عذاب قبر: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
از روايات يك نوع عذاب در قبر و برزخ بدست مى آيد كه همان [[فشار قبر]] است و برخى روايات اين عذاب را عام شامل حال همه مؤمنان مى دانند.
+
'''عذاب و فشار قبر''' از مسائلی است که در روایات در حد [[خبر متواتر|تواتر]] به آن پرداخته شده است. از برخی روایات و یا سخنان عالمان مسلمان چنین برمی آید که [[قبر]] همان [[برزخ]] است و فشار یا [[عذاب]] بر حقیقت شخص وارد می شود، اما او آن عذاب را به صورت فشار قبر می بیند نه اینکه در واقع قبر او را تحت فشار قرار دهد؛ چیزی شبیه مشاهدات [[انسان]] در خواب.
  
−
==معنای قبر==
+
==معنای قبر و عذاب قبر==
  
−
آيا مقصود از قبر همان قبر خاكي و متعارف است يا منظور چيز ديگري است؟ [[امام صادق]] عليه السلام فرمود: "البرزخ: القبر،...<ref> علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص205.(بيروت: دارالاحياء التراث العربي)</ref>‌". عالم برزخ، قبر است؛ ايشان در روايت ديگر فرمودند: "القبر منذحين موته الي يوم القيامة" مقصود از قبر برزخ انسان است كه از لحظه ‌ي مرگ تا روز رستاخيز است.<ref>بحارالانوار، ج6، احوال البرزخ و...، حديث 116، (بيروت: دارالاحياء التراث العربي).</ref>  
+
آیا مقصود از [[قبر]] همان قبر خاکی و متعارف است یا منظور چیز دیگری است؟ [[امام صادق]] علیه السلام فرمود: «البرزخُ القبرُ، ...»<ref> علامه محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶، باب احوال البرزخ و...، ص۲۰۵.(بیروت: دارالاحیاء التراث العربی)</ref> عالم [[برزخ]]، قبر است. ایشان در روایت دیگر فرمودند: «القبر منذ حین موته الی یوم القیامة»؛ مقصود از قبر برزخ انسان است که از لحظه ‌ی [[مرگ]] تا روز رستاخیز است.<ref>بحارالانوار، ج۶، احوال البرزخ و...، حدیث ۱۱۶، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی).</ref>  
  
−
از اين روايت و از رواياتي كه درباره‌ ي عذاب الهي قبر وارد شده است،<ref>همان مدرك، علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص272، "الحكام في عذاب القبر السمع دون العقل".</ref> استفاده مي‌گردد كه منظور از قبر عالم برزخ است، نه اين "قبر خاكي".
+
از این روایت و از روایاتی که درباره‌ عذاب الهی قبر وارد شده است،<ref>همان مدرک، علامه محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶، باب احوال البرزخ و...، ص۲۷۲، "الحکام فی عذاب القبر السمع دون العقل".</ref> استفاده می‌گردد که منظور از قبر عالم برزخ است، نه این "قبر خاکی".
  
−
آيت اللّه سبحاني مي‌فرمايد: واقعيت قبر همان برزخ است.<ref>منشور جاويد، ج9، ص239.</ref> مرحوم [[شيخ مفيد]] فرموده: اثبات عذاب قبر از طريق آيات و اخبار است نه عقل، اخبار از طريق عامه (اهل سنت) و شيعه درباره عذاب و فشار قبر در حد تواتر است.<ref>همان، ص205 و 272.</ref>  
+
[[جعفر سبحانی|آیت اللّه سبحانی]] می‌فرماید: واقعیت قبر همان برزخ است.<ref>منشور جاوید، ج۹، ص۲۳۹.</ref>  
  
−
اخبار و روايات در مورد قبر متواتر است كه در اين قسمت به ذكر چند نمونه بسنده مي‌شود.
+
[[علامه حسن زاده آملی]] در مورد مشاهدات انسان پس از مرگ می فرمایند: «آن فشار و احوال دیگر بر حقیقت شخص وارد است که ادراکات اوست ولى در تمثل خود آنهمه را در قبرش مى بیند یعنى آنچه را مى بیند همه را در عالم قبرش مى نگرد. اما قبر او یعنى قبر مربوط به شخص او که متمثل در صقع‌ [[نفس]] او است که در وعاء ادراک او است که اگر چنانکه زنده اى را با او در قبرش بگذارند این زنده هیچیک از آن احوال را نه مى بیند و نه مى شنود زیرا این قبر ظرف عذاب یا ثواب مرده نیست بلکه ظرف ثواب و عقاب را در قبر خودش مى بیند. و یا اگر مؤمن و کافرى هر دو را در یک قبر بگذارند براى آن قبرش روضة من ریاض الجنة است و براى این قبرش حفرة من حفر النار است چون قبر هر یک جدا است اگر چه هر دو در یک قبرند».<ref>نصوص الحکم بر فصوص الحکم، ص ۳۸۷</ref>
  
