دعای ۴۸ صحیفه سجادیه/ شرح‌ها و ترجمه‌ها (بخش پنجم)
أَعُوذُ بِک اللَّهُمَّ الْیوْمَ مِنْ غَضَبِک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِذْنِی
وَ أَسْتَجِیرُ بِک الْیوْمَ مِنْ سَخَطِک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَجِرْنِی
وَ أَسْأَلُک أَمْناً مِنْ عَذَابِک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ آمِنِّی
وَ أَسْتَهْدِیک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اهْدِنِی
وَ أَسْتَنْصِرُک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ انْصُرْنِی
وَ أَسْتَرْحِمُک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْحَمْنِی
وَ أَسْتَکفِیک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنِی
وَ أَسْتَرْزِقُک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی
وَ أَسْتَعِینُک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِنِّی
وَ أَسْتَغْفِرُک لِمَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اغْفِرْ لِی
وَ أَسْتَعْصِمُک، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اعْصِمْنِی، فَإِنِّی لَنْ أَعُودَ لِشَیءٍ کرِهْتَهُ مِنِّی إِنْ شِئْتَ ذَلِک.
یا رَبِّ یا رَبِّ، یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ، یا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکرَامِ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اسْتَجِبْ لِی جَمِیعَ مَا سَأَلْتُک وَ طَلَبْتُ إِلَیک وَ رَغِبْتُ فِیهِ إِلَیک، وَ أَرِدْهُ وَ قَدِّرْهُ وَ اقْضِهِ وَ أَمْضِهِ، وَ خِرْ لِی فِیمَا تَقْضِی مِنْهُ، وَ بَارِک لِی فِی ذَلِک، وَ تَفَضَّلْ عَلَیّ بِهِ، وَ أَسْعِدْنِی بِمَا تُعْطِینِی مِنْهُ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِک وَ سَعَةِ مَا عِنْدَک، فَإِنَّک وَاسِعٌ کرِیمٌ، وَ صِلْ ذَلِک بِخَیرِ الْآخِرَةِ وَ نَعِیمِهَا، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
[ثُمَّ تَدْعُو بِمَا بَدَا لَک، وَ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَلْفَ مَرَّةٍ، هَکذَا کانَ یفْعَلُ عَلَیهِ السَّلَامُ.]
ترجمه‌ها
ترجمه انصاریان
خدایا در این روز از غضب تو به تو پناه می‌برم، پس بر محمد و آلش درود فرست و پناهم ده،
و در این روز از غضب تو امان می‌طلبم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا امان ده،
و ایمنی از عذابت را مسئلت دارم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا ایمن ساز،
و از تو هدایت می‌طلبم، پس بر محمد و آلش درود فرست و هدایتم فرما،
و از تو یاری و مدد می‌خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا یاری کن،
و از تو رحمت می‌خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و بر من رحمت آر،
و از تو بی‌نیازی می‌طلبم، پس بر محمد و آلش درود فرست و بی‌نیازیم ده،
و از تو روزی می‌خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و روزیم مرحمت کن،
و از تو کمک می‌جویم، پس بر محمد و آلش درود فرست و کمکم کن،
و بر معاصی گذشته‌ام آمرزش می‌خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا بیامرز،
و از تو عصمت خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و عصمتم ده، زیرا اگر اراده‌ات تعلق گیرد هرگز به عملی که تو آن را نمی‌پسندی بازنگردم،
پروردگارا پروردگارا،ای مهربان،ای عطاکننده، نعمتها،ای صاحب جلال و اکرام، بر محمد و آلش درود فرست، و همه آنچه را که از حضرتت خواستم و طلبیدم و برای آن روی به جانب تو کردم برایم اجابت کن، و آن را بخواه و مقدر فرما و بر آن حکم و امضا کن، و در آنچه بر من حکم می‌کنی خیر مرا مقرر فرما، و مرا در آن برکت ده، و به آن بر من تفضل نمای، و مرا به آنچه از آن عطا می‌کنی سعادتمند ساز، و از فضل خود و وسعت آنچه نزد توست بر من بیفزای، زیرا تو توانگر و کریمی، و آن را به خیر و نعمت آخرت پیوسته ساز،ای مهربانترین مهربانان.
آنگاه از حضرت حق هرچه به نظرت می‌رسد بخواه، و هزار بار بر محمد و آلش صلوات فرست، که حضرت زین العابدین علیه‌السلام چنین می‌کرد.
ترجمه آیتی
بار خدایا، امروز از خشم تو به تو پناه مى جویم، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا پناه ده.
امروز از سخط تو به زینهار تو مى آیم، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا زینهار ده.
از تو خواهم که مرا از عذاب خود در امان دارى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا امان ده.
از تو خواهم که راهنماى من باشى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا راه نماى.
از تو خواهم که یاور من باشى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا یارى کن.
از تو خواهم که بر من رحمت آورى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و بر من رحمت آور.
از تو خواهم که مرا کفایت کنى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا کفایت کن.
از تو خواهم که مرا روزى دهى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا روزى ده.
از تو مى خواهم که مرا مدد فرمایى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا مدد فرماى.
از تو خواهم که گناهان گذشته ى مرا بیامرزى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا بیامرز.
از تو خواهم که مرا از گناه مصون دارى، پس بر محمد و خاندانش درود بفرست و مرا از گناه مصون دار، که اگر مشیت تو باشد، هرگز به کارى که تواش نپسندى بازنگردم.
اى پروردگار من، پروردگار من، اى خداى مهربان، اى خداى بخشنده، اى صاحب جلالت و بزرگوارى، بر محمد و خاندان او درود بفرست و همه ى آنچه را از تو خواسته ام و از تو طلبیده ام و براى آن روى به تو آورده ام اجابت کن. آن را براى من بخواه و مقدر کن و حکم کن و روا دار.
و خیر مرا قرار ده در آنچه از خواسته هایم برمى آورى و مرا در آن برکت ده و بدان بر من تفضل نماى و در آنچه مرا عطا مى کنى نیکبختم گردان و براى من در فضل و احسان خود بیفزاى، که تو توانگر و بخشاینده اى، و آن را به خیر و نعمت آخرتم بپیوند یا ارحم الراحمین.
ترجمه ارفع
الها امروز از غضبت به تو پناه مى برم پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا پناه ده
و امروز از خشمت به تو پناه مى برم پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا پناه ده
و از تو در امان ماندن از عذابت را مى خواهم پس بر محمد و آل او درود فرست و امانم ده
و از تو طلب هدایت مى نمایم پس بر محمد و آل او درود فرست و هدایتم کن
و از تو طلب نصرت و یارى مى نمایم پس بر محمد و آل او درود فرست و یاریم کن.
و از تو طلب رحمت مى کنم پس بر محمد و آل او درود فرست و بر من رحم کن
و از تو درخواست کفایت مى کنم پس بر محمد و آل او درود فرست و کفایتم کن
و از تو طلب روزى مى نمایم پس بر محمد و آل او درود فرست و روزى ام ده
و از تو کمک مى خواهم پس بر محمد و آل او درود فرست و کمکم کن
و از تو نسبت به گناهان گذشته ام طلب مغفرت مى نمایم پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا ببخش.
و از تو مى خواهم که مرا حفظ کنى پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا حفظ فرما زیرا که من چیزى را که تو آن را نخواهى برنمى گزینم.
اى خداى من ای خداى من، ای بسیار مهربان و ای بسیار نعمت دهنده، ای صاحب جلالت و کرامت بر محمد و آل او درود فرست و آنچه را که از تو درخواست نمودم و به سویت تمایل نشان دادم مستجاب فرما و آن را اراده کن و مقدر فرما، حکم کن و امضاء فرما و در آنچه از خواسته هایم که حکم مى کنى برایم خیر و برکت قرار ده و بر من کرم فرما و مرا به آنچه عطا مى فرمایى سعادتمند کن و به فضل و رحمت واسعه ات آنچه که در اختیار دارى برایم بیفزا زیرا که تو وسعت بخش و کریم هستى و آن را به خیر آخرت و نعمت فراوان آن متصل کن ای مهربانترین مهربانان.
سپس به هر چه که مى خواهى دعا کن و هزار بار ذکر صلوات را بفرست که امام سجاد زین العابدین علیه السلام پس از خواندن این دعا چنین کرد.
ترجمه استادولی
خدایا، امروز از غضبت به تو پناه مى آورم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا پناه ده.
و امروز از خشمت به تو پناه مى آورم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا در پناه خود گیر.
و امان از عذاب تو را خواستارم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا امان بخش.
