آیه 79 سوره طه

وَأَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَمَا هَدَىٰ

[20–79] (مشاهده آیه در سوره)

<<78	آیه 79 سوره طه	80>>
سوره : سوره طه (20) جزء : 16 نزول : مکه

ترجمه های فارسی

و فرعون پیروان خود را علاوه بر اینکه هدایت نکرد سخت به ضلالت و بدبختی افکند.

و فرعون، قومش را گمراه کرد و راهنمایی ننمود.

و فرعون قوم خود را گمراه كرد و هدايت ننمود.

فرعون قومش را گمراه كرد، نه راهنمايى.

فرعون قوم خود را گمراه ساخت؛ و هرگز هدایت نکرد!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Pharaoh led his people astray and did not guide them.

And Firon led astray his people and he did not guide (them) aright.

And Pharaoh led his folk astray, he did not guide them.

Pharaoh led his people astray instead of leading them aright.

معانی کلمات آیه

«أَضَلً»: گمراه ساخت. «مَا هَدَی»: رهنمود نکرد. این بخش، بیانگر تکذیب سخن فرعون است که می‌گفت: من شما را جز به راه هدایت رهنمود نمی‌نمایم .

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ لَقَدْ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنْ أَسْرِ بِعِبادِي فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقاً فِي الْبَحْرِ يَبَساً لا تَخافُ دَرَكاً وَ لا تَخْشى‌ «77»

وبه تحقيق ما به موسى وحى كرديم كه بندگان مرا شبانه (از مصر) كوچ بده و براى آنان راهى خشك در ميان دريا بگشا تا نه‌از تعقيب (فرعونيان) بترسى و نه (از غرق شدن،) بيمناك باشى.

فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ فَغَشِيَهُمْ مِنَ الْيَمِّ ما غَشِيَهُمْ «78»

پس فرعون با سپاهيانش آنان‌را دنبال كرد، پس (موجى) از دريا آنان را گرفت و به طور كامل غرق كرد.

وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ ما هَدى‌ «79»

و فرعون قوم خود را گمراه كرد و هيچ هدايتى نكرد.

نکته ها

هنگامى كه ساحران و مردم مصر به موسى عليه السلام ايمان آوردند و از تهديدات فرعون نهراسيدند، راه امداد الهى گشوده شد. از اين روى به موسى عليه السلام خطاب گرديد كه مردم را شبانه از مصر حركت‌بده كه دريا را براى تو خشك وشرّ فرعون را از شما دور مى‌كنيم. «1»

«اسراء» به معناى حركت در شب است، «يبس» به مكانى گفته مى‌شود كه قبلًا آب داشته، امّا اينك خشك شده و «دَرَك» به خساراتى كه دامنگير انسان مى‌شود گفته مى‌شود، و مراد از «عبادى» بنى‌اسرائيل است.

پیام ها

1- حركت انبيا و شيوه‌ى مبارزه‌ى آنان برخاسته از وحى الهى است. «أَوْحَيْنا»

2- عزّت همراه آوارگى، بهتر از ذلّت در وطن است. «أَسْرِ بِعِبادِي»

---

«1». تفسير فى‌ظلال‌القرآن.

جلد 5 - صفحه 369

3- اگر نمى‌توانيم در محيطى اثر بگذاريم، لااقل آن محيط را ترك و از آنجا هجرت كنيم. «أَسْرِ بِعِبادِي»

4- از جمله اهداف بعثت انبيا، نجات مردم از شرّ طاغوت‌هاست. «أَسْرِ بِعِبادِي»

5- اوّلين گام عليه ظالم، خالى كردن اطراف اوست. «أَسْرِ بِعِبادِي»

6- خداوند ياور محرومان است. «عبادى»

7- هدايت و اداره‌ى مردم، بر عهده‌ى رهبران الهى است. «أَسْرِ بِعِبادِي فَاضْرِبْ»

8- معجزه‌ى موسى عليه السلام چنان جامعه را تكان داد و به حركت واداشت كه فرعون خود مجبور به تعقيب آنان گرديد. «فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ»

9- دريا نيز همچون همه‌ى طبيعت، مأمور قهر يا مهر خداست. «فَغَشِيَهُمْ»

10- رهبران و حاكمان جامعه، در هدايت يا گمراهى مردم نقش كليدى دارند. «أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ ما هَدى‌»

11- شعارهاى انحرافى را بى‌پاسخ نگذاريد. فرعون مى‌گفت: «ما أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشادِ» «1» امّا خداوند مى‌فرمايد: «وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ ما هَدى‌» فرعون نه تنها مردم را هدايت نكرد بلكه گمراه كرد.