−
* 1. پيامبر گرامي اسلام‌ صلي الله عليه و آله فرمود: "القبر روضة من رياض الجنّة اوْ حفرة من حفر النيران" قبر باغي است از باغ‌هاي بهشت، يا گودالي است از گودال‌هاي جهنم و كان ‌صلي الله عليه و آله يقول في آخر صلواته: "اعوذ بك من عذاب القبر." حضرت در آخر نمازش به خداوند عرض كرد: خدايا پناه مي‌برم به تو از عذاب قبر.<ref>علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص205، (بيروت: دارالاحياء التراث العربي).</ref>
+
برخی از خواب برای درک عذاب قبر و عذاب برزخی کمک گرفته اند. با این توضیح که [[روح]] انسان پس از [[مرگ]] و انقطاع از بدن مادى، خود را با بدن برزخى و قالب مثالى مى‌یابد و مى‌بیند. و این را به کمک خواب می توان درک نمود، چرا که هنگام خواب که تعلق روح به بدن مادى تا اندازه‌اى کم مى‌شود و از حدود مادى تا اندازه‌اى آزاد مى‌گردد، روح خود را با یک نوع تن مثالى - با بدنى شبیه بدن مادى و دنیوى - مى‌بیند و در حالى که بدن مادى ما در رختخواب افتاده و در حال آرامش است، خود را با بدنى مشابه با این بدن یافته و سیرها و حرکت‌ها و فهم‌ها و دیدنى‌ها و شنیدنى‌ها و خوردنى‌ها و خواستنی‌ها با آن داریم.<ref>نگاه کنید: محمد شجاعى، خواب و نشانه هاى آن، صص ۵۸-۶۲.</ref>
  
−
* 2. از اميرمومنان ‌عليه السلام نقل شده است كه حضرت در نامه ‌اي به فرزندش مي‌نويسد: "قبر باغي است از باغ‌هاي بهشت، يا گودالي است از گودال‌هاي جهنم".<ref>حضرت فرمود: القبر روضة من رياض الجنة اؤ حفرة من حفر النّيران. همان مدرك، ص218.</ref> با توجه به اخبار و مفاد آنها در عذاب قبر جاي ترديد باقي نمي‌ماند و فشار قبر اولين نقطه‌اي از كيفرهاي عالم برزخ است.
+
==فشار قبر در روایات==
  
−
* 3. در حديثي ديگر از پيامبر گرامي ‌صلي الله عليه و آله نقل شده است كه حضرت فرمود: "أنه ليس من المؤمن الاّوله ضمّة".<ref>همان، ص 221، ح16-19.</ref> هيچ مومني نيست كه فشار قبر نداشته باشد و آن را كفاره و جبران گناه اسراف نعمت‌هاي الهي مي‌داند كه انجام داده است.<ref>همان، 261.</ref>
+
مرحوم [[شیخ مفید]] فرموده: اثبات عذاب قبر از طریق [[آیه|آیات]] و اخبار است نه [[عقل]]، اخبار از طریق عامه ([[اهل سنت]]) و [[شیعه|شیعه]] درباره عذاب و فشار [[قبر]] در حد [[خبر متواتر|تواتر]] است.<ref>منشور جاوید، آیت الله سبحانی، ص۲۰۵ و ۲۷۲.</ref> از روایات یک نوع [[عذاب]] جداگانه‌اى بدست مى آید که همان فشار قبر است و برخى روایات این عذاب را عام مى دانند (شامل حال مؤمنان هم می شود).
  
−
==فشار قبر==
+
* [[رسول خدا]] صلى الله علیه و آله پس از خاکسپارى جنازه ى [[سعد بن معاذ]] صحابى فرمود: هیچ مؤمنى نیست که فشار قبر نداشته باشد.<ref>بحارالانوار، ۶/۲۲۱، حدیث ۱۹ و ص۲۲۱، حدیث ۱۶.</ref> اگر کسى از فشار قبر رهایى مى یافت سعد بن معاذ از آن جمله مى بود.<ref>الفروع من الکافى، ۳/۲۳۶، حدیث۶؛ بحارالانوار، ۶/۲۶۱، حدیث ۱۰۲؛ علم الیقین، فیض کاشانی، تحقیق بیدار فر، قم، ۱۳۷۷.۲/۱۰۶۸.</ref>
  
−
از روايات يك نوع عذاب جداگانه‌اى بدست مى آيد كه همان فشار قبر است و برخى روايات اين عذاب را عام مى دانند شامل حال مؤمنان.
+
*[[پیامبر اسلام|پیامبر گرامی اسلام‌]] صلی الله علیه و آله فرمود: «القبر روضة من ریاض الجنّة اوْ حفرة من حفر النیران و کان ‌صلی الله علیه و آله یقول فی آخر صلاته: "اعوذ بک من عذاب القبر".» قبر باغی است از باغ‌های بهشت، یا گودالی است از گودال‌های جهنم حضرت در آخر نمازش به خداوند عرض کرد: خدایا پناه می‌برم به تو از عذاب قبر.<ref>علامه محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶، باب احوال البرزخ و...، ص۲۰۵، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی).</ref> از برخی دیگر از [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام [[حدیث|احادیثی]] با همین عبارت در مورد قبر آمده است.
−
[[رسول خدا]] صلى الله عليه و آله پس از خاكسپارى جنازه ى سعد بن معاذ صحابى فرمود: هيچ مؤمنى نيست كه فشار قبر نداشته باشد.<ref>بحارالانوار، 6/221، حديث 19 و ص221، حديث 16.</ref> اگر كسى از فشار قبر رهايى مى يافت سعد بن معاذ از آن جمله مى بود.<ref>الفروع من الكافى، 3/236، حديث6؛ بحارالانوار، 6/261، حديث 102؛ علم اليقين، فيض كاشاني، تحقيق بيدار فر، قم، 1377.2/1068.</ref>
 