و از تو رهنمایى مى خواهم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا رهنمایى کن.
و از تو یارى مى جویم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا یارى کن.
و از تو رحمت مى خواهم، پس بر محمد و آل او درود فرست و به من رحم کن.
و از تو کفایت مى جویم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا کفایت نما.
و از تو روزى مى خواهم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا روزى ده.
و از تو کمک مى خواهم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا کمک ده.
و براى گناهان گذشته ام از تو آمرزش مى طلبم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا بیامرز.
و از تو مى خواهم که مرا از گناه بازدارى، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا از گناه بازدار، که اگر تو بخواهى دیگر به کارى که نمى پسندی بازنخواهم گشت.
پروردگارا، پروردگارا! اى مهربان، اى بخشنده، اى شکوهمند و گرامى و کرم بخش، بر محمد و آل او درود فرست، و همه آنچه را که از تو خواستم و از درگاهت طلب کردم و بدان میل ورزیدم و از تو خواستار آن شدم برایم مستجاب کن، و آن را بخواه و مقدر فرما و فرمان انجامش را صادر کن، و در آنچه برایم مقدر مى کنى و به مرحله اجرا در مى آورى خیر مرا در نظر گیر، و آن را برایم مبارک گردان، و آن را به من عنایت کن، و آنچه را به من مى دهى سبب خوشبختى من قرار ده، و از فضل او دارایى خود براى من بیفزا، که تو گشاده دست و کریمى، و این همه را به خیر و نعمت آخرت متصل فرما، اى مهربان ترین مهربانان.
سپس هر چه به نظرت مى رسد در دعا از خدا مى خواهى، و بر محمد و آل او هزار مرتبه درود مى فرستى، که امام سجاد نیز چنین مى کرد.
ترجمه الهی قمشه‌ای
اى خداى من امروز من به لطف و کرمت از شرار قهر و غضبت پناه مى آورم پس تو درود فرست بر محمد و آل پاکش و مرا پناه ده
و امروز من به جوار رحمتت از خشم و انتقامت پناهنده مى شوم تو اى خدا درود فرست بر محمد و آل پاکش و مرا در جوار کرمت بپذیر
و از حضرتت ایمنى از عذاب مى طلبم. درود بر محمد و آل پاکش فرست و مرا به کرمت از عذابت ایمنى عطا فرما
و از تو اى خدا هدایت مى طلبم (هدایت کامل ثابت) درود فرست بر محمد و آل پاکش و به کویت مرا هدایت فرما
و اى خدا من از تو نصرت و یارى مى طلبم (در جمیع امور) تو بر محمد و آل پاکش درود فرست و (به لطف خاصت) مرا یارى فرما
و اى خدا من از حضرتت رافت و مهربانى مى طلبم پس درود فرست بر محمد و آل پاکش و بر حالم رحمت فرما
و اى خدا من از حضرتت کفایت امورم را درخواست مى کنم درود فرست بر محمد و آل پاکش و کرم کن و تمام امورم را کفایت فرما (و از شر همه دشمنان و نفس اماره و شیطان و رخنه و فساد مفسدان و آسیب و فتنه آخر زمان مرا محفوظ دار)
و اى خدا من از درگاه کرم تو روزى مى طلبم درود فرست بر محمد و آل پاکش و مرا روزى (وسیع) عطا فرما
و اى خدا از تو اعانت و نصرت مى طلبم بر محمد و آل پاکش درود فرست و مرا نصرت فرما
بر محمد و آل پاکش درود فرست و اى خدا از گناهان من در گذر (و بر همه قلم عفو در کش)
و اى خدا از تو عصمت و ترک معصیت مى طلبم پس بر محمد و آل پاکش درود فرست و مرا از معصیت محفوظ دار که اى پروردگار دیگر من به کارى که تو را از آن کار کراهت باشد هرگز باز نگردم (هیچ گناهى را (از صغیره و کبیره) اگر مشیت حضرتت خواهد هرگز اعاده نکنم).
اى پروردگارا اى پروردگار اى آنکه کمال عطوفت و مهربانى و احسان و انعام را به خلق دارى اى خداى صاحب جلال و بزرگوارى بر محمد و آل پاکش درود فرست و جمیع آنچه از تو درخواست کردم و به شوق حضرتت از درگاه کرمت طلبیدم همه را اجابت فرما و به اراده لازم و قضا و قدر حتمى تقدیر و امضاء فرما و در آنچه قضاى تو بر من مقدر کرده با خیر و برکت قرار ده و کرم و تفضل فرما بر من در آن تقدیر و در آنچه از آن مقدرات به من عطا مى کنى همه را مایه ى سعادت و بهجتم مقرر فرما و از فضل و کرم خود و از آن رحمت واسعه ى خویش باز بر آنچه عطا کردى هنوز بیفزا که همانا اى خدا تو رحمتت بى حد واسع و کرم و بزرگواریت بى انتهاست و هر آنچه به من عطا کردى (در دار دنیا) متصل و پیوسته به خیرات و نعمتهاى ابدى آخرت گردان اى مهربانترین مهربانان عالم وجود.
«و بعد از ختم این دعا دست به دعا بردار و هر چه به خاطرت رسید از خدا بطلب و هزار مرتبه صلوات بر محمد مصطفى و آل پاکش بفرست که امام سجاد علیه السلام بعد از این دعا چنین مى کرد.»
ترجمه سجادی
خداوندا امروز از غضبت به تو پناه مى آورم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و پناهم ده.
و امروز از خشمت به تو پناه آورده ام، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست، و مرا پناه ده.
و ایمنى از عذابت را از تو مى خواهم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا ایمن ساز.
و از تو راهنمایى مى خواهم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا راهنمایى کن.
و از تو یارى مى خواهم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا یارى ده.
و از تو رحمت مى خواهم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و به من رحم کن.
و از تو کفایت مى خواهم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا کفایت کن.
و از تو روزى مى طلبم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا روزى ده.
و از تو کمک مى خواهم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا کمک کن.
و براى گناهان گذشته ام از تو آمرزش مى خواهم، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا بیامرز.
و از تو مى خواهم که مرا (از گناه) بازدارى، پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا (از گناه) باز دار. پس به درستى که اگر تو بخواهى، من هرگز به چیزى که آن را از من نپسندیده اى، برنمى گردم.
اى پروردگار من، اى پروردگار من، اى بسیار مهربان، اى بسیار نعمت دهنده، اى داراى بزرگوارى و کرم، بر محمّد و خاندانش درود فرست و همه آنچه را که از تو خواسته ام و طلب کرده ام و به آن میل نموده ام، برایم مستجاب فرما و آن را بخواه و مقدّر کن و فرمان ده و اجرا کن. و به من در آنچه از آن برایم حکم مى کنى، خیر ده و آن را براى من مبارک کن و با آن بر من تفضّل نما و مرا به آنچه از آن عطا مى کنى، نیک بخت گردان و برایم از فضل و فراخى آنچه نزد توست، بیفزا. پس همانا تو توانگر بخشنده اى. و آن را به خیر آخرت و نعمت فراوانش پیوسته گردان. اى مهربان ترین مهربانان.
[سپس دعا کن. آنچه را برایت آشکار شد و بر محمّد و خاندانش هزار بار درود فرست که امام -که درود بر او باد- اینچنین انجام مى داد.]
ترجمه شعرانی
خدایا! امروز از خشم تو پناه به تو مى برم پس درود بر محمد و آل او فرست و مرا در پناه خود گیر.
امروز از غضب تو از تو زنهار مى خواهم پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا زنهارى ده.
از عذاب تو ایمنى مى خواهم بر محمد و آل او درود فرست و مرا ایمن گردان.
از تو هدایت مى خواهم پس درود بر محمد و آل او فرست و مرا هدایت کن.
از تو یارى مى خواهم بر محمد و آل او درود فرست و مرا یارى کن.
از تو بخشایش مى طلبم پس بر محمد و آل او درود فرست و بر من ببخشاى.
و کفایت حال خود از تو مى خواهم پس درود بر محمد و آل او فرست و کفایت حال من کن.
و از تو روزى مى خواهم پس درود بر محمد و آل او فرست و مرا روزى ده.
از تو استعانت مى جویم پس درود بر محمد و آل او فرست و مرا اعانت کن.
و از تو براى گناهان گذشته خود آمرزش مى طلبم پس درود بر محمد و آل او فرست و مرا بیامرز.
