۸؛ چکیده‌ای از زندگانی سید جزایری، ص ۱۶، ۷۷.</ref>
  
−
او خود خاطره آن روزها را چنین ثبت كرده است: «من در وقت تألیف ([[بحارالانوار]]) شب و روز در خدمتش بودم و در حل بعض [[احادیث]] مشكله با همدیگر مباحثه می‌نمودیم، بلكه بعض اوقات ایشان مرا از عالم خواب بیدار می‌كرد و درباره حل بعضی احادیث مراجعه می‌نمود...<ref> چكیده‌ای از زندگانی عقبری، [[فقه]] و [[حدیث]] سید جزایری، سید طبیب جزایری، ج 7، ص 14.</ref> به خاطر كمك به وی شب‌ها در اتاقش می‌خوابیدم. او با من بسیار مزاح می‌كرد و می‌خندید تا از مطالعه خسته نشوم، ولی با همه این‌ها هرگاه می‌خواستم نزدش حضور یابم از شدت هیبت و عظمت وی دلم چنان می‌تپید كه مدتی پشت در می‌ایستادم تا به حالت عادی بازگردم.<ref> كشف الاسرا، ج 1، ص 49.</ref>
+
==فعالیت‌های اجتماعی==
  
−
توقف در خانه ناخدای فرزانه دریاهای نور چهار سال به درازا كشید. اندك اندك مدرسه‌ای كه میرزا تقی دولت‌آبادی بنیاد نهاده بود، تكمیل شد و سید نعمت‌الله در آن مركز علمی به تدریس پرداخت.<ref> نابغه فقه و حدیث، ص 12.</ref>
+
سید جزائری در روزهای پایانی ۱۰۷۹ ق. به دنبال دریافت نامه‌های فراوان از شوشتر و حویزه که وی را به آن شهرها فرامی‌خواند و دعوت فتحعلی‌خان (حاکم خوزستان) به شوشتر پای نهاد.<ref>نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.</ref>  
  
−
'''مرجع جنوب'''
+
او در آن دیار [[مسجد|مسجدها]] و مدرسه‌های دینی فراوان پی‌ افکند و به تربیت مشتاقان علوم [[اهل بیت]] علیهم‌السلام پرداخت. آن بزرگمرد علامه بر اقامه [[نماز جماعت|جماعت]] و ارشاد مردم در [[مسجد جامع]]، در خیابان‌ها به راه می‌افتاد و اصناف و پیشه‌وران را با [[آداب و سنن اسلامی|آداب اسلامی]] آشنا می‌ساخت.<ref>همان، ص ۲۸۷، ۲۸۶.</ref> اندک اندک نهال‌هایی که او کاشته بود، بارور شد و دانشورانی توانا به جامعه عرضه کرد. دانشورانی که به آبادی‌های دور و نزدیک می‌شتافتند و مردم را با اهل بیت [[پیامبر اسلام|پیامبر]] ‌علیهم‌السلام آشنا می‌ساختند.<ref>نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.</ref>
  
−
سید در بازگشت از خراسان، در سبزوار بیمار شد و با رنج بسیار خود را به اصفهان رساند. در این روزگار نامه‌های فراوان از شوشتر و حویزه دریافت كرد. نامه‌هایی كه وی را به آن شهرها فرامی‌خواند. فقیه پاك رأی صباغیه ناگزیر به [[قرآن]] كریم پناه برد و به راهنمایی آن كتاب مقدس شوشتر را برگزید و در روزهای پایانی 1079 ق. دعوت فتحعلی‌خان (حاكم خوزستان) را اجابت كرد و به شوشتر پای نهاد.<ref> نابغه فقه و حدیث، ص 18، 15.</ref>  
+
چون خبر تلاش‌های موفقیت‌آمیز [[فقیه]] بلندآوازه صباغیه به شاه سلیمان صفوی رسید، چنان تحت تأثیر قرار گرفت که بی‌درنگ در ضمن فرمانی، او را به [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلامی]] جنوب برگزید و همه مناصب شرعی آن دیار را به وی وانهاد.<ref>همان، ص ۲۸۷، ۲۸۶.</ref>
  