  
−
از [[امام صادق]] عليه السلام سوال شد: آيا كسى از فشار قبر رهايى مى يابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مى برم! چه بسيار اندك اند كسانى كه از عذاب قبر نجات يابند.<ref>الفروع من الكافى، 3/236، حديث 6؛ بحارالانوار، 6/261، حديث 102؛ علم اليقين، 2/1068.</ref>  
+
*[[امام صادق]] علیه السلام فرمودند: افراد کمی از فشار قبر نجات پیدا می­ کنند.<ref>ثقة الاسلام کلینى، محمد بن یعقوب؛ الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ هجرى شمسى‌، ۸ جلدی، ج۳، ص۲۳۶.</ref>
  
−
در برخى از روايات اهل سنت نيز عذاب قبر متوجه همه معرفى شده است: مردگان در قبرشان عذاب مى شوند تا آنجا كه حيوانات صداى عذاب آنها را مى شنوند.<ref>شرح الصدور، سيوطى، دار ابن كثير، بيروت، لبنان، 1413، ص225.</ref>  
+
*در حدیثی دیگر از پیامبر گرامی ‌صلی الله علیه و آله نقل شده است که حضرت فرمود: «ضَغْطَةُ الْقَبْرِ لِلْمُؤْمِنِ کفَّارَةٌ لِمَا کانَ مِنْهُ مِنْ تَضْییعِ النِّعَمِ»؛ فشار قبر برای [[مومن]] کفاره ضایع نمودن نعمت‌های الهی است.<ref>همان، ۲۶۱.</ref>
 +
*از [[امام صادق]] علیه السلام سوال شد: آیا کسى از فشار قبر رهایى مى یابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مى برم! چه بسیار اندک اند کسانى که از عذاب قبر نجات یابند.<ref>الفروع من الکافى، ۳/۲۳۶، حدیث ۶؛ بحارالانوار، ۶/۲۶۱، حدیث ۱۰۲؛ علم الیقین، ۲/۱۰۶۸.</ref>
  
−
از اين دست روايات برمى آيد كه كافر، مؤمن و مستضعف همه فشار و عذاب قبر دارند. برخى منابع عذاب و فشار قبر را تنها مربوط كسانى مى دانند كه در قبر مورد سوال قرار مى گيرند يعنى گروه سوم كه مورد مواخذه سوال قرار نگرفته اند(ديوانگان و بچه ها و مستضعفين) عذاب قبر ندارند.<ref>حق اليقين، مجلسى، ص488.</ref>  
+
اما در عین حال به تصریح برخى از روایات، برخى از افراد از عذاب قبر معاف شده اند. رقیه دختر گرامى [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلى الله علیه و آله از کسانى است که خود رسول خدا صلى الله علیه و آله برایش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهایى بخشید.<ref>الفروع من الکافى، ۳/۲۴۱، حدیث ۱۸.</ref> و [[فاطمه بنت اسد]] مادر [[امام علی علیه السلام|امام على]] علیه السلام نیز با دعاى پیامبر صلى الله علیه و آله و تدفین در پیراهن مبارک او، شامل آمرزش عذاب قبر شد.<ref>گفتار صدوق، (ترجمه اعتقادات ابن بابویه، محسن رضوانی، قائم، قم، ۱۴۰۳، ص۴۸؛ حق الیقین، مجلسى، ص۴۸۲.</ref>
 +
==موانع عذاب قبر و عوامل آن==
 +
در برخی روایات راههایی برای «خلاصی از عذاب قبر» بیان شده است، مانند:
  
−
شايد اين روايت شاهد گفتارشان باشد، يسئال و هو مضغوط<ref>الفروع من الكافى، 3/236، حديث5.</ref> يعنى در حالى كه مورد پرسش قرار گرفته عذاب هم مى شود. اين روايت در منابع تنها يكبار آمده است كه برخى در توجيه آن گفته اند: شايد مراد توضيح وضع كفار باشد كه سوال از آنها ماهيت عذاب دارند.
+
*۱. کسانى که چهل نفر یا بیشتر به خوبى او [[شهادت (درفقه)|شهادت]] دهند و از خداوند براى او طلب مغفرت کنند.<ref>منازل الآخرة، ص۳۰ـ۲۶.</ref>
 +
*۲. کسانى که در [[رکوع|رکوع]] نمازشان کامل و تمام باشد.<ref>منازل الآخرة، ص۳۰ـ۲۶.</ref>
 +
*۳. خواندن [[سوره نساء]] در هر شب جمعه، مداومت بر خواندن [[سوره زخرف]]، [[نماز شب]]، دفن شدن در سرزمین [[نجف]] اشرف و... .<ref>منازل الآخرة، ص۳۰ـ۲۶.</ref>
 +
*۴. کسانی که برایشان [[نماز وحشت]] بخوانند.<ref>حاشیة مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی‌.</ref>
 +
*۵. و هر کس چهار‌ ‌مرتبه [[حج]] به جا آورد عذاب قبر از او ‌برداشته می‌شود.<ref>شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین؛ من لایحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ هجرى قمرى‌، ۴ جلد، ج۲، ص‌۲۱۷، روایت ۲۲۰۹، باب ۲.</ref>
 +
*۶. و نیز در روایت آمده است کسی که ما بین ظهر روز پنجشنبه و ظهر روز [[جمعه‌‌‌‌|جمعه]] از دنیا برود خداوند او را از فشار قبر پناه دهد.<ref>علامه محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶، ص۲۰۵.</ref>
  