---

«1». غافر، 29.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ لَقَدْ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنْ أَسْرِ بِعِبادِي فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقاً فِي الْبَحْرِ يَبَساً لا تَخافُ دَرَكاً وَ لا تَخْشى‌ (77)

چون فرعون از ديدن معجزات متأثر نشد و در اذيت و آزار بنى اسرائيل افزود، بيان دستور را حق تعالى مى‌فرمايد:

وَ لَقَدْ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌: و هر آينه بتحقيق وحى فرموديم به سوى موسى.

أَنْ أَسْرِ بِعِبادِي‌: اينكه سير ده به شب بندگان مرا از مصر، و چون به كنار دريا رسند و لشگر فرعون از عقب بيايد باك مدار. فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقاً فِي الْبَحْرِ يَبَساً: پس بزن عصا را تا سازيم براى ايشان راهى در دريا خشك كه آب و لائى نبود در آن.

تنبيه: آيه شريفه دلالت دارد بر آنكه اجابت كنندگان حضرت موسى در آن حال زياد بودند، خداى تعالى اراده فرمود تميز ايشان را از طايفه فرعون و خلاص آنان را. پس وحى فرمود به سير دادن آنها در شب، و در سبب آن وجوهى ذكر شده: 1- آنكه اجتماع آنها در نظر دشمن نباشد تا آنها را از مقصد باز ندارد.

2- آنكه مانع باشد از طلب فرعون و تابعان او. 3- سير در شب براى آن بود كه وقتى دو لشگر بهم نزديك شوند، لشگر موسى عليه السلام عساكر فرعون را نبينند و بترس نيفتند.

جلد 8 - صفحه 303

و در هويدا شدن راههاى خشك در دريا به سبب زدن عصا، هر آينه اعجاز بزرگى است از موسى كه به محض زدن عصا، به قدرت كامله الهيه، آب منشق و به روى هم سوار و جاده‌هاى خشك نمودار شد به طورى كه ابدا آثار رطوبت در آن باقى نماند. و اين قسمت برهان متقنى است بر اثبات يگانگى صانع و مدبر عالم كه تمامى موجودات در حيطه تصرف او و مسخر اويند. جل جلاله و عظم برهانه.

لا تَخافُ دَرَكاً: در اين سير نترسى از دريافتن دشمن، يعنى ايمن باش كه فرعون شما را در نيابد. وَ لا تَخْشى‌: و نترسى از غرق شدن كه شما را به سلامت بگذرانيم و عبور دهيم.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ لَقَدْ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنْ أَسْرِ بِعِبادِي فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقاً فِي الْبَحْرِ يَبَساً لا تَخافُ دَرَكاً وَ لا تَخْشى‌ (77) فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ فَغَشِيَهُمْ مِنَ الْيَمِّ ما غَشِيَهُمْ (78) وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ ما هَدى‌ (79) يا بَنِي إِسْرائِيلَ قَدْ أَنْجَيْناكُمْ مِنْ عَدُوِّكُمْ وَ واعَدْناكُمْ جانِبَ الطُّورِ الْأَيْمَنَ وَ نَزَّلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى‌ (80) كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ لا تَطْغَوْا فِيهِ فَيَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبِي وَ مَنْ يَحْلِلْ عَلَيْهِ غَضَبِي فَقَدْ هَوى‌ (81)

وَ إِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدى‌ (82) وَ ما أَعْجَلَكَ عَنْ قَوْمِكَ يا مُوسى‌ (83) قالَ هُمْ أُولاءِ عَلى‌ أَثَرِي وَ عَجِلْتُ إِلَيْكَ رَبِّ لِتَرْضى‌ (84) قالَ فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَكَ مِنْ بَعْدِكَ وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِيُّ (85) فَرَجَعَ مُوسى‌ إِلى‌ قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً قالَ يا قَوْمِ أَ لَمْ يَعِدْكُمْ رَبُّكُمْ وَعْداً حَسَناً أَ فَطالَ عَلَيْكُمُ الْعَهْدُ أَمْ أَرَدْتُمْ أَنْ يَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَخْلَفْتُمْ مَوْعِدِي (86)

ترجمه‌

- و بتحقيق وحى نموديم بموسى كه سير ده در شب بندگان مرا

جلد 3 صفحه 517

پس بزن براى ايشان براهى در دريا خشك در حاليكه نه بيم داشته باشى از رسيدن دشمن و نه بترسى‌

پس رفتند از پى ايشان فرعون با لشگرهايش پس فرو گرفت آنها را از دريا آنچه فرو گرفت آنها را

و گمراه كرد فرعون قوم خود را و هدايت نكرد

اى بنى اسرائيل بتحقيق نجات داديم شما را از دشمنانتان و مواعده نموديم با شما طرف راست كوه طور را و نازل كرديم بر شما ترنجبين و مرغ بريان را

بخوريد از پاكيزه‌هاى آنچه روزى كرديم شما را و تعدّى مكنيد در آن پس فرود آيد بر شما غضب من و كسيكه فرود آيد بر او غضب من پس بتحقيق هلاك شده است‌

و همانا من هر آينه آمرزنده‌ام كسى را كه توبه كند و بگرود و بجا آورد كار شايسته را پس هدايت يابد

و چه چيز بشتاب انداخت تو را در پيشروى از قومت ايموسى‌

گفت ايشان آنگروهند كه در دنبال منند و شتاب نمودم بسوى تو پروردگارا تا خشنود شوى‌

گفت پس همانا ما بتحقيق آزمايش نموديم قوم تو را بعد از تو و گمراه كرد آنها را سامرى‌

پس برگشت موسى بسوى قوم خود غضبناك متأسف‌

گفت اى قوم آيا وعده نداد بشما پروردگار شما وعده خوبى آيا پس طول كشيد بر شما آنزمان يا خواستيد كه فرود آيد بر شما غضبى از پروردگارتان پس تخلّف نموديد از وعده من.

تفسير

- پس از اتمام حجّت بر فرعون و فرعونيان بظهور معجزات باهرات بدست حضرت موسى و استنكاف آنها از قبول خداوند بحضرت موسى وحى فرمود كه شبى بنى اسرائيل را از مصر كوچ دهد و چون بدريا رسد عصاى خود را بدريا زند با توسل بمحمّد و آل او چنانچه در سوره بقره در ذيل آيه و اذ فرقنا بكم البحر مفصلا بيان شد و قرار دهد براى آنها در دريا راهى خشك با آنكه ايمن باشد از آنكه دشمن ايشانرا درك كند و بآنها برسد و نترسد از آنكه آب ايشانرا فرو گيرد و غرق نمايد و چون آنحضرت بدستور الهى عمل فرمود و بسلامت از دريا عبور نمودند و فرعون و فرعونيان در تعقيب ايشان بر آمدند آب دريا آنها را فرو گرفت بطوريكه در محلّ مذكور شرح آنگذشت و بنى اسرائيل آنرا مشاهده نمودند و از حقيقت و سرّ آن كسى آگاه نبود جز خدا و اينكه فرموده پس فرو گرفت آنها را از دريا آنچه فروگرفت بطور ابهام براى عظمت امر و اشاره بشهرت واقعه و ايجاز در كلام و مبالغه در آن است و فرعون با آنكه مدّعى بود كه قوم خود را