و از تو مى خواهم مرا نگاهدارى کنى پس درود بر محمد و آل او فرست و مرا از هر ناپسندى نگاهدار که اگر اراده ى تو باشد به هیچ کار زشت آلوده نشوم
اى پروردگار، اى پروردگار مهربان بخشنده، اى صاحب بزرگى و کرم! درود بر محمد و آل او فرست و همه ى آنچه از تو خواستم و طلب کردم و براى آن روى سوى تو آوردم اجابت فرما و بخواه و مقدر کن و بدان فرمان ده و اجرا کن و خیر براى من پیش آور و آن را بر من مبارک گردان و تفضل فرما بر من و به آنچه عطا مى کنى مرا خوشبخت گردان، و از فضل خود بیش از آنچه خواستم بده، و از گنج پهناور خود بخشش کن که تو هم توانگرى و هم کریم، و این خیر را به خیر آخرت و نعیم آن پیوسته کن یا ارحم الراحمین.
آنگاه هر چه به خاطرت رسد از خداوند بخواه و بر محمد و آل او درود فرست هزار بار که آن حضرت علیه السلام چنین مى کرد.
ترجمه فولادوند
بار الها! در چنین روزى از خشم تو به تو پناه مى جویم، درود بر محمد و خاندان وى،
و امروز از خشمت به تو التجا مى جویم، و درود بر محمد و خاندانش، و مرا زینهار بخش و ایمن دار
و هدایت مى طلبم، درود بر محمد و خاندانش و هدایتم فرما و
از تو یارى مى جویم و درود بر محمد و خاندان محمد و یاریم کن
و بر من رحمت آور، درود بر محمد و خاندان او، و بر من رحمت آور
و مرا کفایت فرما و درود بر محمد و خاندانش، و کفایتم کن
و روزیم بخش و درود بر محمد و خاندانش، و روزیم بخش
و از تو خواهان یاریم! درود بر محمد و خاندان او و مرا یارى بخش
و از گناهان گذشته ام طلب گذشت مى کنم، درود بر محمد و خاندانش و مرا ببخش و چنگ در ریسمان تو درمى زنم، درود بر محمد و خاندانش،
مرا نگاهدار چرا که اگر خواست تو این باشد دیگر هرگز من به چیزى که تو آن را خوش ندارى باز نخواهم گشت.
پروردگارا! پروردگارا! مهربانا! منت گزارا! شکوهمندا! گرامیا! درود بر محمد و خاندانش، و هر چه را که از تو در خواست کرده و از تو طلبیده و براى آن روى به سوى تو آورده ام بر آورده فرماى و آن را بخواه و مقدر فرما و حکم کن و بگذران و خیرم را در آن قرار ده و در آن برکتم بخش و درباره ى آن بر من تفضل فرماى و مرا بدانچه از آن ارزانى مى دارى خوشبخت فرما و از فضل خویش و گستره ى نیکیهایى که نزد توست بر من بیفزاى، چرا که تو وسعت بخش بزرگوارى و آن را به خیر و نعمت آن سراى متصل فرماى، اى مهربان ترین مهربانان!
ترجمه فیض الاسلام
بار خدایا امروز از خشمت به تو پناه مى برم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا پناه ده
و امروز از خشم سخت تو از تو زنهار مى جویم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا زنهار ده
و ایمنى از عذاب و کیفرت را از تو درخواست مى نمایم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا ایمن گردان
و از تو هدایت و راهنمائى مى طلبم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا (به راه حق) راهنمائى (ثابت و پابرجا) نما
و از تو (بر دشمن) یارى مى خواهم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا یارى فرما
و از تو رحمت، و مهربانى درخواست مى کنم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و بر من رحم کن
و از تو بى نیازى مى طلبم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا بى نیاز گردان
و از تو روزى (عطا و بخشش: خوردنى و غیر آن) مى خواهم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا روزى ده
و از تو کمک طلب مى کنم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا ( در هر کارى ) کمک نما
و از گناهان گذشته ام آمرزش مى طلبم ، پس بر محمد و آل او درود فرست ، و مرا بیامرز
و از تو مى خواهم که مرا (از معصیت و نافرمانى) بازدارى، پس بر محمد و آل او درود فرست و مرا بازدار، زیرا اگر تو بخواهى (توفیقم دهى و زنده ام دارى) من هرگز به چیزى که آن را از من ناپسندیده اى برنمى گردم (پس از این گناهى بجا نمى آورم)
اى پروردگار من اى پروردگار من، اى بسیار مهربان اى بسیار بخشنده، اى داراى عظمت و احسان (پیغمبر اکرم- صلى الله علیه و آله- فرموده: الظوا بیا ذا الجلال و الاکرام یعنى به گفتن یا ذا الجلال و الاکرام مداومت داشته آن را همیشه و بسیار بگوئید، و روایت شده: آن حضرت به مردى گذشت که نماز مى خواند و مى گفت: یا ذا الجلال و الاکرام، فرمود: دعاى تو مستجاب و پذیرفته شد) بر محمد و آل او درود فرست، و آنچه از تو طلبیده و خواسته ام و در آن به درگاه تو تضرع و زارى نمودم برایم مستجاب فرما، و آن را بخواه و مقدر و حکم کن و بگذران، و در آنچه از خواسته هایم که حکم مى کنى براى من خیر ده، و در آن برکت و نیکیت را درباره ام ثابت و پابرجا گردان، و به وسیله ى آن بر من احسان نما، و مرا به آنچه از آن عطا مى کنى نیکبخت ساز، و از فضل و بخشش خود و فراخى آنچه (خیرات و نیکیها که) نزد تو است به من بیافزا، زیرا تو توانگر بخشنده اى، و آن را به خیر و نیکى آخرت (بهشت) و نعمت فراوان آن سرا پیوسته فرما، اى مهربانترین مهربانان.
سپس دعا کن به آنچه برایت آشکار گردد (پیش آید یعنى هر چه مى خواهى از خداى تعالى بخواه) و بر محمد و آل او هزار بار درود فرست (بگو: اللهم صل على محمد و آل محمد) که امام علیه السلام اینچنین مى کرده (ناگفته نماند: هرگاه ذکر و یاد خدا مانند یا ارحم الراحمین یا صلوه و درود بر محمد و آل او بعد و شماره ى مخصوصى تعیین شده باشد سزاوار نیست خواننده بیشتر یا کمتر از آن را بخواند، زیرا هویدا است که ثواب و پاداش براى عدد معین است، و بیشتر یا کمتر آن را شامل نمى شود، و شایسته است عدد مخصوص را بى آنکه میان آن سخنى گوید به پایان رساند، و چنانکه سخنى گفت بهتر آنست که آن را اعاده نموده دوباره از سر گیرد).شرح‌ها
دیار عاشقان (انصاریان)
«أَعُوذُ بِک اللَّهُمَّ الْیوْمَ مِنْ غَضَبِک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ أَعِذْنِی
وَ أَسْتَجِیرُ بِک الْیوْمَ مِنْ سَخَطِک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ أَجِرْنِی
وَ أَسْأَلُک أَمْناً مِنْ عَذَابِک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ آمِنِّی
وَ أَسْتَهْدِیک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ اهْدِنِی
وَ أَسْتَنْصِرُک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ انْصُرْنِی
وَ أَسْتَرْحِمُک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ ارْحَمْنِی
وَ أَسْتَکفِیک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ اکفِنِی
وَ أَسْتَرْزِقُک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنِی
وَ أَسْتَعِینُک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ أَعِنِّی
وَ أَسْتَغْفِرُک لِمَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی
وَ أَسْتَعْصِمُک فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ اعْصِمْنِی فَإِنِّی لَنْ أَعُودَ لِشَیء کرِهْتَهُ مِنِّی إِنْ شِئْتَ ذَلِک
یا رَبِّ یا رَبِّ یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ یا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکرَامِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ
وَ اسْتَجِبْ لِی جَمِیعَ مَا سَأَلْتُک وَ طَلَبْتُ إِلَیک وَ رَغِبْتُ فِیهِ إِلَیک وَ أَرِدْهُ وَ قَدِّرْهُ وَ اقْضِهِ وَ أَمْضِهِ
وَ خِرْ لِی فِیمَا تَقْضِی مِنْهُ وَ بَارِک لِی فِی ذَلِک وَ تَفَضَّلْ عَلَی بِهِ وَ أَسْعِدْنِی بِمَا تُعْطِینِی مِنْهُ
وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِک وَ سَعَةِ مَا عِنْدَک فَإِنَّک وَاسِعٌ کرِیمٌ وَ صِلْ ذَلِک بِخَیرِ الآْخِرَةِ وَ نَعِیمِهَا یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ
ثُمَّ تَدْعُو بِمَا بَدَا لَک وَ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ أَلْفَ مَرَّة هَکذَا کانَ یفْعَلُ عَلَیهِ السَّلاَمُ»:
خدایا در این روز از خشم تو به تو پناه مى برم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و پناهم ده، و در این روز از خشم تو زینهار مى طلبم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا زینهار ده، و ایمنى از عذابت را مسألت دارم،
پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا ایمن ساز، و از تو هدایت مى جویم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و هدایتم کن، و از تو یارى مى خواهم،
پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و یاریم کن، و از تو رحمت مى طلبم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و بر من رحم کن، و از تو بى نیازى مى جویم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و بى نیازم کن، و از تو روزى مى خواهم،
پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و روزیم ده، و از تو کمک مى خواهم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و کمکم کن، و براى گناهان گذشته ام آمرزش مى خواهم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا بیامرز، و از تو طلب عصمت مى کنم،
پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و عصمتم ده، زیرا اگر مشیتت تعلق گیرد هرگز به کارى که تو آن را از من نمى پسندى باز نخواهم گشت،
یا ربّ یا ربّ، اى مهربان، اى بخشنده نعمتها، اى صاحب جلال و اکرام، محمّد و آلش درود فرست و همه آنچه را که از تو خواستم و از تو طلب کردم و براى آن روى به تو آوردم برایم اجابت کن، و آن را بخواه و مقدّر کن و بر آن حکم فرماى،
و در آنچه بر من حکم مى کنى خیر مرا قرار ده، و مرا در آن برکت بخش، و به وسیله آن درباره ام تفضّل فرماى، و مرا به آنچه عطا مى کنى نیک بخت ساز، و از فضل خود و وسعت آنچه نزد توست بر من بیفزاى، زیرا که تو توانگر و کریمى، و آن را پیوسته ساز به خیر و نعمت آخرت، اى مهربان ترین مهربانان".