−
روايات ديگر عذاب و فشار قبر را از مؤمن به دور مى دانند. حضرت [[امام صادق]] عليه السلام در پاسخ ابوبصير فرمودند: هيهات ما على المؤمنين فيها شىء؛<ref>الفروع من الكافى، 3/130.</ref> دور باد هرگز چيزى از فشار قبر بر مؤمنين نيست.
+
اما در روایات دیگری «عوامل موجب عذاب قبر» نیز بیان شده است:
  
−
مرحوم مجلسى مى فرمايند: اگر مراد از عذاب نديدن مؤمنان، مومن كامل و واقعى باشد پس رواياتى كه عذاب قبر را متوجه سعد بن معاذ و رقيه دختر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم و فاطمه مادر حضرت على عليه السلام مى دانستند، چه مى شود؟
+
*۱. [[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه السلام می فرمایند: عذاب قبر از سه چیز است: [[سخن چینی]]، مراعات نکردن [[طهارت]] و [[نجاسات|نجاست]] و پرهیز نکردن از ترشحات بول‌‌، و کناره گیری از همسر.<ref>شیخ حر عاملى؛ محمد بن الحسن؛ وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹ هجرى قمرى‌، ۲۹ جلدی، ج۲۱، ص۳۴۵.</ref>
  
−
ممكن است گفته شود اين كه مؤمنان عذاب و فشار قبر ندارند مراد عذاب و فشار شديد باشد يا اين كه گفته شود، مؤمن عذاب و فشار قبر تنبيهى و از باب غضب الهى ندارند بلكه اگر فشارى دارد به خاطر لطف و كفاره ى گناهان او مى باشد.<ref>حق اليقين، علامه مجلسى، ص492؛ حق اليقين، عبدالله شبّر، 2/392.</ref>  
+
*۲. در کتاب [[ثواب الأعمال (کتاب)|ثواب الاعمال]] آمده است که یکی‌ ‌از علمای [[بنی اسرائیل|بنی‌اسرائیل]] از ‌دنیا رفت و فشار قبر بر او وارد شد؛ چرا که او یک بار [[نماز|نماز‌]] ‌را (عمداً) بی‌وضو خوانده بود و از ‌کنار مظلومی گذشته بود و او را یاری نکرده‌ ‌بود.<ref>شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین؛ ثواب الأعمال، قم، انتشارات شریف رضى، ۱۳۶۴ هجرى شمسى، یک جلدی، ص۱۱۱‌‌.</ref>
  
−
چنان كه حديث مى فرمايد: فشار و عذاب قبر براى مؤمن كفاره ى (تاوان) كارهاى است كه انجام داده است مانند ضايع كردن نعمت هاى الهى.<ref>بحارالانوار، 6/221.</ref>
+
*۳. ضایع نمودن نعمت‌های الهی: [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله فرمودند: فشار قبر برای مؤمن، ‌[[کفاره|کفاره]] تباه نمودن نعمت‌ها از‌ ‌ناحیه‌ی اوست.<ref>علامه مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار، بیروت-لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ هجرى قمرى‌، ۱۱۰ جلدی، ج۶، ص۲۲۱‌‌.</ref>
  
−
==عواملي كه باعث‌ ‌كاهش يا رفع عذاب قبر مي‌شود==
+
*۴. [[غیبت (گناه)|غیبت]] کردن.<ref>محدث نورى؛ میرزا حسین؛ مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۸ هجرى قمرى‌، ۱۸ جلدی، ج۱، ص۲۵۸.</ref>
−
 
 
−
در حديثی ضمن تفسير آيه ى قرآن آمده است: {{متن قرآن|«فيومئذ لايسال عن ذنبه»}}؛<ref>[[سوره الرحمن]]/39.</ref> فرمودند: اينها كه روز قيامت از گناهانشان سوال نمى شود، كسانى اند كه از اميرالمؤمنان پيروى كرده اند و از دشمنانش بيزارى جسته اند، حلالش را حلال، حرامش را حرام داشته اند منتهى گناهانى داشته اند كه موفق به توبه نشده اند، خداوند آنها را برزخ عذاب مى كند تا در قيامت پاك شوند.<ref>بحارالانوار، 6/246، حديث 77.</ref>
 
−
 
 
−
اما بايد دانست كه برخى از افراد به تصريح برخى از روايات از عذاب قبر معاف شده اند و نيز برخى از كارهاى خوب و مرگ در برخى از ساعات موجب كاهش و يا آمرزش فشار قبر مى شود.
 
−
 
 
−
رقيّه دختر گرامى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از كسانى است كه خود رسول خدا صلى الله عليه و آله برايش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهايى بخشيد.<ref>الفروع من الكافى، 3/241، حديث 18.</ref>
 
−
 
 
−
فاطمه بنت اسد مادر امام على عليه السلام با دعاى پيامبر صلى الله عليه و آله و تدفين در پيراهن مبارك او شامل آمرزش عذاب قبر شد.<ref>گفتار صدوق، (ترجمه اعتقادات ابن بابويه، محسن رضواني، قائم، قم، 1403، ص48؛ حق اليقين، مجلسى، ص482.</ref>
 
−
 
 
−
افراد ذيل نيز از عذاب و فشار قبر معاف اند:
 
−
 
 
−
* كسانى كه تلقين سوم شده اند، يعنى پس از خاكسپارى روى قبر او عقايد دينى يادآورى شود.
 