جلد 3 صفحه 518

هدايت بسبيل رشاد ميكند گمراه كرد آنها را و باز داشت از هدايت و بعد از اين فتح و فيروزى خداوند در ضمن وحى بحضرت موسى بنى اسرائيل را مخاطب قرار داده ميفرمايد و ظاهرا احتياج باضمار قول يا صرف خطاب به بنى اسرائيل زمان پيغمبر ما صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه در صافى فرموده ندارد چون مستفاد از وحى است باين تقريب كه بتحقيق نجات داديم ما شما را از چنگ دشمن قوى مانند فرعون و قومش و مواعده نموديم با شما بتوسط پيغمبرتان موسى عليه السّلام براى مناجات و انزال تورية كه در جانب راست كوه طور حاضر شويد و فرستاديم براى ارتزاق شما در وادى تيه ترنجبين و مرغ سمانى بريان شده را از آسمان بتفصيلى كه در سوره بقره ذكر شد و گفتيم بخوريد از روزى حلال پاكيزه لذيذى كه ببهترين وجه ما براى شما از آسمان نازل نموديم ولى در اداء شكر آن كوتاهى نكنيد و از حدّ اعتدال در صرف تجاوز باسراف و تبذير ننمائيد و از مستحق احيانا دريغ نداريد كه در صورت تخلّف مستحق عقوبت و نزول عذاب من خواهيد شد و كسيكه مستحق نزول عذاب من شود و مشمول آن گردد بتحقيق در پستى افتاده و بهلاكت رسيده در توحيد از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مراد از غضب در اين آيه عقاب است چون خداوند از حالى بحالى منتقل نميشود و تغيير در ذات او روى نميدهد و همانا من آمرزنده‌ام كسى را كه توبه كند از شرك و ايمان آورد بآنچه واجب است ايمان بآن و بجا آورد كارهائى را كه بايد بجا آورد پس هدايت شود و راه يابد بولايت ائمه اطهار عليهم السلام كه جمعا چهار شرطند براى مغفرت، توبه و ايمان و عمل صالح و معرفت امام كه شرط قبول اعمال است و باين معنى اخبار كثيره از پيغمبر اكرم و ائمه هدى در كتب معتبره نقل شده ولى بعضى از مفسّرين ثمّ اهتدى را بمعناى لزوم و استمرار بر ايمان تا وقت موت و بعضى عدم تشكيك در آن و بعضى اخذ بسنّت و ترك بدعت دانسته‌اند و خلاف ظاهر بودن همه ظاهر است و مواعده خدا با بنى اسرائيل بتوسط حضرت موسى كه قبلا ذكر شد آن بود كه آنحضرت با بزرگان بنى اسرائيل متّفقا بطور بيايند ولى چون نزديك بكوه شدند حضرت موسى از شوق چند قدمى از آنها جلو افتاد و خداوند باو فرمود چه موجب شد كه عجله كردى و از قومت جلو افتادى اى موسى او در جواب عرض كرد كه آنها در عقب منند و اين‌

جلد 3 صفحه 519

چند قدم كه من جلو افتادم براى شوق بخدمت و تعجيل در اطاعت امر تو بود كه موجب خوشنودى تو گردد و از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده كه حضرت موسى نخورد و نياشاميد و نخوابيد و بچيزى از اين قبيل ميل نكرد در رفتن بميقات و برگشتن از آن مدّت چهل روز براى اشتياق بپروردگار خود و در مدّت غيبت حضرت موسى سامرى بتفصيلى كه در سوره بقره ذيل آيه و إذ واعدنا موسى گذشت بنى اسرائيل را گمراه نمود و خداوند بآنحضرت اعلام فرمود كه ما امتحان نموديم قوم تو را و مبتلا كرديم بعبادت گوساله بعد از بيرون آمدن تو از ميان آنها تا معلوم شود مخلص از منافق و مطيع از عاصى براى خلق و ممتاز گردند از يكديگر در خارج بعلم و معرفت و جهل و ضلالت و حضرت موسى بعد از موعد مقرّر بلا فاصله با الواح تورية مراجعت فرمود نزد بنى اسرائيل با كمال خشم و غضب و اندوه و تأسف از حال قوم كه چرا بايد مرتكب چنين امر قبيحى شوند و بآنها فرمود آيا وعده نفرمود خداوند بشما وعده خوبى كه دادن تورية باشد كه در آن نور و هدايت بود براى شما و مرحمت فرمود مگر زمان مفارقت من از شما بطول انجاميد كه از موعد مقرّر تجاوز شده باشد و باين سبب گوساله را عبادت كرديد يا آنكه خواستيد مشمول غضب الهى شويد براى اين امر شنيع لذا از وعده‌اى كه بمن داديد در حين مفارقت كه آنمدت از استقامت و ثبات در دين و اطاعت هارون در بيان اوامر و نواهى الهيّه تخلّف ننمائيد تخلف كرديد و در كلام اشاره است بآنكه وجهى براى اين عمل شما نبود جز آنكه عمدا خواستيد خودتان را مستحق عقوبت الهيّه نمائيد و اين كاشف از نهايت جهل و سفاهت است.

جلد 3 صفحه 520

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ لَقَد أَوحَينا إِلي‌ مُوسي‌ أَن‌ أَسرِ بِعِبادِي‌ فَاضرِب‌ لَهُم‌ طَرِيقاً فِي‌ البَحرِ يَبَساً لا تَخاف‌ُ دَرَكاً وَ لا تَخشي‌ (77)

و ‌هر‌ آينه‌ بتحقيق‌ وحي‌ فرستاديم‌ بسوي‌ موسي‌ اينكه‌ شبانه‌ حركت‌ كن‌ بهمراهي‌ بندگان‌ ‌من‌ ‌از‌ سحره‌ و بني‌ اسرائيل‌ و كساني‌ ‌که‌ ايمان‌ آوردند ‌از‌ مصر خارج‌ شويد و چون‌ بدريا (رود) مصر برخورديد بزن‌ بعصاي‌ ‌خود‌ بدريا طريق‌ خشك‌ ظاهر ميشود ‌از‌ دريا بيرون‌ رويد نظر ‌به‌ اينكه‌ ‌پس‌ ‌از‌ قضيّه سحره‌ و ظهور معجزات‌ بسيار ديگري‌ ‌که‌ ميفرمايد: (‌قال‌‌به‌فِي‌ تِسع‌ِ آيات‌ٍ إِلي‌ فِرعَون‌َ وَ قَومِه‌ِ) نمل‌ آيه 12 ‌از‌ عصاي‌ موسي‌ و يد بيضاء (وَ الجَرادَ وَ القُمَّل‌َ وَ الضَّفادِع‌َ وَ الدَّم‌َ) اعراف‌ آيه 130 و ساير آيات‌ مثل‌ سنين‌ و نقص‌ ثمرات‌ ‌که‌ ميفرمايد: (وَ لَقَد أَخَذنا آل‌َ فِرعَون‌َ بِالسِّنِين‌َ وَ نَقص‌ٍ مِن‌َ الثَّمَرات‌ِ) اعراف‌ آيه 127 ‌که‌ اينها هشت‌ ‌آيه‌ ‌است‌ و نهمي‌ ‌آنها‌ طوفانست‌ ‌که‌ ‌پس‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ آيات‌ ظاهر ميشود، قوم‌ فرعون‌ گفتند ‌به‌ فرعون‌ (وَ قال‌َ المَلَأُ مِن‌ قَوم‌ِ فِرعَون‌َ أَ تَذَرُ مُوسي‌ وَ قَومَه‌ُ لِيُفسِدُوا فِي‌ الأَرض‌ِ وَ يَذَرَك‌َ وَ آلِهَتَك‌َ قال‌َ سَنُقَتِّل‌ُ أَبناءَهُم‌ وَ نَستَحيِي‌ نِساءَهُم‌ وَ إِنّا فَوقَهُم‌ قاهِرُون‌َ) اعراف‌ آيه 124 فرعون‌ دست‌ ظلم‌ و تعدّي‌ نسبت‌ ‌به‌ بني‌ اسرائيل‌ و قوم‌ موسي‌ دراز كرد و ‌آنها‌ ‌در‌ فشار ظلم‌ فرعون‌ بودند ‌که‌ بحضرت‌ موسي‌ گفتند: (قالُوا أُوذِينا مِن‌ قَبل‌ِ أَن‌ تَأتِيَنا وَ مِن‌ بَعدِ ما جِئتَنا) اعراف‌ آيه 126 خداوند امر فرمود بموسي‌.

(وَ لَقَد أَوحَينا إِلي‌ مُوسي‌) اينكه‌ شبانه‌ مخفيانه‌ ‌از‌ فرعون‌ و قوم‌ ‌او‌ حركت‌ كنند و ‌از‌ مصر خارج‌ شوند.

(أَن‌ أَسرِ بِعِبادِي‌) ‌که‌ اسراء سير ‌در‌ شب‌ ‌است‌ ‌که‌ ميفرمايد:

جلد 13 - صفحه 69

(سُبحان‌َ الَّذِي‌ أَسري‌ بِعَبدِه‌ِ لَيلًا مِن‌َ المَسجِدِ الحَرام‌ِ إِلَي‌ المَسجِدِ الأَقصَي‌ الاية) بني‌ اسرائيل‌ آيه 1 حضرت‌ موسي‌ ‌با‌ قوم‌ حركت‌ كردند خبر رسيد بفرعون‌ ‌او‌ ‌با‌ قومش‌ و قشون‌ ‌خود‌ ‌در‌ تعقيب‌ ‌آنها‌ آمدند قوم‌ موسي‌ رسيدند بدرياي‌ مصر نه‌ راه‌ گريز داشتند و لشكر فرعون‌ ‌هم‌ ظاهر شدند بموسي‌ عرض‌ كردند (فَلَمّا تَراءَا الجَمعان‌ِ قال‌َ أَصحاب‌ُ مُوسي‌ إِنّا لَمُدرَكُون‌َ قال‌َ كَلّا إِن‌َّ مَعِي‌ رَبِّي‌ سَيَهدِين‌ِ) شعراء آيه 61 و 62.

(فَاضرِب‌ لَهُم‌ طَرِيقاً فِي‌ البَحرِ يَبَساً) ضرب‌ طريق‌ حركت‌ ‌در‌ طريق‌ ‌است‌ مثل‌ ضرب‌ ‌في‌ الارض‌ و ‌اينکه‌ ‌پس‌ ‌از‌ آني‌ ‌بود‌ ‌که‌ حضرت‌ موسي‌ بعصاي‌ ‌خود‌ بدريا زد و دوازده‌ جاده‌ خشك‌ ‌در‌ دريا ظاهر شد ‌که‌ ميفرمايد: (أَن‌ِ اضرِب‌ بِعَصاك‌َ البَحرَ) شعراء آيه 63 قوم‌ موسي‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ جادها دارند ميروند فرعون‌ رسيد ‌با‌ قومش‌ ترسيد وارد جادّه‌ شود چون‌ ميدانست‌ ‌اينکه‌ معجزه‌ موسي‌ ‌بود‌ متحيّر شد ‌که‌ ‌اگر‌ برگردد قومش‌ مي‌گويند اين‌ها، بني‌ اسرائيل‌ دارند ‌در‌ ‌اينکه‌ جادّه‌ها مي‌روند و تو ‌با‌ دعواي‌ خدايي‌ ترسيدي‌ و برگشتي‌ متحيّر ماند جبرئيل‌ ‌بر‌ مادياني‌ مقابل‌ اسب‌ فرعون‌ آمد اسب‌ چشمش‌ ‌به‌ ماديان‌ افتاد ‌در‌ تعقيب‌ ‌آن‌ وارد جادّه‌ شد قومش‌ ‌هم‌ همراه‌ ‌او‌ وارد شدند چون‌ تمام‌ ‌آنها‌ وارد شدند قوم‌ موسي‌ خارج‌ شدند يك‌ مرتبه‌ دريا بهم‌ وصل‌ شد و تمام‌ غرق‌ شدند ‌که‌ ‌اينکه‌ آيه نهم‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌به‌ طوفان‌ تعبير فرموده‌ ‌در‌ آيه قبل‌ خداوند بموسي‌ فرمود.

لا تَخاف‌ُ دَرَكاً وَ لا تَخشي‌ نميترسي‌ ‌از‌ درك‌ فرعونيان‌ ‌که‌ قومت‌ گفتند:

(إِنّا لَمُدرَكُون‌َ) و خوف‌ نميبري‌ ‌از‌ غرق‌ ‌در‌ دريا و بسلامت‌ عبور ميكني‌.

(لا تَخاف‌ُ دَرَكاً وَ لا تَخشي‌) بعضي‌ قراء ‌لا‌ تخف‌ قرائت‌ كردند جزاء لجمله و اضرب‌ لكن‌ ‌لا‌ تخاف‌ نتيجه‌ و فائده‌ و ثمره‌ ‌است‌ ‌از‌ ‌براي‌ جمله قبل‌ ‌يعني‌ چون‌ ضرب‌ ‌در‌ بحر واقع‌ شد و طريق‌ ‌ يا ‌ بس‌ بوجود آمد ديگر نميترسي‌ ‌از‌ اينكه‌ فرعونيان‌

جلد 13 - صفحه 70

‌شما‌ ‌را‌ درك‌ كنند و بشما دست‌ بيابند.

(وَ لا تَخشي‌) نوعا خوف‌ و خشيت‌ ‌را‌ بمعني‌ واحد تفسير كردند، لكن‌ محقق‌ طوسي‌ قدّس‌ اللّه‌ سرّه‌ ‌بين‌ ‌اينکه‌ دو فرق‌ گذارده‌ ‌که‌ خلاصه‌ فرمايش‌ ‌او‌ اينست‌ ‌که‌ خوف‌ تألم‌ نفس‌ ‌است‌ ‌از‌ امر متوقّع‌ مثل‌ خوف‌ ‌از‌ عذاب‌ بسبب‌ ارتكاب‌ منهيّات‌ و خشيت‌ حالت‌ حاصله‌ ‌است‌ ‌پس‌ ‌از‌ معرفت‌ بعظمت‌ پروردگار و كبريايي‌ ‌او‌ و لذا ميفرمايد:

(إِنَّما يَخشَي‌ اللّه‌َ مِن‌ عِبادِه‌ِ العُلَماءُ) آيه 25.

و ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ ‌السلام‌ روايت‌ كرده‌ شيخ‌ طوسي‌

(‌يعني‌ بالعلماء ‌من‌ صدّق‌ ‌قوله‌ فعله‌ و ‌من‌ ‌لم‌ يصدّق‌ ‌قوله‌ فعله‌ فليس‌ بعالم‌)

‌با‌ اينكه‌ علماء بواسطه‌ ارتكاب‌ معاصي‌ خوف‌ ندارند چون‌ مرتكب‌ نشده‌اند، و بالجمله‌ خشيت‌ يك‌ نوع‌ خاص‌ّ ‌است‌ ‌از‌ خوف‌ و كلمه و ‌لا‌ تخشي‌ ‌از‌ غرق‌ ‌است‌ ‌که‌ خداوند بقدرة كامله ‌خود‌ آب‌ ‌را‌ نميگذارد پيش‌ برود و بهم‌ وصل‌ شود، چنانچه‌ متوكّل‌ آب‌ ‌را‌ بست‌ بحرم‌ حسيني‌ و آب‌ پيش‌ نرفت‌ (عدو بمرقد ‌او‌ آب‌ بست‌ و پيش‌ نرفت‌).

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 77)- نجات بنی اسرائیل و غرق فرعونیان: بعد از ماجرای مبارزه موسی با ساحران و پیروزی چشمگیرش بر آنها و ایمان آوردن آن جمعیت عظیم، آیین او رسما وارد افکار مردم مصر شد، هر چند اکثریت «قبطیان» آن را نپذیرفتند،

ج3، ص133

بنی اسرائیل تحت رهبری موسی، به اتفاق اقلیتی از مصریان، بطور دائم با فرعونیان درگیر بودند و سالها بر این منوال گذشت و حوادث تلخ و شیرینی روی داد.

در اینجا به آخرین فراز از این ماجراها یعنی برنامه خروج بنی اسرائیل از مصر، اشاره کرده، می‌فرماید: «و ما به موسی، وحی فرستادیم که بندگانم را شبانه از مصر بیرون ببر» (وَ لَقَدْ أَوْحَیْنا إِلی مُوسی أَنْ أَسْرِ بِعِبادِی).

بنی اسرائیل آماده حرکت به سوی سرزمین موعود (فلسطین) شدند، اما هنگامی که به کرانه‌های نیل رسیدند فرعونیان، آگاه گشتند و فرعون با لشکری عظیم آنها را تعقیب کرد، آنها خود را در محاصره دریا و دشمن دیدند.

اما خدا به موسی چنین دستور داد: «راهی خشک برای آنها در دریا بگشا»! (فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ یَبَساً).

راهی که هرگاه در آن گام بگذاری «نه از تعقیب فرعونیان می‌ترسی، نه از غرق شدن در دریا» (لا تَخافُ دَرَکاً وَ لا تَخْشی).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