در پایان این دعا این جمله آمده: سپس هرچه مى خواهى بخواه و هزار بار بر محمّد و آلش صلوات فرست که حضرت سجّاد به این صورت عمل مى کرد.
شرح صحیفه (قهپایی)
«و اعوذ بک اللهم الیوم من غضبک. فصل على محمد و آله و اعذنى».
و پناه مى آورم به تو -اى خداوند من- در این روز از خشم تو. پس افاضه کن رحمت را بر محمد و آل او و پناه ده مرا.
«و استجیر بک الیوم من سخطک. فصل على محمد و آله و اجرنى».
یعنى: زینهار مى جویم به تو از ناخشنودى تو. پس افاضه کن رحمت را بر محمد و آل او و زینهار ده مرا.
«و اسالک امنا من عذابک. فصل على محمد و آله و آمنى».
و مى خواهم از تو ایمنى از عذاب تو. پس رحمت کن بر محمد و آل او و ایمن گردان مرا از عذاب خود.
«و استهدیک. فصل على محمد و آله و اهدنى».
و طلب مى کنم هدایت تو را. پس افاضه کن رحمت را بر محمد و آل او و ثابت دار مرا بر هدایت.
«و استنصرک فصل على محمد و آله و انصرنى».
و یارى مى خواهم از تو. پس رحمت کن بر محمد و آل او و یارى ده مرا.
«و استرحمک. فصل على محمد و آله و ارحمنى».
و رحمت مى خواهم از تو پس رحمت کن بر محمد و آل او و ببخش مرا.
«و استکفیک. فصل على محمد و آله و اکفنى».
و کفایت مى خواهم از تو. پس رحمت کن بر محمد و آل او و کفایت کن حال مرا.
«و استرزقک. فصل على محمد و آله و ارزقنى».
و روزى مى خواهم از تو. پس رحمت کن بر محمد و آل او و روزى ده مرا.
«و استعینک. فصل على محمد و آله و اعنى».
و استعانت مى خواهم از تو پس رحمت کن بر محمد و آل او و یارى و اعانت ده مرا .
«و استغفرک لما سلف من ذنوبى. فصل على محمد و آله و اغفر لى».
و طلب آمرزش مى کنم از تو از گناهانى که سابقا از من صادر شده. پس رحمت کن بر محمد و آل او و بیامرز مرا.
«و استعصمک. فصل على محمد و آله، و اعصمنى».
و نگاهدارى مى خواهم تو را از ارتکاب نمودن معاصى. پس رحمت کن بر محمد و آل او و نگاه دار مرا.
«فانى لن اعود لشىء کرهته منى ان شئت ذلک».
پس به درستى که من بازنگردم مر چیزى را که تو کراهت داشته باشى آن را از من، اگر خواهى آن کراهت را.
«یا رب یا رب، یا حنان یا منان، یا ذا الجلال و الاکرام».
اى پروردگار من، اى صاحب رحمت واسعه، و اى عطاکننده ى نعمتها، و اى صاحب غناى مطلق و فضل عام.
«صل على محمد و آله، و استجب لى جمیع ما سالتک و طلبت الیک و رغبت فیه الیک».
«طلبت الیک»، اى: طلبت منتهیا طلبى الیک.
یعنى: رحمت کن بر محمد و آل او، و مستجاب کن از براى من جمیع آنچه درخواست نمودم تو را و طلب نمودم در حالتى که طلب منتهى به سوى تو است و از کسى دیگر طلب نمى نمایم و رغبت کرده ام در آن چیز به سوى تو.
«و ارده. و قدره. و اقضه. و امضه. و خرلى فیما تقضى منه. و بارک لى فى ذلک».
یقال: خار الله لک فى الامر، اى: جعل لک فیه الخیر. فخرلى، اى: اجعل فیما تقضى منه خیرا.
یعنى: و اراده کن آن را که خواسته ام. و مقدر کن آن را. و به جاى آر و روان ساز آن را. و بگردان آنچه قضا مى کنى آن را از براى من خیر. و برکت ده مرا در آن.
«و تفضل على به».
و تفضل کن بر من به آن نه از روى استحقاق.
«و اسعدنى بما تعطینى منه».
و نیکبخت گردان مرا به آنچه عطا کنى مرا از آن.
«و زدنى من فضلک وسعه ما عندک. فانک واسع کریم».
السعه بفتح السین -کدعه-: الوسع و الغنى و الطاقه. و بکسرها -کزنه-: الوساعه و الاتساع.
(یعنى:) و زیاده کن مرا از فضل خود و وسعت آنچه نزد تو است. زیرا که تو صاحب توانایى و بخشندگى و کریمى.
«و صل ذلک بخیر الاخره و نعیمها، یا ارحم الراحمین».
و بپیوند آن را به نیکى آخرت و نعمت آن، اى بخشاینده ترین بخشایندگان.
«ثم تدعو بما بدا لک».
یعنى: پس بخواه آنچه ظاهر شود و پیش آید تو را. یعنى مطلبى که داشته باشى درخواست کن از حضرت.
«و تصلى على محمد و آله الف مره».
و صلوات فرست بر محمد و آل او هزار نوبت.
«هکذا کان یفعل علیه السلام».
یعنى: بودند حضرت سیدالساجدین که چنین مى کردند، بعد از خواندن این دعا هزار مرتبه صلوات بر سید عالمیان و آل او مى فرستادند.
شرح صحیفه (مدرسی)
پناه مى برم به تو خداوندا از غضب تو امروز پس رحمت فرست بر محمد و آل او و پناه ده مرا.
پناه مى جویم به تو امروز از خشم تو پس رحمت فرست بر محمد و آل او و پناه ده مرا.
سئوال مى نمایم تو را ایمنى از عذاب تو پس رحمت فرست بر محمد و آل او و ایمن گردان مرا.
طلب راه نمائى مى کنم تو را پس رحمت فرست بر محمد و آل او و راه بنما مرا
طلب یارى مى نمایم از تو پس رحمت بفرست بر محمد و آل او و یارى کن مرا
طلب رحمت مى کنم تو را پس رحمت فرست بر محمد و آل او و رحم کن مرا
طلب کارگذارى مى کنم تو را پس رحمت بفرست بر محمد و آل او و کار گذار شو از بهر من.
طلب روزى مى کنم تو را پس رحمت بفرست بر محمد و آل او و روزى ده مرا.
طلب مدد مى نمایم تو را پس رحمت فرست بر محمد و آل محمد و مدد ده تو مرا.
طلب آمرزش مى نمایم تو را از براى آنچه گذشته است از گناهانم پس رحمت فرست بر محمد و آل او و بیامرز تو مرا.
طلب نگاه داشتن مى کنم تو را پس رحمت بفرست بر محمد و آل او و نگاه دار تو مرا.
پس به درستى که من هرگز بازگشت نمى نمایم به چیزى که بد دارى او را اگر خواهى تو او را،
اى پروردگار من اى مهربان و اى نعمت دهنده اى صاحب جلال و بزرگى پس رحمت بفرست بر محمد و آل او.
اجابت کن مرا آنچه درخواست کردم از تو و طلب نموده ام به سوى تو، و رغبت نموده ام در آن به سوى تو.
بخواه آن را و تقدیر کن آن را، و برآور آن را و قبول کن از او خیر، بده مرا در آن چیزى که حکم مى کنى از آن برکت ده مرا در آن، و تفضل کن تو بر آن و نیکبختى ده مرا بر آنچه که عطا مى نمائى مرا در آن.
زیاد کن مرا در فضل تو و وسعت تو آنچه نزد تو است پس به درستى که تو واسعى و بزرگوار، وصل کن آن را به خیر آخرت و نعمت آن اى مهربان ترین مهربانان. ثم تصلى رکعتین: بعد از آن دو رکعت نماز کن و دعاء کن به آنچه خواهى و ظاهر آن است که نیت این دو رکعت نماز نیت حاجت است و این دو رکعت نماز نماز حاجت است و در بعضى از نسخهاى صحیحه ى دو رکعت نماز ندارد بلکه اختصار شده است به قوله و تدعو و عیب نیست که به هر دو عمل شود و به هر یک تنها نیز عیب ندارد.
و صلوات بفرست بر محمد و آل او علیهم السلام هزار دفعه، همچنین مى کرد آن حضرت علیه السلام.
****
در خبر است که رسول (ص) فرموده است که: در شب معراج مرا به آسمان بردند نوشته ى دیدم که او را هزار هزار دست بود و به هر دستى هزار هزار انگشت بدان انگشتان حساب و شماره مى کرد به جبرئیل گفتم: این فرشته کیست و در چه شمار است؟ گفت: او فرشته است که موکل است بر قطره هاى باران و حساب آن نگاه مى دارد و مى داند چند قطره از آسمان بر زمین آید از او پرسیدم: اى فرشته آیا مى دانى از آن روزى که خلاق عالم جهان را خلقت نمود تا الان چند قطره باران به زمین باریده؟ گفت: یا رسول الله قسم به آن کسى که تو را به خلق فرستاد مى دانم از اول خلقت تا الان که چند قطره باران از آسمان به زمین آمد و چند قطره بر بر و بحر و خرابى و آبادانى بر بوستان و شورستان و گورستان و کوهستان و غیر آن رسول فرمود: من تعجب نموده ام در حفظ و زکاوت آن پس مرا گفت که: حسابى است که من عاجزم از شماره ى آن گفتم: آن چیست گفت: اینکه جمع امت تو در مجمعى حاضر شوند و در آن جا نام تو مذکور شود آنها به اتفاق صلوات بر تو دهند من حصر و حد آن ندانم من تفسیر الکاشى.
بدان که صلوات بر محمد و آل او علیهم السلام و الصلوه از جهت او خصایص و فوائدى است دنیوى و اخروى.
در امالى به سند خود روایت کند از حضرت باقر علیه الصلوه و السلام که آن حضرت فرمودند به ناجیه: اى ناجیه وقتى که نماز عصر روز جمعه را به جاى آوردى پس بگو: اللهم صل على محمد و آل محمد الاوصیاء المرضیین بافضل صلواتک و بارک علیهم بافضل برکاتک و السلام علیهم و على ارواحهم و اجسادهم و رحمه الله و برکاته هر که این را بعد از عصر بگوید خداى عزوجل مى نویسد از براى او صد هزار حسنه و محو نماید از او صد هزار سیئه و برآورده شود از براى او صد هزار حاجت و بلند نماید از جهت او صد هزار درجه.
ابوحمزه ى ثمالى از صادق آل محمد (صلى الله علیه و آله) روایت مى نماید و مى گوید: عرض نمودم خدمت آن امام عالى مقام: چگونه صلوات بر محمد و آل او فرستاده شود؟ فرمود: بگوئید: صلوات الله و صلوات ملائکته و انبیائه و رسله و جمیع خلقه على محمد و آل محمد و السلام علیه و علیهم و رحمه الله و برکاته عرض نمود چه ثواب دارد کسى که به این صلوات بر پیغمبر و آل او بفرستد؟
فرمود: از گناه خود بیرون آید مانند روزى که از مادر متولد شده است.
صدوق از پدر خود روایت نماید و پدر او از سعد بن عبدالله او از احمد ابن محمد او از پدر خود روایت نماید و پدر او از ابى مغیره او گفت: شنیدم از حضرت صادق آل محمد علیه الصلوه و السلام که آن بزرگوار فرمودند: هر که بعد از نماز صبح و بعد از نماز مغرب بگوید پیش از اینکه از جاى خود حرکت کند و پیش از آنکه سخن بگوید «ان الله و ملائکته یصلون على النبى یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما» اللهم صل على محمد و ذریته خداى عزوجل صد حاجت او را بر آورده کند هفتاد در دنیا و سى از حاجات آخرت گفت: عرض نمودم: چه معنى دارد صلوات الله و ملائکته؟ فرمودند: از خداى رحمت است و از ملائکه تزکیه و از مومنین دعاء ایشان است از جهت او.
در امالى به سند خود روایت نماید از ابان بن تغلب و او از حضرت امام محمد باقر علیه الصلوه و السلام، و آن جناب از پدر بزرگوار خود سید الساجدین على بن الحسین علیهما الصلوه و السلام، و آن حضرت از پدر بزرگوار خود سید الشهداء ابى عبدالله الحسین (ع) روحى له الفداء و علیه السلام و الثناء، و آن حضرت از پدر والامقام خود امیرالمومنین على صلوات الله و سلامه علیه واو از رسول (ص) که فرمودند که: هر که بر من صلوه بفرستد و بر آل من صلواه نفرستد نخواهد بوى بهشت به مشام او رسید و حال آنکه بوى بهشت در پانصد سال راه استشمام مى شود.
شیخ طوسى رضى الله عنه در مجالس خود روایت نماید از عباس از بشر بن بکار از عمر و بن شمر از جابر از حضرت امام محمد باقر علیه الصلواه و السلام که فرمودند آن حضرت که: ملکى از ملائکه سئوال نمود از خداى عزوجل که به من التفات کن که صداى بندگان را بشنوم پس خداى عزوجل عطاء نمود به او سمع را پس آن ملک ایستاده است تا روز قیامت کسى نیست از بندگان خدا که بگوید صلى الله على محمد و آله و سلم مگر آنکه آن ملک مى گوید: و علیک السلام پس آن ملک عرض نماید، یا رسول الله (ص) فلان کس به شما سلام نمود پس پیغمبر (ص) فرماید صلى الله علیه و آله و علیه السلام.
على بن ابراهیم روایت کند از محمد بن یحیى از احمد بن محمد از قاسم بن یحیى از جد خود حسن بن راشد از صادق آل محمد علیه الصلوه و السلام که فرمودند که : هر که عطسه نماید بعد دست بر دماغ خود گذارد و بگوید الحمد لله رب العالمین کثیرا کما هو اهله و صلى الله على محمد النبى و آله و سلم بیرون آید از سوراخ چپ از دماغ او حیوان پرنده ى کوچکتر از ملخ و بزرگتر از مگس تا اینکه پرواز نماید زیر عرش خداى عزوجل استغفار کند از براى او تا روز قیامت .
مروى است به سند معتبر از عمر بن یزید گفت: فرمود به من امام به حق ناطق جعفر بن محمد الصادق علیهما الصلوه و السلام: اى عمر به درستى که چون شب جمعه شود نازل شود از آسمان ملائکه به عدد ذرات و در دستهاى ایشان است قلمهائى از طلا و کاغذهائى از نقره نمى نویسند تا شب شنبه مگر صلوات بر محمد و آل محمد را پس زیاد صلوات بفرست پس فرمود: یا عمر به درستى که از سنه است اینکه صلواه بر محمد (ص) و اهل بیت او بفرستید در هر روز جمعه هزار دفعه و در غیر جمعه صد دفعه.
ابوبصیر از حضرت امام جعفر صادق علیه الصلوه و السلام روایت نماید که آن بزرگوار فرمودند: همین که پیغمبر را متذکر شدید زیاد بر او صلوات بفرستید زیرا که هر که بر آن بزرگوار یک صلوات بفرستد خداى تعالى بر او هزار صلواه فرستد در هزار صف از ملائکه، باقى نمى ماند چیزى از آن چیزهائى که خداوند خلق نموده است مگر اینکه صلوات بر بنده فرستند به واسطه ى صلوات خدا و صلوات ملائکه هر که اعراض نماید از این او جاهل است مغرور، و خدا و پیغمبر و اهل بیت از او بیزار هستند.
محمد بن مسلم رضى الله عنه از یکى از دو امام علیهماالسلام روایت کند که فرمود: در میزان چیزى سنگین تر از صلوات محمد و آل او صلوات الله علیهم اجمعین نیست به درستى که احمال مرد در میزان گذارند و میزان او خفیف و سبک خواهد بود پس صلوات بر محمد (ص) و آل او را بر آن گذارند سنگین خواهد شد.
ابى مریم انصارى از امام محمد باقر علیه الصلوه و السلام روایت نماید گفت: عرض نمودم: چگونه بوده است صلوات بر پیغمبر صلى الله علیه و آله؟ فرمودند: بعد از اینکه امیرالمومنین سلام الله علیه غسل داد پیغمبر را و کفن نمود و بپوشاند او را بعدا ده نفر داخل شدند بر او و حلقه زدند در دور جسد شریف، پس امیرالمومنین علیه السلام در وسط ایشان ایستاد و فرمود: «ان الله و ملائکته یصلون على النبى یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما»
پس گفتند قوم مثل آنکه امیرالمومنین علیه السلام گفت تا اینکه تمام اهل مدینه و اهل عوالى بر آن حضرت نماز خواندند.
و نیز از آن بزرگوار منقول است که فرمودند: بعد از اینکه پیغمبر صلى الله علیه و آله از دنیا رحلت نمود نماز خواندند بر او ملائکه و مهاجر و انصار فوج فوج فرمود امیرالمومنین علیه السلام: پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمودند در حال صحت و سلامت خود: این آیه نازل شد در صلوات بر من بعد از فوت من.
صفوان بن جمال از صادق آل محمد صلوات الله علیهم روایت نماید که آن بزرگوار فرمودند: هر دعائى که کرده شود به سوى خداى عزوجل محجوب است از آسمان مگر اینکه صلوات بر محمد و آل او بفرستد.
ترجمه و شرح صحیفه (امامی و آشتیانی)
(بار خداوندا من امروز از خشم تو به تو پناه مى برم، بنابراین بر محمد و آلش درود فرست و مرا پناه ده) (اعوذ بک اللهم الیوم من غضبک، فصل على محمد و آله، و اعذنى).
(امروز از سخط و غضبت از تو زنهار مى طلبم، بنابراین بر محمد و آلش درود فرست و مرا زنهار بخش) (و استجیر بک الیوم من سخطک، فصل على محمد و آله، و اجرنى).
(از تو درخواست ایمنى از عذابت را مى کنم، بنابراین بر محمد و آلش درود فرست و مرا ایمن دار) (و اسالک امنا من عذابک، فصل على محمد و آله، و آمنى).
(از تو هدایت مى طلبم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا هدایت فرما) (و استهدیک، فصل على محمد و آله و اهدنى).
(و از تو یارى و نصرت مى جویم پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا یارى فرما) (و استنصرک، فصل على محمد و آله، و انصرنى).
(از تو درخواست رحمت مى کنم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا مشمول رحمت قرار ده) (و استرحمک، فصل على محمد و آله و ارحمنى).
(از تو طلب کفایت و بى نیازى مى کنم پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا بى نیاز کن) (و استکفیک، فصل على محمد و آله و اکفنى).
(از تو روزى مى خواهم پس بر محمد و آلش درود فرست و به من روزى عطا فرما) (و استرزقک، فصل على محمد و آله، و ارزقنى).
(از تو اعانت و کمک مى جویم پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا اعانت فرما) (و استعینک، فصل على محمد و آله، و اعنى).
(نسبت به گناهان پیشینم از تو آمرزش مى طلبم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا مورد مغفرت خود قرار ده) (و استغفرک لما سلف من ذنوبى فصل على محمد و آله و اغفر لى).
(از تو حفظ و نگهدارى مى خواهم پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا محافظت کن) (و استعصمک فصل على محمد و آله و اعصمنى).
(زیرا اگر مشیت تو تعلق گیرد هرگز به آنچه در پیشگاه تو ناپسند است باز نخواهم گشت) (فانى لن اعود لشىء کرهته منى ان شئت ذلک).
(اى پروردگار! اى پروردگار! اى مهربان! اى بخشنده ى نعمتها! اى صاحب جلال و اکرام! بر محمد و آلش درود فرست) (یا رب یا رب، یا حنان یا منان، یا ذا الجلال و الاکرام، صل على محمد و آله).
(همه ى آنچه را که از تو خواسته ام، مطالبه نموده ام و میل و رغبت خود را در پیشگاه تو بدان اعلام کرده ام اجابت فرما) (و استجب لى جمیع ما سالتک، و طلبت الیک، و رغبت فیه الیک).
((همه ى آنچه را خواسته ام) اراده فرما، مقدر ساز، به آن فرمان ده، و به اجرا گذار) (و ارده و قدره و اقضه و امضه).
(و در آنچه به نفع من فرمان مى دهى خیر و نیکى مقرر دار) (وخر لى فیما تقضى منه).
(برکت و میمنت برایم در آن قرار ده) (و بارک لى فى ذلک).
(و بواسطه ى آن بر من تفضل فرما) (و تفضل على به).
(و با آنچه به من عطا مى کنى مرا سعادتمند ساز) (و اسعدنى بما تعطینى منه).
(و از فضل و وسعتى که در نزد تو است (بر آنچه خواسته ام) بیفزاى) وزدنى من فضلک وسعه ما عندک).
(زیرا تو داراى وسعت، توانگر و کریمى) (فانک واسع کریم).
(و همه ى این مواهب را به خیر و نعمت آخرت متصل فرما یا ارحم الراحمین) (وصل ذلک بخیر الاخره و نعیمها یا ارحم الراحمین).
در پایان دعا در بعضى از صحیفه ها آمده است:
سپس هر چه را مى خواهى از خداوند بخواه و هزار بار بر محمد و آل صلوات بفرست که امام علیه السلام چنین مى کرده است.
ریاض السالکین (سید علیخان)
ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین، ج۷، ص:۲۴۰-۲۳۰
«أعوذ بک اللّهمّ الیوم من غضبک فصلّ على محمّد و آله و أعذنی و أستجیر بک الیوم من سخطک فصلّ على محمّد و آله و أجرنی و أسألک أمنا من عذابک فصلّ على محمّد و آله و آمنّی و استهدیک فصلّ على محمّد و آله و اهدنی و استنصرک فصلّ على محمّد و آله و انصرنی و أسترحمک فصلّ على محمّد و آله و ارحمنی و أستکفیک فصلّ على محمّد و آله و اکفنی و أسترزقک فصلّ على محمّد و آله و ارزقنی و أستعینک فصلّ على محمّد و آله و أعنّی و أستغفرک لما سلف من ذنوبی فصلّ على محمّد و آله و اغفر لی و أستعصمک فصلّ على محمّد و آله و اعصمنی فإنّی لن أعود لشیء کرهته منّی إن شئت ذلک».
عاذ به عوذا من باب -قال-: التجا الیه، و قیل: اعتصم به، و قیل: تحصن به و الکل متقارب.
و الباء: للالصاق، اى الصق التجائى بک او اعتصامى او تحصنى بک.
و «من» فى قوله علیه السلام: «من غضبک» لابتداء الغایه.
قال الرضى: تعرف من الابتدائیه بان یحسن فى مقابلتها الى او ما یفید فائدتها نحو قولک: اعوذ بالله من الشیطان الرجیم لان معنى اعوذ به التجا الیه فالباء ها هنا افادت معنى الانتهاء.
و «الفاء» من قوله: «فصل» لترتیب ما قبلها على ما بعدها فان العوذ به تعالى: من سوء یستوجب اعاذته تعالى منه.
قال ابن هشام: هى فى نحو ذلک للسببیه المحضه لا للعطف و لا زائده لازمه اذ لایعطف الانشاء على الخبر و لا العکس و لا یحسن اسقاطها لتسهل دعوى زیادتها.
و تقدیم الاستعاذه من الغضب على السخط رعایه لاسلوب الترقى من الادنى الى الاعلى لان السخط على ما قاله الراغب: الغضب الشدید المقتضى للعقوبه.
و استجاره: طلب منه ان یحفظه فاجاره.
و الامن: طمانینه النفس و زوال الخوف.
و الاستهداء: طلب الهدایه و المطلوب اما زیادتها کما فى قوله تعالى: «و الذین اهتدوا زادهم هدى» و اما الثبات علیها کما روى عن امیرالمومنین علیه السلام فى تفسیر: «اهدنا الصراط المستقیم»: اى ثبتنا.
و الاستنصار: طلب النصر و هو الاعانه على العدو.
و الاسترحام: طلب الرحمه و المطلوب رحمته الخاصه التفصیلیه فى الدنیا، و اما العامه الایجادیه فحاصله ثم رحمته فى الاخره بقسمیها العامه و الخاصه فانه کما انقسمت رحمه الدنیا الى عامه ایجادیه و خاصه تفصیلیه تنقسم رحمه الاخره الى عامه نجاتیه و خاصه تقریبیه.
و الاستکفاء: طلب الکفایه و هى ما فیه سد الخله و بلوغ المراد فى الامر.
و قیل: هى حصول الاستغناء عن الشىء و منه: «و کفى الله المومنین القتال» اى: اغناهم عن القتال، و علیه فحذف متعلقها للتعمیم کانه قال: و استکفیک کل ما اهمنى او کل امر یستکفى فیه.
و الاسترزاق: طلب الرزق و هو العطاء الجارى.
قال الراغب: الرزق یقال للعطاء دنیویا کان او اخرویا، و یطلق على النصیب ایضا، و منه: «و تجعلون رزقکم انکم تکذبون» اى اتجعلون نصیبکم من النعمه تحرى الکذب، و یقال لما یصل الى الجوف و یتغذى به ایضا، و منه: «فلیاتکم برزق منه» اى بطعام یتغذى به، و المراد به هنا مطلق العطاء فیعم الجمیع.
و الاستعانه: طلب المعونه، و ترک متعلقها للعموم، اى و استعینک على کل امر یستعان علیه او لیجعل کنایه عن اى مقید شاء.
و الاستغفار: طلب المغفره و انما قیده بقوله: «لما سلف من ذنوبى» اى لما تقدم منها لسئواله العصمه بعد ذلک و تصمیمه على عدم العود الى شىء من الذنوب.
و الاستعصام: طلب العصمه و هى لغه: المنع، و عصمه الله للعبد منعه له، و اختلفت عباراتهم فى تعریفها عرفا فقیل: هى ملکه اجتناب المعاصى مع التمکن منها.
و قیل: فیض الهى یقوى به العبد على تجنب الشر.
و قیل: ملکه تمنع الفجور و یحصل بها العلم بمثالب المعاصى و مناقب الطاعات. و «الفاء» من قوله علیه السلام: «فانى لن اعود» لترتیب نفى العود على سئوال العصمه.
و تصدیر الجمله بحرف التاکید للایذان بان مضمونها عن جد لا هزل، و عن صدق عزیمه و صمیم قلب، و لانه مما یجب ان یبالغ فى تاکیده و تحقیقه و لکونه رائجا مقبولا عند المخاطب.
و «لن» حرف نصب و نفى و استقبال، و النفى بها ابلغ من النفى بلا کما ذکره الزمخشرى و ابن الخباز، حتى قال بعضهم: ان منعه مکابره فهى لنفى انى افعل و لا لنفى افعل.
و ادعى الزمخشرى فى انموذجه انها لتابید النفى کقوله تعالى: «لن تخلقوا ذبابا» «و لن تفعلوا» و وافقه على ذلک ابن عطیه وردت دعواهما بانها لو کانت للتابید لم یقید منفیها بالیوم فى «فلن اکلم الیوم انسیا» و لکان ذکر الابد فى: «و لن یتمنوه ابدا» تکرارا و الاصل عدمه، و تعقبه التقى الشمنى فى شرح المغنى بان للقائل انها للتابید ان یقول: انما اقول بذلک عند اطلاق منفیها و خلو المقام عن مقیداته، و ذکر الابد لیس تکرارا باللفظ و هو ظاهر و لا بالمرادف، لان ابدا لایرادف لن، لان الاسم لایرادف الحرف کما تقرر فى موضعه، و لان التابید نفس معنى ابدا و جزء معنى لن، و انما هو تصریح و دلاله بالمطابقه على ما یفهم بالتضمن و لو سلم فله فائده و هى دفع ما یتوهم من ان لن لمجرد النفى بناء على استبعاد نفس تمنى الموت منهم على جهه التابید انتهى.
اذا عرفت ذلک فلن فى عباره الدعاء ظاهره فى افاده التاکید، و فى التابید اظهر.
و «اللام» من قوله علیه السلام: «لشىء کرهته منى» بمعنى الى کقوله تعالى: «و لو ردوا لعادوا لما نهوا عنه».
و جمله کرهته: فى محل خفض صفه لشىء. و الجمله الشرطیه فى محل نصب على الحالیه عند من جعلها خبریه، و جوز وقوعها حالا.
قال السیوطى فى همع الهوامع: و من الخبریه الشرطیه فتقع حالا خلافا للمطرزى نحو افعل هذا اذا جاء زید.
و جواب الشرط محذوف لدلاله ما قبله علیه اى: ان شئت عدم عودى فلن اعود، و تعلیق عدم العود بالمشیئه للاستعانه بالله تعالى و تفویض الامر الیه و الانقطاع الى قدرته و الامتثال لامره، حیث قال لنبیه صلى الله علیه و آله: «و لا تقولن لشىء انى فاعل ذلک غدا الا ان یشاء الله» اى: لاتقولن ذلک فى حال من الاحوال الا حال ملابسته بمشیته تعالى على الوجه المعتاد، و هو ان یقال: ان شاء الله او حال ملابستک بان یشاء الله، اى قائلا: ان شاء الله.
قال المفسرون: هذا تادیب من الله تعالى لنبیه و لعباده و تعلیم لهم ان یعلقوا ما یجیزون به بهذه اللفظه حتى یخرج عن حد القطع فلا یلزمهم کذب او حنث اذا لم یفعلوا ذلک لمانع و هو نهى تنزیه لا نهى تحریم بدلاله انه لو لم یقل ذلک لم یاثم، و متى علق فعل الطاعه على المشیئه کعباره الدعاء فالغرض اظهار الانقطاع الیه تعالى، و الاستعانه بتوفیقه و لطفه، کما ذکرنا و ان علق الفعل المباح علیها فالغرض اراده الاقدار و التسهیل و التخلیه و البقاء على ما هو علیه من الحیاه و الصحه، فلا یرد ما اورده اهل السنه و من یذهب الى خلاف العدل من انه لو کان الله تعالى انما یرید الطاعات من الافعال دون المعاصى لوجب اذا قال الذى علیه دین لغیره و طالبه به و الله لاعطینک حقک غدا ان شاء الله ان یکون کاذبا و حانثا اذا لم یفعل، لان الله قد شاء ذلک عندکم، و ان کان لم یقع و کان یجب ان یلزمه به الکفاره و ان لم یوثر هذا التعلیق فى یمینه و لایخرجه من کونه حانثا کما انه لو قال: و الله لاعطینک حقک غدا ان قدم زید فقدم و لم یعطه یکون حانثا، و فى التزام هذا الحنث خروج من اجماع المسلمین و الله اعلم.
المنادى من قوله علیه السلام: «یا رب» مضاف للیاء الداله على المتکلم، و اصله یا ربى فحذفت الیاء تخفیفا و ابقیت الکسره دلیلا علیه اجراء للمنفصل من الکلمتین مجرى المتصل فى کلمه واحده نحو: «و اللیل اذا یسر» و کثر هذا الحذف و اطرد فى هذا النوع من المنادى لان النداء موضع التخفیف الا ترى استعمالهم الترخیم فیه لان المقصود غیره فیقصد الفراغ من النداء بسرعه لیتخلص الى المقصود من الکلام، و منهم من یکتفى من الاضافه الى یاء المتکلم بنیتهما و یضم الاسم کقراءه بعضهم: «رب السجن احب الى» بضم. رب و اثبات الیاء نحو یا ربى اقل من حذفها.
و تکریر النداء لابراز مزید الضراعه و المبالغه فى الابتهال و التعرض لوصف الربوبیه المنبئه عن افاضه ما فیه صلاح المربوب مع الاضافه الى ضمیره علیه السلام لتحریک سلسله الاجابه.
و الحنان: الکثیر الرحمه لعباده العطوف علیهم من حن الیه بمعنى تعطف علیه.
و المنان: الکثیر المن، اى العطاء.
و ذو الجلال و الاکرام اى: ذو العظمه و الفضل التام.
و قیل: الذى عنده الجلال و الاکرام لعباده المخلصین، و هذه الصفه من عظیم صفاته تعالى.
فقد روى عنه صلى الله علیه و آله: الظوا بیاذا الجلال و الاکرام.
و عنه علیه السلام: انه مر برجل و هو یصلى و یقول: یا ذا الجلال و الاکرام فقال له: قد استجیب لک.
و فى قول: انه الاسم الاعظم، او بعض منه.
و الاستجابه: بمعنى الاجابه، و قیل: الاجابه عامه و الاستجابه خاصه باعطاء المسوول، و یتعدى باللام کعباره الدعاء.
و قوله تعالى: فاستجاب لهم و بنفسها کما فى قوله: «فلم یستجبه عند ذاک مجیب» و عدى طلبت بالى لتضمینه معنى رغبت او ابتهلت.
و «فى» من قوله: «رغبت فیه» للظرفیه المجازیه، او السببیه قوله علیه السلام: «وارده و قدره واقضه وامضه» هذه الافعال الاربعه مترتبه فى المعنى ترتبها فى اللفظ فان الاراده قبل التقدیر و هو بعدها، و التقدیر قبل القضاء و هو بعده، و القضاء قبل الامضاء و هو بعده، فکل ثان منها مترتب على ما قبله متسبب عنه.
کما رواه ثقه الاسلام فى الکافى بسنده عن الحسین بن محمد، عن معلى بن محمد قال: سئل العالم علیه السلام کیف علم الله؟ قال: علم و شاء، و قدر و قضى و امضى، فامضى ما قضى، و قضى ما قدر، و قدر ما اراد، فبعلمه کانت المشیئه، و بمشیئته کانت الاراده، و بتقدیره کان القضاء، و بقضائه کان الامضاء.
و الحدیث طویل اخذنا منه موضع الحاجه.
و المراد بهذه الاراده: العزم على الفعل الذى هو آکد من المشیئه، و فسرت فى الحدیث بانها العزیمه على ما یشاء.
و المراد بالتقدیر: تحدید کل مخلوق بحده الذى یعتبر فى کماله و تمیزه و تشخصه، و بالقضاء الحکم بوجود المقدر فى الاعیان على وفق التقدیر.
و بالامضاء: انفاذ الحکم و اتمامه فظهر ترتب کل تال على ما قبله فى الدعاء.
و فى الحدیث، و نظیر ذلک ان الصانع منا لشىء لابد ان یتصور ذلک الشىء اولا و ان یتعلق مشیئته، و میله الى صنعه ثانیا، و ان یتاکد العزم منه علیه ثالثا، و ان یقدر طوله و عرضه و حدوده و صفاته رابعا، و ان یشتغل بصنعه و ایجاده خامسا، و ان یمضى صنعه سادسا، حتى یجیىء على وفق ما قدره الا ان هذه الامور فى صنع الخلق لاتحصل الا بحیله وهمه و فکر و شوق و نحوها، بخلاف صنع الخالق فانه لایحتاج الى شىء من ذلک لتنزه جنابه عنه.
فان قلت: کیف لم یذکر العلم و المشیئه فى الدعاء کما ذکرهما فى الحدیث؟.
قلت: اما العلم فلا معنى لسئواله لانه تعالى عالم بکل شىء و انما ذکره فى الحدیث لبیان الواقع.
و اما المشیئه فلعدم التفاوت بینهما و بین الاراده الا بحسب الاعتبار و هو کونها آکد من المشیئه فهى مندرجه.
و خار الله له فى الامر: جعل له فیه الخیر، اى اجعل لى الخیر و او لنیه فیما تقضى من جمیع ما سالتک و تحکم بوجوده ملتبسا بامضائه، او فیما توجده منه من قضاه بمعنى اوجده و منه قوله تعالى: «فقضا هن سبع سموات» اى اوجدهن و اتمهن.
و بارک لى فى ذلک: اى اثبت خیرک فیه بحیث لایزول من البرکه، و هى ثبوت الخیر الالهى فى الشىء، او اجعل لى فیه الزیاده و النماء من البرکه بمعنى زیاده الخیر الالهى فى الشىء و بکل من المعنیین فسروا البرکه.
و تفضل على به: اى اجعل ذلک محض تفضل لامن جنس الاجر و الجزاء و ان کان هو ایضا تفضلا لما تقرر من ان التفضل قسمان: قسم مرتب على العمل ترتب الشبع على الاکل یسمى اجرا و جزاء، و قسم لایترتب على العمل، فمنه ما هو تتمیم للعمل کما و کیفا کما وعده من الاضعاف و غیر ذلک، و منه ما هو محض التفضل حقیقه و اسما کالعفو عن اصحاب الکبائر و تبدیل السیئات بالحسنات و غیر ذلک.
و السعاده: معاونه الامور الالهیه للانسان على نیل الخیر، یقال: سعد و اسعده الله فهو سعید و مسعود اى اجعلنى مسعودا به معانا بسببه على نیل الخیر.
و لما کان التفضل الالهى غیر متناه وسعه ما عنده تعالى من الخیرات لایوقف لها على حد لم یقتصر علیه السلام على ما ساله بل سال الزیاده علیه فقال: و زدنى من فضلک وسعه ما عندک.
و «الفاء» من قوله علیه السلام: «فانک واسع کریم» للتعلیل و هو تعلیل للدعاء، و مزید استدعاء للاجابه، و تاکید الجمله لغرض کمال قوه یقینه بمضمونها.
و الواسع فى وصفه تعالى: بمعنى الذى وسع غناه کل فقیر، و رحمته کل شىء،
فلا یضیق علیه ما یتفضل به من الزیاده.
و الکریم: الجواد الذى لاینفذ عطاوه.
و وصلت الشىء بالشىء جعلته متصلا به لا انقطاع بینهما.
و خیر الاخره: الجنه لقوله علیه السلام: لا خیر بخیر بعده النار و لا شر بشر بعده الجنه، و هو الخیر المطلق الذى یرغب فیه بکل حال و عند کل احد.
و النعیم: قال الراغب: النعمه الکثیره.
و لما کانت نعمه الاخره کثیره عبر عنها بالنعیم، دون النعمه کما وقع فى التنزیل: «ان الابرار لفى نعیم» و لذلک اضاف الله تعالى الیه الجنه فى قوله: «جنه النعیم» و «جنات النعیم».
و ختم الدعاء بقوله: یا ارحم الراحمین لاستدعاء رحمته المقتضیه للاجابه فان من کان ارحم الراحمین یجب ان تصدر عنه الرحمه المقتضیه لاستجابه کل سئوال، و انما کان ارحم الراحمین لانه الجواد المطلق الذى یرحم، لا لمنفعه تعود الیه، و لا لمضره یدفعها عنه، و لا لطلب ثناء و جلب مدح و کل رحیم سواه، فانما رحمته لغرض من الاغراض او لرقه طبع و نحو ذلک، على ان تلک الرحمه ایضا تتوقف على داعیه یخلقها الله تعالى فیه.
و قد روى ان الاسم الاعظم هو یا ارحم الراحمین، و الله اعلم.
«الباء»: اما صله لتدعو فالظرف لغو اى تطلب ما بدالک من دعا بالشىء، اى طلبه و استدعاه و استحضره، و منه قوله تعالى: «یدعون فیها بکل فاکهه آمنین».
قال العلامه الطبرسى اى یستدعون فیها باى ثمره شاووا.
و قال العمادى: اى یطلبون و یامرون باحضار ما یشتهونه من الفواکه.
و اما للملابسه فالظرف مستقر فى محل نصب حال من الضمیر فى تدعو و التقدیر ثم تدعو الله ملتبسا بما بدا لک اى بما سنح لک و ظهر لک ان تدعوبه، یقال: بداله راى، و سنح له راى: اى ظهر.
و وقع فى نسخه قدیمه و تصلى على محمد و آله اربعین مره بدل الف مره.
و فى نسخه اخرى و تصلى رکعتین و تصلى على محمد و آل محمد الف الف مره.
و فى بعض النسخ: و تصلى على محمد و آل محمد من غیر تقیید بعدد ما، و اعلم انه اذا عین الذکر او الصلاه بعدد مخصوص فلا ینبغى ان یتجاوز الداعى العدد المنصوص علیه و لا ینقص منه فان الظاهر ان الثواب المترتب على عدد معین لایترتب على اکثر منه او اقل، و به صرح ابن طاووس رحمه الله و غیره و قد مثل له بانه اذا قال: لک صادق القول عد من هذا المقام عشره اذرع فحیث انتهى کان فیه کنز، فلا شبهه فى انه لایمکن تحصیله فیما فوق العشره و لا دونها، ثم الاولى اتمام العدد من غیر فصل بکلام اجنبى، فلو فصل کان الاولى اعادته و الله اعلم.