−
* كسانى كه از ظهر پنج شنبه تا جمعه فوت كرده اند.<ref>حق اليقين، عبدالله شبّر، 2/390؛ منازل الآخرة، شيخ عباس قمي، چاپ قائم قم، جيبي، بي تا، ص27.</ref>
 
−
* كسانى كه در قبر همراه شان جريدتين گذاشته اند، يعنى دو شاخه چوب سبز همراه او دفن كنند.
 
−
* كسانى كه چهل نفر يا بيشتر به خوبى او شهادت دهند و از خداوند براى او طلب مغفرت كنند.<ref>منازل الآخرة، ص30ـ26.</ref>
 
−
* كسانى در ركوع نمازشان كامل و تمام باشد.<ref>منازل الآخرة، ص30ـ26.</ref>
 
−
* خواندن [[سوره نساء]] در هر شب جمعه، مداومت بر خواندن [[سوره زخرف]]، [[نماز شب]]، دفن شدن در سرزمين [[نجف]] اشرف و...<ref>منازل الآخرة، ص30ـ26.</ref>
 
−
* کسانی که برایشان نماز وحشت بخوانند.<ref>حاشية مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي‌.</ref>‌
 
−
* و هر كس چهار‌ ‌مرتبه [[حج]] به جا آورد عذاب قبر از او ‌برداشته مي‌شود.<ref>شيخ صدوق، محمد بن علي بن الحسين؛ من لايحضره الفقيه، قم، انتشارات جامعه مدرسين، 1413 هجرى قمرى‌، 4 جلد، ج2، ص‌217، روايت 2209، باب 2.</ref>
 
−
 
 
−
اما عذاب و فشار قبر براى انبياء و امامان معصوم عليهم السلام مانند سوال در قبر از آنها جايى تصريح نشده است و بر اساس قواعدى كه درباره ى فشار قبر بيان شد، هر گونه عذاب و فشارى از وجود مبارك آنها به دور است چون نه گناهى دارند كه از باب كفاره و لطف عذاب شوند و نه هيچ كدام عاملى براى اين گونه عذاب ها در مورد آنها صادق است.
 
−
 
 
−
مرحوم شبّر مى فرمايد: در حديث وارد شده است كه تنها انبياء و امامان عليهم السلام ارواح آنها با اجسادشان از زمين به آسمان منتقل مى شوند و با همان اجساد دنيايى خود در نعمت بسر مى برند و اين ويژه ى حجت هاى الهى است.<ref>حق اليقين، عبدالله شبّر، 2/381 ـ380.</ref>
 
−
 
 
−
اما شهداء در فرهنگ قرآنى و روايى جايگاه ويژه اى دارند، از برخى امور دنيايى و آخرتى استثناء شده اند از جمله بى نيازى از كفن و [[غسل]] در صورتى كه در معركه ى جنگ به شهادت برسد.<ref>تهذيب الاحكام فى شرح المقنعه، [[شيخ طوسى]]، 6/140 (321/7).</ref> و همين طور بى نيازى از پرسش و پاسخ در قبر؛ از [[رسول خدا]] صلى الله عليه و آله سوال شد، چرا شهيد در قبر مورد امتحان و آزمايش قرار نمى گيرد؟ فرمود: همان برق هاى شمشير كه بر سرش فرود مى آيند، كفايت مى كند.<ref>فروع الكافى، 5/56، كتاب الجهاد، فضل الشهادة، حديث5.</ref>
 
−
 
 
−
[[امام صادق]] عليه السلام: طوبا درختي است در [[بهشت]] در خانة اميرالمؤمنين عليه السلام هيچ يك از شيعيان نيست، جز اين كه شاخه‌اي از شاخه‌هايش در خانة اوست و امتي از امت‌ها مي‌تواند از برگي از برگ‌هايش سايه بگيرد.<ref>تفسير نورالثقلين، ج2، ص502.</ref>
 
−
 
 
−
==اسناد معتبر بر اثبات عذاب قبر==
 
−
 
 
−
روایات مربوط به فشار قبر و راههاي خلاصي از آن تماماً دلیل براي اثبات عذاب قبر است. يكي از ويژگي‌هاي عالم برزخ‌ ‌فشار قبر مي‌باشد. فشار قبر نسبت به افراد متفاوت است؛ ‌بعضي از افراد فشار قبر‌ ‌ندارند و آنها كه فشار قبر دارند از نظر شدت و ضعف يكسان ‌نيست و بستگي به اعمال‌ ‌آنها دارد‌.
 