−
او در آن دیار مسجدها و مدرسه‌های دینی فراوان پی‌ افكند و به تربیت مشتاقان علوم اهل بیت علیهم‌السلام پرداخت. آن بزرگمرد علامه بر اقامه جماعت و ارشاد مردم در مسجد جامع، در خیابان‌ها به راه می‌افتاد و اصناف و پیشه‌وران را با آداب اسلامی آشنا می‌ساخت.<ref> همان، ص 287، 286.</ref> اندك اندك نهال‌هایی كه او كاشته بود، بارور شد و دانشورانی توانا به جامعه عرضه كرد. دانشورانی كه به آبادی‌های دور و نزدیك می‌شتافتند و مردم را با اهل بیت پیامبر ‌علیهم‌السلام آشنا می‌ساختند.<ref> نابغه فقه و حدیث، ص 18، 15.</ref>
+
در این زمان او مرجع دینی اهالی خوزستان و جنوب [[عراق]] به شمار می‌آمد و در پی هدایت مردم و از میان برداشتن دشمنی قبیله‌ها، تلاش فراوان کرده و اطلاعیه‌های گوناگونی با مهرهای ویژه خویش که عبارت‌های «و ان تعدّوا نعمة الله لاتحصوها» و «الواثق بالله نعمة الله» آراسته بود، به دور و نزدیک می‌فرستاد. جزائری‌ سرسلسله خاندان‌ مشهور علمی‌ و دینی‌ [[سادات|سادات‌]] جزایری‌ بود که‌ سه‌ قرن‌ در، خدمات‌ ارزنده‌ای‌ کردند.<ref>دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مدخل «جزایری» از محمدتقی‌ کرمی‌.</ref>  
  
−
چون خبر تلاش‌های موفقیت‌آمیز فقیه بلندآوازه صباغیه به شاه سلیمان صفوی رسید چنان تحت تأثیر قرار گرفت كه بی‌درنگ در ضمن فرمانی، او را به شیخ الاسلامی جنوب برگزید و همه مناصب شرعی آن دیار را به وی وانهاد.<ref> همان، ص 287، 286.</ref>
+
==وفات‌==
  
−
او كه اینك مرجع دینی اهالی خوزستان و جنوب عراق به شمار می‌آمد و در پی هدایت مردم و از میان برداشتن دشمنی قبیله‌ها تلاش فراوان كرده، اطلاعیه‌های گوناگونی با مهرهای ویژه خویش، كه عبارت‌های «و ان تعدّوا نعمه الله لاتحصوها» و «الواثق بالله نعمه الله» آراسته بود، به دور و نزدیك می‌فرستاد.
+
سید نعمت‌الله جزایری در سن ۶۲ سالگى و در سال ۱۱۱۲ هجرى هنگام بازگشت از [[زیارت]] [[مشهد]] مقدس در منطقه «پلدختر» خرم آباد از دنیا رفت و همانجا به خاک سپرده شد.
  
−
'''شاگردان'''
+
==پانویس==
−
 
+
<references />
−
پیر دانشور صباغیه شاگردان بسیاری تریبت كرد كه هر یك در گوشه‌ای از جهان اسلام به هدایت مردم و تدریس علوم اهل بیت پرداختند؛ دانشورانی چون: ابوالحسن اصفهانی غروی، ابوالحسن شوشتری، شیخ علی بن حسین بن محیی‌الدین جامعی عاملی، فتح‌الله بن علوان الكعبی الدورقی، قاضی محمدتقی بن قاضی عنایت‌الله شوشتری، شیخ محمد الضبیری، شیخ محمد علم‌الهدی كاشانی، شیخ محمد بن علی بن حسین نجار شوشتری، محمود بن میرعلی میمندی و ده‌ها شخصیت دیگر از شاگردان او به شمار می‌آیند.<ref> كشف الاسرار، ج 1، ص 68، 103.</ref>
 
−
 
 
−
'''آثار ماندگار'''
 
−
 
 
−
حضرت سید نعمت‌الله جزایری كتاب‌های گرانبهایی كه فراتر از 55 عنوان است، از خود به یادگار نهاد. نوشته‌هایی كه نام برخی از آن‌ها را بر‌می‌شماریم:
 
−
 
 
−
* الانوار النعمانیه فی بیان معرفه النشأه الانسانیه؛
 
−
 
 
−
* انیس الفرید فی شرح التوحید؛
 
  
−
* تحفه الاسرار فی الجمع بین الاخبار؛
+
==منابع==
  
−
* الجواهر الغوالی فی شرح عوالی اللئالی؛
+
*[[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، جلد ۱، زندگی نامه "سید نعمت‌الله جزایری" از عباس عبیری.
 +
*[http://www.h-howzavian.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=92%3A1390-03-22-20-14-36&catid=4%3Anews&Itemid=129 درباره آیت الله سید نعمت الله جزایری رحمت الله علیه، سایت همراه حوزویان]، بازیابی: ۲۴ بهمن ۱۳۹۱.
 +
*[[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مدخل «جزایری» از محمدتقی‌ كرمی‌.
  
−
* ریاض الابرار فی مناقب الائمه الاطهار؛
+
==پيوندها==
−
 
 
−
* زهر الربیع؛
 
−
 
 
−
* الغایه القصوی؛
 
−
 
 
−
* عقود المرجان فی تفسیر القرآن؛
 
−
 
 
−
* مشكلات المسائل؛
 
−
 
 
−
* منبع الحیاه فی اعتبار قول المجتهدین من الاموات؛
 
−
 
 
−
* نوادر الاخبار؛
 
−
 
 
−
* النور المبین فی قصص الانبیاء والمرسلین؛
 
−
 
 
−
* هدیه المبین و تحفه الراغبین و ده‌ها اثر دیگری كه به صورت حاشیه و شرح نوشته شده است.<ref> همان، ص 106، 238؛ چكیده‌أی از زندگانی سید جزایری، ص 16، 77.</ref>
 
−
 
 
−
'''وفات'''
 
−
 
 
−
مرجع 62 ساله جنوب آن‌گاه كه به سمت خوزستان ادامه مسیر می‌داد به شدت بیمار شد كاروانیان چون به جایدر (منزلگاهی نزدیك پلدختر) رسیدند سید را فرو آوردند تا لختی بیاساید،<ref> نابغه فقه و حدیث، ص 225.</ref> لیكن در این وادی بیماری شدت یافت و سرانجام در شب جمعه 22 [[شوال]] 1112 ق.<ref> فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام، [[شیخ عباس قمی]]، ص 81.</ref> دیدگانی كه به بركت خاك مقبره امامان معصوم علیهم‌السلام فروغی آسمانی یافته بود، برای همیشه بسته شد.
 
−
 
 
−
مسافران پاكدل شوشتری پیكر پاك مرجعشان را غریبانه در جایدر به خاك سپردند. نیكان آن سامان، كه قدر گوهر رخشان جزایر را می‌دانستند، بر آرامگاهش ساختمانی سراسر عشق و [[اخلاص]] بنیاد نهادند و برای تأمین مخارج قاریان و خدمتگزاران حرمش موقوفاتی در نظر گرفتند.<ref> كشف الاسرار، ج 1، ص 442، 445.</ref> اینك جایدر در سایه ایمان، پرهیزگاری و خلوص سرور فقیهان خوزستان چون خورشید به همه گیتی نور امید و رستگاری می‌پراكند.
 
−
 
 
−
==پانویس ==
 
−
<references />
 
−
----
 
  
−
'''پيوندها'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64369&scope=0jH3eGvUjakYkHaQJWsDsk6EpQZBZB6j&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه ۱]'''
  
−
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64369&scope=0jH3eGvUjakYkHaQJWsDsk6EpQZBZB6j&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35869&scope=0jH3eGvUjalRRrO2ZUPyOk6EpQZBZB6j&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه ۲]'''
  
−
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35869&scope=0jH3eGvUjalRRrO2ZUPyOk6EpQZBZB6j&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 2]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35664&scope=0jH3eGvUjanmJy9vEwR3p_P-fNcXaQkr&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه ۳]'''
  
−
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35664&scope=0jH3eGvUjanmJy9vEwR3p_P-fNcXaQkr&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 3]'''
 
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
 +
[[رده:محدثان]]
 +
[[رده:فقیهان]]
 +
[[رده:ادیبان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۳۲

سید نعمت‌اللّه‌ جزایری (۱۱۱۲-۱۰۵۰ ق)‌، فقیه‌، محدّث‌ و ادیب‌ امامی‌ در قرن‌ یازدهم‌ و دوازدهم‌ هجری و از شاگردان علامه مجلسی و محقق خوانسارى است. او در منطقه خوزستان‌ به‌ ویژه‌ شوشتر، مساجد و مدارس دینی متعددی احداث نمود و به تربیت مشتاقان علوم اهل بیت علیهم‌السلام پرداخت. علامه جزایری صاحب آثار متعددی از جمله «ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار» می باشد.

مزار سید نعمت‌اللّه‌ جزایری
نام کامل سید نعمت‌اللّه‌ جزایری
زادروز ۱۰۵۰ قمری
زادگاه بصره، عراق
وفات ۱۱۱۲ قمری
مدفن پلدختر، خرم‌آباد

Line.png

اساتید

علامه مجلسی، آقا حسین خوانساری، فیض کاشانی، ابراهیم بن صدرالدین شیرازى،...

شاگردان

ابوالقاسم مرعشی شوشتری، قاضی محمدتقی شوشتری، محمد علم‌الهدی کاشانی، شیخ محمد نجار شوشتری،...

آثار

قصص الانبیاء، الانوار النعمانیه، انیس الفرید فی شرح التوحید، تحفة الاسرار فی الجمع بین الاخبار، الجواهر الغوالی فی شرح عوالی اللئالی، ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار،...

ولادت‌ و خاندان

سید نعمت اللّه جزایری در سال ۱۰۵۰ هجرى، در منطقه‌اى به نام «صباغیه الجزایر» که از توابع شهر بصره در عراق است به دنیا آمد. وى در خانواده‌اى دیده به جهان گشود که از قرن‌ها پیش به فضل و علم شهرت داشتند. پدر او مانند دیگر اجداد او از علماى مورد احترام به شمار مى‌رفتند. نسب آنان به عبدالله بن موسی بن جعفر، فرزند امام کاظم (علیه‌السلام) می‌رسد.

سید فرزندان خود را نیز در راه ترویج مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) تربیت نمود، به طورى که تا چند نسل فرزندان او نیز از بزرگان شیعه بودند و مؤلف چندین جلد کتاب شدند که هم اکنون نیز کتب آنها موجود است.

تحصیلات‌ و استادان

سید نعمت الله از دوران کودکى در زادگاه خویش کمر همت را براى دانش اندوزى بست و در آنجا از بزرگانى چون یوسف بن محمد الجزائرى که فقیه و اصولى معروف آن دیار و قاضى شهر بود کسب فیض کرد.

بعد از طى مراحل مقدماتى و براى بهره ‌گیرى از اساتید شهرهاى دیگر به هویزه که از شهرهاى آباد آن دیار بود سفر کرد. در آن زمان عالم و فاضل و ادیب توانا، شیخ حسین بن بستى هویزى استاد حوزه علمیه در هویزه بود و سید مدتى افتخار شاگردى او را پیدا نمود.

سید نعمت الله در سن یازده سالگی به همراه برادرش سید نجم‌الدین رهسپار شیراز شد و به یاری شیخ جعفر بحرانی در مدرسه منصوریه اقامت گزید.[۱] تهیدستی بسیار سید نعمت‌الله، سرانجام وی را از انزوای ویژه روزگار آغازین درس برون آورد، به نسخه‌برداری از کتاب‌ها، تصحیح نسخه‌ها و حاشیه‌نویسی کشاند.[۲]

او خود در مورد سخت کوشی و شرایط دشوارش در دوران تحصیل در شیراز می گوید: من درسی داشتم که حاشیه‌های آن را بعد از نماز صبح زمستان می‌نوشتم. سرمای هوا و بسیاری تلاش باعث می‌شد که خون از دستم جاری شود! ... سه سال روزگار بدینسان گذشت.[۳]

اوج تحصیلات سید در شیراز بود و در آنجا بود که متخصص در معقول و منقول گشت. از جمله اساتید او در معقول (فلسفه و حکمت و الهیات)، استاد شاه ابوالولى شیرازى و ابراهیم فرزند صدرالدین شیرازى بودند که هر دو از فلاسفه و حکماى بزرگ زمان خود قلمداد مى‌شدند.

علاوه بر این، منقول و حدیث و فقه و اصول را هم از محدث بحرینى فراگرفت و با کوله‌بارى مملو از علم و معرفت قصد اصفهان نمود.

سید نعمت اللّه جزایری زمانى وارد اصفهان شد که اصفهان پایتخت حکومت صفویه و محلى امن براى علماى تشیع بود؛ چرا که صفویه به عنوان یک حکومت صد در صد شیعى قدرت را در دست گرفته بودند و ترویج تشیع و پاسدارى از حریم اهل بیت پیامبر را سرلوحه کار خویش قرار داده بودند.

اصفهان در آن زمان از وجود شخصیتى چون علامه مجلسى به خود مى‌بالید و سید که عمر خود را براى یافتن استادى کامل و مقتدایى که زانوى شاگردى در خدمتش بزند سپرى کرده بود، با یافتن علامه مجلسى گمشده خویش را یافت.

سید نعمت الله شبانه روز ملازم علامه بود و لحظه‌اى از یادگیرى غافل نمى‌شد. علامه نیز توجهى خاص به او داشت. علامه مجلسى براى نوشتن دائرة المعارف بزرگ حدیث دست به ابتکارى نو زد و با تشکیل گروهى ۵ نفره که سید نعمت الله جزائرى هم یکى از آنان بود، کار تألیف بحارالانوار را شروع کرد. سید نعمت اللّه علاوه بر مشارکت در تألیف بحار، از جمله همراهان علامه مجلسى در تألیف مرآة العقول نیز بود.

از جمله فعالیت‌هاى او در اصفهان، جمع‌آورى بیش از ۴۰۰۰ جلد کتاب بود که تعدادى از آنها را خودش استنساخ کرده بود. روش سید، حاشیه زدن و تعلیقه نویسى بر کتب بود و هم اکنون بسیارى از کتاب‌ها همراه با تعلیقات ایشان موجود است.

از دیگر اساتید سید نعمت اللّه جزایری در اصفهان، محقق خوانسارى، فیض کاشانی و شیخ حر عاملی هستند.

شاگردان

سید جزائری شاگردان بسیاری تریبت کرد که هر یک در گوشه‌ای از جهان اسلام به هدایت مردم و تدریس علوم اهل بیت پرداختند؛ از جمله:

  1. ابوالقاسم بن محمد مرعشی شوشتری،
  2. ابوالحسن شوشتری،
  3. شیخ علی بن حسین جامعی عاملی،
  4. فتح‌الله بن علوان الکعبی الدورقی،
  5. قاضی محمدتقی شوشتری،
  6. شیخ محمد الضبیری،
  7. شیخ محمد علم‌الهدی کاشانی،
  8. شیخ محمد نجار شوشتری،
  9. محمود بن میرعلی میمندی.[۴]

آثار و تألیفات

سید نعمت‌الله جزایری کتاب‌های گرانبهایی که فراتر از ۵۵ عنوان است، از خود به یادگار نهاد. از جمله آنها کتابهای زیر را می توان نام برد:

  1. الانوار النعمانیه فی بیان معرفة النشأة الانسانیه
  2. انیس الفرید فی شرح التوحید
  3. تحفة الاسرار فی الجمع بین الاخبار
  4. الجواهر الغوالی فی شرح عوالی اللئالی
  5. ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار
  6. زهر الربیع
  7. الغایة القصوی
  8. عقود المرجان فی تفسیر القرآن
  9. مشکلات المسائل
  10. منبع الحیاة فی اعتبار قول المجتهدین من الاموات
  11. نوادر الاخبار
  12. النور المبین فی قصص الانبیاء والمرسلین (قصص الانبیاء)
  13. هدیة المبین و تحفة الراغبین
  14. و ده‌ها اثر دیگری که به صورت حاشیه و شرح نوشته شده است.[۵]

فعالیت‌های اجتماعی

سید جزائری در روزهای پایانی ۱۰۷۹ ق. به دنبال دریافت نامه‌های فراوان از شوشتر و حویزه که وی را به آن شهرها فرامی‌خواند و دعوت فتحعلی‌خان (حاکم خوزستان) به شوشتر پای نهاد.[۶]

او در آن دیار مسجدها و مدرسه‌های دینی فراوان پی‌ افکند و به تربیت مشتاقان علوم اهل بیت علیهم‌السلام پرداخت. آن بزرگمرد علامه بر اقامه جماعت و ارشاد مردم در مسجد جامع، در خیابان‌ها به راه می‌افتاد و اصناف و پیشه‌وران را با آداب اسلامی آشنا می‌ساخت.[۷] اندک اندک نهال‌هایی که او کاشته بود، بارور شد و دانشورانی توانا به جامعه عرضه کرد. دانشورانی که به آبادی‌های دور و نزدیک می‌شتافتند و مردم را با اهل بیت پیامبر ‌علیهم‌السلام آشنا می‌ساختند.[۸]

چون خبر تلاش‌های موفقیت‌آمیز فقیه بلندآوازه صباغیه به شاه سلیمان صفوی رسید، چنان تحت تأثیر قرار گرفت که بی‌درنگ در ضمن فرمانی، او را به شیخ الاسلامی جنوب برگزید و همه مناصب شرعی آن دیار را به وی وانهاد.[۹]

در این زمان او مرجع دینی اهالی خوزستان و جنوب عراق به شمار می‌آمد و در پی هدایت مردم و از میان برداشتن دشمنی قبیله‌ها، تلاش فراوان کرده و اطلاعیه‌های گوناگونی با مهرهای ویژه خویش که عبارت‌های «و ان تعدّوا نعمة الله لاتحصوها» و «الواثق بالله نعمة الله» آراسته بود، به دور و نزدیک می‌فرستاد. جزائری‌ سرسلسله خاندان‌ مشهور علمی‌ و دینی‌ سادات‌ جزایری‌ بود که‌ سه‌ قرن‌ در، خدمات‌ ارزنده‌ای‌ کردند.[۱۰]

وفات‌

سید نعمت‌الله جزایری در سن ۶۲ سالگى و در سال ۱۱۱۲ هجرى هنگام بازگشت از زیارت مشهد مقدس در منطقه «پلدختر» خرم آباد از دنیا رفت و همانجا به خاک سپرده شد.

پانویس

  1. ↑ الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۲، ۳۰۷.
  2. ↑ همان.
  3. ↑ همان، ص ۳۱۲.
  4. ↑ کشف الاسرار، ج ۱، ص ۶۸، ۱۰۳.
  5. ↑ همان، ص ۱۰۶، ۲۳۸؛ چکیده‌ای از زندگانی سید جزایری، ص ۱۶، ۷۷.
  6. ↑ نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.
  7. ↑ همان، ص ۲۸۷، ۲۸۶.
  8. ↑ نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.
  9. ↑ همان، ص ۲۸۷، ۲۸۶.
  10. ↑ دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مدخل «جزایری» از محمدتقی‌ کرمی‌.

منابع

پيوندها

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=سيد_نعمت_الله_جزائری&oldid=134733»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا