مناقب علی بن ابی‌طالب‌ علیه‌السلام و ما نزل من القرآن فی علی (کتاب)

«مناقب علی بن أبی‌طالب‌ و ما نُزل من القرآن فی علی علیه‌السلام» تألیف ابن مَردَویه اصفهانى از محدثان اهل سنت (م، ۴۱۰ قمری)، کتابى است در فضائل امیرالمؤمنین‌ علی علیه‌السلام. این کتاب مورد توجه و استفاده برخی علمای شیعه مانند ابن شهر آشوب، سید بن طاووس و علامه حلى نیز بوده است.


نویسنده	ابن مردویه اصفهانی
موضوع	فضایل امام علی علیه‌السلام
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

مؤلف

احمد بن موسی بن مردویه اصفهانی معروف به «ابن مَرْدَوَیه» (۳۲۳-۴۱۰ ق)، محدث، مفسر و مورخ ایرانی در قرن چهارم و پنجم هجری است. ابن مردویه به فن حدیث شناخت کامل داشت و با راویان حدیث آشنا و بسیار پرتوان و نیکو نگارش بود.

ابن مردویه از حافظان بزرگ حدیث بوده و نیز از مشایخ بسیاری بهره برده است؛ چنانکه به گفتۀ ذهبی، او چندان دارای علوّ سند بود که گویی بخاری را درک کرده باشد. همچنین در برخی منابع حدیثی از وی با عناوینی چون «ملک الحفاظ» و «طراز المحدثین» یاد شده است. محدثان بسیاری نیز مانند ابونعیم اصفهانی برای فراگیری حدیث نزد او شاگردی کردند.

برخی از آثار علمی او عبارتند از: مناقب علی بن ابی‌طالب‌ علیه‌السلام و ما نزل من القرآن فی علی، تفسیر القرآن، ألامالی، المستخرج علی البخاری، تاریخ اصبهان.

محتوای کتاب

ابن مردویه کتاب «مناقب علی بن ابی‌طالب‌ علیه‌السلام» را به این شیوه نوشته است که بخشى جداگانه را به آیات نازل شده از قرآن درباره آن حضرت اختصاص داده و حدود پنجاه سوره را آورده و آیاتى از آن سوره ها که روایتى در شأن نزول آن براى حضرت علی‌ علیه‌السلام نازل شده، ذکر مى‌کند. وی در این کتاب به گردآوری اسانید مختلف احادیث پرداخته، چنانکه حدیث «انّ علیاً خیرُ البشر» را با بیش از ۴۰ سند روایت کرده بوده است.

مؤلف در کنار بیان مناقب، به شرح حال مختصرى از امام نیز پرداخته است. هر چند شیوه کتاب بر نقل حدیث است، لیکن مؤلف در موارد زیادى سلسله اسناد خود را ذکر نکرده و به نام یکى دو راوى حدیث بسنده کرده است، که اصطلاحاً حدیث مرفوع‌‌ نامیده می شود.

احتمالا قسمت «ما نزل من القرآن فى على» جزء کتاب مناقب نبوده و رساله‌اى مستقل بوده باشد، چنانکه مؤلف در این کتاب، حدیث طیر و ردّ الشمس را آورده و جداگانه هم رساله‌هایى در این دو حدیث براى او شمرده‌اند.