−
 
 
−
== عواملی که موجب عذاب قبر می شود ==
 
−
 
 
−
‌* 1. سخن چینی و مراعات نكردن طهارت و نجاست و پرهيز نكردن از بول‌‌ و بی­مهری به همسر.<ref>شيخ حر عاملى؛ محمد بن الحسن؛ وسائل الشيعة، قم، مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام، 1409 هجرى قمرى‌، 29 جلدي، ج21، ص345.</ref>
 
−
 
 
−
* 2. در كتاب ثواب الاعمال آمده است كه يكي‌ ‌از علماي بني‌اسرائيل از ‌دنيا رفت و فشار قبر بر او وارد شد؛ چرا كه او يك بار نماز‌ ‌را (عمداً) بي‌وضو خوانده بود و از ‌كنار مظلومي گذشته بود و او را ياري نكرده‌ ‌بود. <ref>شيخ صدوق، محمد بن علي بن الحسين؛ ثواب الأعمال، قم، انتشارات شريف رضى، 1364 هجرى شمسى، يك جلدی، ص111‌‌.</ref>
 
−
 
 
−
* 3. ضايع نمودن نعمت‌هاي الهي: پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند: فشار قبر براي مؤمن، ‌كفاره تباه نمودن نعمت‌ها از‌ ‌ناحيه‌ي اوست.<ref>علامه مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار، بيروت-لبنان، مؤسسة الوفاء، 1404 هجرى قمرى‌، 110 جلدي، ج6، ص221‌‌.</ref>
 
−
 
 
−
* 4. [[امام صادق]] علیه السلام فرموند: افراد کمی از فشار قبر نجات پیدا می­کنند.<ref>ثقة الاسلام كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1365 هجرى شمسى‌، 8 جلدي، ج3، ص236.</ref>
 
−
 
 
−
* 5. غیبت نمودن.<ref>محدث نورى؛ ميرزا حسين؛ مستدرك الوسائل، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، 1408 هجرى قمرى‌، 18 جلدي، ج1، ص258.</ref>
 
−
 
 
−
==دو فرشته نکیر و منکر==
 
−
 
 
−
تفتازانی در شرح المقاصد گفته است: مسلمین بر حقیقت داشتن سوال منکر و نکیر در قبر و عذاب کفار و برخی گناهکاران اتفاق نظر دارند اما خلاف این اتفاق به برخی از معتزله نسبت داده شده است.<ref>علامه مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار، بيروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، 1404 هجرى قمرى‌، 110 جلدي، ج6، ص275.</ref>
 
−
 
 
−
برخی از معتزله مانند جبائی و فرزندش دو فرشته به نام نکیر و منکر را تکذیب می­کنند و معتقدند که منکر چیزی است که هنگام تحیر کافر از جواب دادن، از او صادر می­شود و نکیر نام جراحت کافر است.<ref>پیشین، ص277.</ref>
 
−
 
 
−
اما در روایات و دعاهای بسیاری بر وجود منکر و نکیر به عنوان دو فرشته­ ای که مامور سوال نمودن از عقاید اصلی در عالم [[برزخ]] هستند، تصریح شده است.<ref>ثقة الاسلام كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1365 هجرى شمسى‌، 8 جلدي، ج3، ص236.</ref> راههای در امان ماندن از سوالات و رنج و عذاب این دو فرشته را به بندگان آموخته ­اند؛ مانند تلقین میت، نوشتن [[دعای جوشن کبیر]] بر روی کفن، [[نماز شب]]، احیای شب بیست و سوم ماه مبارک [[رمضان]] و قرائت صد رکعت نماز مخصوص در آن شب و روزه ماه [[شعبان]] به مدت نه روز، قرائت سوره الهیکم التکاثر هر شب در جای خواب و زیارت حضرت [[امام حسین]] علیه السلام و...<ref> [[شيخ حر عاملى]]؛ محمد بن الحسن؛ وسائل الشيعة، قم، مؤسسه آل البيت عليهم‌ السلام، 1409 هجرى قمرى‌، 29 جلدي، ج8، ص19 و ج10، ص243 و 489.</ref> تمام این روایات موجودیت این دو را ثابت می­کند بدون این که عقل در این مرحله حکمی داشته باشد.
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>
+
<references />
  
 
==منابع==
 
==منابع==
−
* [http://www.andisheqom.com/Files/faq.php?level=4&id=492&urlId=408 اندیشه قم]، بازیابی: 22 دی ماه 1392.
+
 
−
* [http://www.andisheqom.com/Files/faq.php?level=4&id=508&urlId=406 اندیشه قم]، بازیابی: 22 دی ماه 1392.
+
*[https://www.andisheqom.com/fa/Question/View/12981 چه گناهاني باعث فشار قبر مي شوند ؟ براي دوري از آن چه بايد كرد؟، اندیشه قم]، بازیابی: ۲۰ خرداد ۱۳۹۹.
−
* سيد حسين ميرنور الهي، عقائد معتزله و نقد آن (عذاب قبر) [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36687 پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام]، بازیابی: 22 دی ماه 1392.
+
*کاشفی، محمد رضا؛ فشار قبر، مکاتبه و اندیشه، پاییز ۱۳۹۰ - شماره ۴۰.
 +
*حسن زاده آملی، حسن، نصوص الحکم بر فصوص الحکم.
  
 
[[رده:معاد]]
 
[[رده:معاد]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۵۴

عذاب و فشار قبر از مسائلی است که در روایات در حد تواتر به آن پرداخته شده است. از برخی روایات و یا سخنان عالمان مسلمان چنین برمی آید که قبر همان برزخ است و فشار یا عذاب بر حقیقت شخص وارد می شود، اما او آن عذاب را به صورت فشار قبر می بیند نه اینکه در واقع قبر او را تحت فشار قرار دهد؛ چیزی شبیه مشاهدات انسان در خواب.

معنای قبر و عذاب قبر

آیا مقصود از قبر همان قبر خاکی و متعارف است یا منظور چیز دیگری است؟ امام صادق علیه السلام فرمود: «البرزخُ القبرُ، ...»[۱] عالم برزخ، قبر است. ایشان در روایت دیگر فرمودند: «القبر منذ حین موته الی یوم القیامة»؛ مقصود از قبر برزخ انسان است که از لحظه ‌ی مرگ تا روز رستاخیز است.[۲]

از این روایت و از روایاتی که درباره‌ عذاب الهی قبر وارد شده است،[۳] استفاده می‌گردد که منظور از قبر عالم برزخ است، نه این "قبر خاکی".

آیت اللّه سبحانی می‌فرماید: واقعیت قبر همان برزخ است.[۴]

علامه حسن زاده آملی در مورد مشاهدات انسان پس از مرگ می فرمایند: «آن فشار و احوال دیگر بر حقیقت شخص وارد است که ادراکات اوست ولى در تمثل خود آنهمه را در قبرش مى بیند یعنى آنچه را مى بیند همه را در عالم قبرش مى نگرد. اما قبر او یعنى قبر مربوط به شخص او که متمثل در صقع‌ نفس او است که در وعاء ادراک او است که اگر چنانکه زنده اى را با او در قبرش بگذارند این زنده هیچیک از آن احوال را نه مى بیند و نه مى شنود زیرا این قبر ظرف عذاب یا ثواب مرده نیست بلکه ظرف ثواب و عقاب را در قبر خودش مى بیند. و یا اگر مؤمن و کافرى هر دو را در یک قبر بگذارند براى آن قبرش روضة من ریاض الجنة است و براى این قبرش حفرة من حفر النار است چون قبر هر یک جدا است اگر چه هر دو در یک قبرند».[۵]

برخی از خواب برای درک عذاب قبر و عذاب برزخی کمک گرفته اند. با این توضیح که روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادى، خود را با بدن برزخى و قالب مثالى مى‌یابد و مى‌بیند. و این را به کمک خواب می توان درک نمود، چرا که هنگام خواب که تعلق روح به بدن مادى تا اندازه‌اى کم مى‌شود و از حدود مادى تا اندازه‌اى آزاد مى‌گردد، روح خود را با یک نوع تن مثالى - با بدنى شبیه بدن مادى و دنیوى - مى‌بیند و در حالى که بدن مادى ما در رختخواب افتاده و در حال آرامش است، خود را با بدنى مشابه با این بدن یافته و سیرها و حرکت‌ها و فهم‌ها و دیدنى‌ها و شنیدنى‌ها و خوردنى‌ها و خواستنی‌ها با آن داریم.[۶]

فشار قبر در روایات

مرحوم شیخ مفید فرموده: اثبات عذاب قبر از طریق آیات و اخبار است نه عقل، اخبار از طریق عامه (اهل سنت) و شیعه درباره عذاب و فشار قبر در حد تواتر است.[۷] از روایات یک نوع عذاب جداگانه‌اى بدست مى آید که همان فشار قبر است و برخى روایات این عذاب را عام مى دانند (شامل حال مؤمنان هم می شود).

  • رسول خدا صلى الله علیه و آله پس از خاکسپارى جنازه ى سعد بن معاذ صحابى فرمود: هیچ مؤمنى نیست که فشار قبر نداشته باشد.[۸] اگر کسى از فشار قبر رهایى مى یافت سعد بن معاذ از آن جمله مى بود.[۹]
  • پیامبر گرامی اسلام‌ صلی الله علیه و آله فرمود: «القبر روضة من ریاض الجنّة اوْ حفرة من حفر النیران و کان ‌صلی الله علیه و آله یقول فی آخر صلاته: "اعوذ بک من عذاب القبر".» قبر باغی است از باغ‌های بهشت، یا گودالی است از گودال‌های جهنم حضرت در آخر نمازش به خداوند عرض کرد: خدایا پناه می‌برم به تو از عذاب قبر.[۱۰] از برخی دیگر از ائمه علیهم السلام احادیثی با همین عبارت در مورد قبر آمده است.
  • امام صادق علیه السلام فرمودند: افراد کمی از فشار قبر نجات پیدا می­ کنند.[۱۱]
  • در حدیثی دیگر از پیامبر گرامی ‌صلی الله علیه و آله نقل شده است که حضرت فرمود: «ضَغْطَةُ الْقَبْرِ لِلْمُؤْمِنِ کفَّارَةٌ لِمَا کانَ مِنْهُ مِنْ تَضْییعِ النِّعَمِ»؛ فشار قبر برای مومن کفاره ضایع نمودن نعمت‌های الهی است.[۱۲]
  • از امام صادق علیه السلام سوال شد: آیا کسى از فشار قبر رهایى مى یابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مى برم! چه بسیار اندک اند کسانى که از عذاب قبر نجات یابند.[۱۳]

اما در عین حال به تصریح برخى از روایات، برخى از افراد از عذاب قبر معاف شده اند. رقیه دختر گرامى پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله از کسانى است که خود رسول خدا صلى الله علیه و آله برایش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهایى بخشید.[۱۴] و فاطمه بنت اسد مادر امام على علیه السلام نیز با دعاى پیامبر صلى الله علیه و آله و تدفین در پیراهن مبارک او، شامل آمرزش عذاب قبر شد.[۱۵]

موانع عذاب قبر و عوامل آن

در برخی روایات راههایی برای «خلاصی از عذاب قبر» بیان شده است، مانند:

  • ۱. کسانى که چهل نفر یا بیشتر به خوبى او شهادت دهند و از خداوند براى او طلب مغفرت کنند.[۱۶]
  • ۲. کسانى که در رکوع نمازشان کامل و تمام باشد.[۱۷]
  • ۳. خواندن سوره نساء در هر شب جمعه، مداومت بر خواندن سوره زخرف، نماز شب، دفن شدن در سرزمین نجف اشرف و... .[۱۸]
  • ۴. کسانی که برایشان نماز وحشت بخوانند.[۱۹]
  • ۵. و هر کس چهار‌ ‌مرتبه حج به جا آورد عذاب قبر از او ‌برداشته می‌شود.[۲۰]
  • ۶. و نیز در روایت آمده است کسی که ما بین ظهر روز پنجشنبه و ظهر روز جمعه از دنیا برود خداوند او را از فشار قبر پناه دهد.[۲۱]

اما در روایات دیگری «عوامل موجب عذاب قبر» نیز بیان شده است:

  • ۲. در کتاب ثواب الاعمال آمده است که یکی‌ ‌از علمای بنی‌اسرائیل از ‌دنیا رفت و فشار قبر بر او وارد شد؛ چرا که او یک بار نماز‌ ‌را (عمداً) بی‌وضو خوانده بود و از ‌کنار مظلومی گذشته بود و او را یاری نکرده‌ ‌بود.[۲۳]
  • ۳. ضایع نمودن نعمت‌های الهی: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: فشار قبر برای مؤمن، ‌کفاره تباه نمودن نعمت‌ها از‌ ‌ناحیه‌ی اوست.[۲۴]

پانویس

  1. ↑ علامه محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶، باب احوال البرزخ و...، ص۲۰۵.(بیروت: دارالاحیاء التراث العربی)
  2. ↑ بحارالانوار، ج۶، احوال البرزخ و...، حدیث ۱۱۶، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی).
  3. ↑ همان مدرک، علامه محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶، باب احوال البرزخ و...، ص۲۷۲، "الحکام فی عذاب القبر السمع دون العقل".
  4. ↑ منشور جاوید، ج۹، ص۲۳۹.
  5. ↑ نصوص الحکم بر فصوص الحکم، ص ۳۸۷
  6. ↑ نگاه کنید: محمد شجاعى، خواب و نشانه هاى آن، صص ۵۸-۶۲.
  7. ↑ منشور جاوید، آیت الله سبحانی، ص۲۰۵ و ۲۷۲.
  8. ↑ بحارالانوار، ۶/۲۲۱، حدیث ۱۹ و ص۲۲۱، حدیث ۱۶.
  9. ↑ الفروع من الکافى، ۳/۲۳۶، حدیث۶؛ بحارالانوار، ۶/۲۶۱، حدیث ۱۰۲؛ علم الیقین، فیض کاشانی، تحقیق بیدار فر، قم، ۱۳۷۷.۲/۱۰۶۸.
  10. ↑ علامه محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶، باب احوال البرزخ و...، ص۲۰۵، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی).
  11. ↑ ثقة الاسلام کلینى، محمد بن یعقوب؛ الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ هجرى شمسى‌، ۸ جلدی، ج۳، ص۲۳۶.
  12. ↑ همان، ۲۶۱.
  13. ↑ الفروع من الکافى، ۳/۲۳۶، حدیث ۶؛ بحارالانوار، ۶/۲۶۱، حدیث ۱۰۲؛ علم الیقین، ۲/۱۰۶۸.
  14. ↑ الفروع من الکافى، ۳/۲۴۱، حدیث ۱۸.
  15. ↑ گفتار صدوق، (ترجمه اعتقادات ابن بابویه، محسن رضوانی، قائم، قم، ۱۴۰۳، ص۴۸؛ حق الیقین، مجلسى، ص۴۸۲.
  16. ↑ منازل الآخرة، ص۳۰ـ۲۶.
  17. ↑ منازل الآخرة، ص۳۰ـ۲۶.
  18. ↑ منازل الآخرة، ص۳۰ـ۲۶.
  19. ↑ حاشیة مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی‌.
  20. ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین؛ من لایحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ هجرى قمرى‌، ۴ جلد، ج۲، ص‌۲۱۷، روایت ۲۲۰۹، باب ۲.
  21. ↑ علامه محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶، ص۲۰۵.
  22. ↑ شیخ حر عاملى؛ محمد بن الحسن؛ وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹ هجرى قمرى‌، ۲۹ جلدی، ج۲۱، ص۳۴۵.
  23. ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین؛ ثواب الأعمال، قم، انتشارات شریف رضى، ۱۳۶۴ هجرى شمسى، یک جلدی، ص۱۱۱‌‌.
  24. ↑ علامه مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار، بیروت-لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ هجرى قمرى‌، ۱۱۰ جلدی، ج۶، ص۲۲۱‌‌.
  25. ↑ محدث نورى؛ میرزا حسین؛ مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۸ هجرى قمرى‌، ۱۸ جلدی، ج۱، ص۲۵۸.

منابع

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=عذاب_قبر&oldid=124013»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا