منجی موعود از منظر نهج البلاغه (کتاب)
«منجى موعود از منظر نهج‌البلاغه»، اثر فارسى حسین ایرانى، نگاهى است به ویژگى‌هاى امام مهدى(عجل الله فرجه) از دیدگاه امیرمؤمنان(ع) در نهج‌البلاغه.
ساختار کتاب
کتاب با دو مقدمه از مؤلف آغاز و مباحث در ده گفتار، ازجمله: جامعه جهانى قبل از ظهور حضرت مهدى(عج)، اوصاف و اهداف مصلح موعود، ویژگى عصر ظهور، برکات بعد از قیام و ... را با بهره‌گیرى از بیانات امیرالمومنین(ع) در نهج‌البلاغه تشریح نموده است.
بیانات و خطبه‌هاى متعددى در حوادث و فتنه‌هاى آخرالزمان و آینده در این اثر نقل شده است که این پیش‌گویى‌ها، گاه نسبت به شهر و مکان خاص بوده (مانند جنگ‌ها و حوادث سختى که در شام، کوفه، بصره و عراق رخ خواهد داد)، گاه مربوط به فتنه فرقه‌ها، احزاب و افراد مشخصى مى‌باشد؛ (مانند فتنه خوارج و بنى‌امیه) و گاه به صورت کلى و مطلق از تحولات سیاسى اسلام و حوادث جامعه جهانى و آزمون‌هاى امت در آینده‌هاى دور و نزدیک خبر داده است.
این پیش‌گویى‌ها، به خاطر عدم تصریح و منحصر نبودن به زمان و مکان یا فرد خاص، قابل انطباق و تسرى بر مصادیق گوناگون مى‌باشند؛ از فتنه معاویه، بنى‌امیه و بنى عباس گرفته تا حکام ستم‌گر و توطئه‌هاى رژیم صهیونیستى و استکبار جهانى آمریکا، دجال، سفیانى و آشوب‌هاى عظیم آخرالزمان در هنگام ظهور و قیام حضرت مهدى(عج).
شماره خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها، بر اساس نهج‌البلاغه با ترجمه فیض الاسلام مى‌باشد.
گزارش محتوا
مؤلف در مقدمه، در پاسخ به این سوال که اگر علم غیب منحصر به خدا مى‌باشد، پس این همه خبر دادن به آینده و پیشگویى‌هاى ائمه(ع) چیست، با اشاره به آیات قرآن این گونه پاسخ داده است: که آگاهى امامان معصوم(ع) از احکام دینى، احوال افراد، جوامع آینده و غیب عالم، به طور مستقل و ذاتى نبوده، بلکه خداوند از علوم نامتناهى خود به خاطر عبودیت و قرب ائمه(ع) به او، به آنان عطا فرموده است.
- گفتار اول، به بررسى خطبه ۱۳۸: «(وقتى مصلح موعود قیام کند) خواسته‌ها و هواهاى نفسانى را به هدایت برمى‌گرداند...»، پرداخته است. نویسنده این فراز را به دو بخش تقسیم کرده است:
- ۱- شرایط و وضعیت جامعه جهانى قبل از ظهور ولى عصر(عج) که همان منزوى گشتن حقایق قرآنى و فراگیر شدن فساد و فتنه‌ها در همه زمینه‌هاى زندگى فردى، اجتماعى، فرهنگى، سیاسى، اقتصادى، بدعت و تحریف در اندیشه، عمل و ادیان مى‌باشد.
- ۲- برنامه‌هاى بلند عملى و اهداف آرمانى آن حضرت در همه ابعاد جامعه که هدایت همگان به سوى حق، عدل و قوانین قرآن و رهایى انسان‌ها از بند اسارت هواهاى حیوانى، فساد، فسق و فریبکارى‌ها است.
- در فصل دوم، حکمت ۲۰۹: «قطعا دنیا بعد از سرکشى و دشمنى‌هایش به ما روى خواهد آورد...»، ترجمه و تفسیر شده است. در این حکمت، امام(ع) ضمن تحقیر دنیا، با تشبیهى زیبا و رسا، حقیقتى را به استناد آیه قرآنى بیان فرموده است؛ بدخویى دنیا نسبت به عترت پیامبر(ص) را تشبیه نموده به شترى ماده که از دادن شیر به دوشنده‌اش خوددارى مى‌کند و براى بچه‌اش نگه مى‌دارد و سرانجام آن را در اختیار او قرار مى‌دهد. همان فرزندى که دوشندگان غاصب، او را به استضعاف کشانده بودند تا ظالمانه حق وى را ببرند.
- در فصل سوم، اوصاف مصلح موعود به نقل از خطبه ۱۸۱: «به راستى که او سپر و زره حکمت را به بر کرده و حکمت را با تمام آدابش داراست...» بیان شده است. برخى از نکاتى که امام(ع) در اشاره به حضرت مهدى(عج) بیان فرموده، عبارتند از این که:
- ۱- ایشان حکمت را با تمام آداب و ابعادش داراست، حقایق هستى و علوم حقه را یافته و مطیع محض خدا مى‌باشد.
- ۲- از نظرها غائب بوده؛ زیرا اسلام غریب و در غربت مانده است.
- ۳- آخرین و باقیمانده حجت‌هاى الهى و از جانشینان پیامبران(ع) است.
- در فصل چهارم، حکمت ۱۳۹: «هیچ گاه زمین خالى نمى‌ماند از کسى که به دلیل و حجت دین خدا را برپا دارد...»، توضیح داده شده است. کمیل بن زیاد مى‌گوید: روزى امیرالمؤمنین(ع) دست مرا گرفته و به بیرون از کوفه برد. وقتى به صحرا رسید، آهى عمیق، سرد و پر درد کشید و این کلام را بیان فرمود.
- ویژگى‌هاى عصر ظهور، در فصل پنجم، به نقل از خطبه ۱۰۵: «راه‌هاى چپ و راست را برگزیدند...»، بیان شده است. امام(ع) در این گفتار، ناظر به آینده بشریت، حوادث جامعه قبل از ظهور و قیام حضرت مهدى(عج) مى‌باشد و این که انسان‌ها، راهى دو مسیر انحرافى و باطل راست و چپ مى‌شوند و به جاى پیمودن راه روشن دین حق، راه‌هاى افراط و تفریط را به خاطر تمایلات نفسانى و مادى مى‌روند.
- در فصل ششم، خطبه ۱۰۰: «پس از او مدتى که خدا خواهد زندگى و درنگ خواهید داشت...»، توضیح و تفسیر شده است. در این خطبه که حضرت آن را در سومین جمعه از خلافت ظاهرى خود در سال ۳۵ قمری ایراد فرموده، ضمن اخبار غیبى از ارتحال و شهادت خود، به ظهور امام زمان(عج)، حاکمیت دین حق و تحقق امید و آرزوى منتظران نوید مى‌دهد.
- فتنه‌اى هنگام ظهور در فصل هفتم، در خطبه ۹۲: «...اى مردم! من چشم فتنه و توطئه را شکافتم و برکندم...» بیان شده است. این خطبه، یکى از خطبه‌هاى مشهور آن حضرت مى‌باشد که بعد از پایان جنگ نهروان ایراد فرمود. ایشان بعد از حمد پروردگار و درود بر پیامبر(ص)، به فضایل بلند و موقعیت عظیم علمى، سیاسى و شجاعت خود اشاره نموده و اعلام مى‌فرماید: سؤال کنید از هر مسأله... قبل از آن که مرا نیابید.
- فصل هشتم، موقعیت امام مهدى(عج) و یارانش را به تصویر کشیده است: «آن گاه که وقتش فرا رسد... پیشواى دین قیام کند...». این سخن در بخش کلام غریب (بیگانه و دور از نظر ابتدایى و ظاهرى) آمده است و گویا مفهومى پوشیده و پنهان داشته که نیازمند به تبیین و تفسیر مى‌باشد. نویسنده معتقد است این کلام، یکى از کرامات و خبرهاى غیبى آن حضرت از آینده و ظهور حضرت مهدى(عج) است.
- فصل نهم، اختصاص دارد به توضیح خطبه ۲۲۹: «پدر و مادرم فداى آنان باد که در آسمان‌ها معروف و در زمین گم‌نامند...». این پیشگویى بعد از جنگ نهروان بوده است.
- در آخرین گفتار، فرازى از حکمت ۱۶۹: «سوگند به خداوندى که با قدرت او باقیمانده شب را به سر بردیم...» بیان شده و نویسنده معتقد است این کلام، از ظهور حضرت مهدى(عج) خبر مى‌دهد.
منابع مقاله
۱- مقدمه و متن کتاب.
۲- پارسا با مشارکت بنیاد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمکران، (۱۳۸۸)، «امام مهدى(عج) در آینه قلم کارنامه منابع پیرامون امام مهدى(علیه‌السلام) و مهدویت»، قم، مؤسسه اطلاع رسانى اسلامى مرجع، ج۲ ص۷۲۳.
۳- سایت خبرى آینده روشن.
منبع
ویکی نور
