تفسیر تسنیم (کتاب)
«تسنيم، تفسير قرآن کريم» اثر آیت‌الله عبدالله جوادی آملی (متولد ۱۳۱۲ ش)، از مفصل‌ترین تفاسیر ترتیبی و اجتهادی شیعه در هشتاد جلد است. این تفسیر جامع سه روش تفسیری «قرآن به قرآن»، «قرآن با سنّت» و «قرآن با عقل» است. تفسیر تسنیم، محصول چهل سال درس تفسیر و تحقیق آیت‌الله جوادی آملی است.
 | |
| نویسنده | عبدالله جوادی آملی |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۸۰ |
|
| |
مؤلف
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی (متولد ۱۳۱۲ ش)، فقیه، فیلسوف، مفسر و از مراجع تقلید و اساتید مشهور در حوزه علمیه قم است. او از علمای بزرگی چون آیت الله بروجردی، میرزا هاشم آملی، امام خمینی، سید محمد محقق داماد و علامه طباطبائی بهره برد.
آیت الله جوادی آملی در سال ۱۳۶۷ش، در سفر به کشور شوروی سابق، پیام امام خمینی را به گورباچف، رهبر وقت آن کشور رساند. ایشان از مراجع تقلید شیعه است و مدتی سمت امام جمعه قم را داشت.
برخی از آثار مهم ایشان عبارتند از: تفسیر تسنیم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، ولایت در قرآن، انتظار بشر از دین.
معرفی کتاب
«تفسیر تسنیم» جزء تفاسیر ترتیبی قرآن کریم است که بر پایه تفسیر المیزان نگاشته شده و محصول چهل سال درس تفسیر و تحقیق آیت‌الله جوادی آملی از سال ۱۳۵۹ تا سال ۱۳۹۹ شمسی با همکاری ده‌ها پژوهشگر در قالب گروه‌های علمی تدوین شده است.
نام این تفسیر از آیه «و مِزاجه مِن تَسنیم» (سوره مطففین، ۲۷) گرفته شده است که به معنی چشمه‌ای در بهشت می‌باشد.
«تفسیر تسنیم» مفصل‌ترین تفسیری است که در تاریخ اسلام نگاشته شده و در هشتاد جلد به چاپ رسیده است.
آیت الله خامنه‌ای در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری همایش بین‌المللی «تفسیر تسنیم»، این تفسیر را کاری بزرگ و از افتخارات شیعه و حوزه دانست. مراسم رونمایی از ۸۰ جلد تفسیر تسنیم، در ۶ اسفند ۱۴۰۳ ش. با حضور جمعی از مسئولان کشوری و حوزوی در مدرسه عالی دارالشفاء قم برگزار شد.
این تفسیر به زبان عربی با عنوان «تسنیم فی تفسیر القرآن» نیز منتشر گردیده است.
منهج تفسيری تسنيم
از ديدگاه آیت‌الله جوادی آملی، منابع تفسير قرآن عبارت‌اند از «قرآن، سنت و عقل» و چون «منهج و روش تفسيری» هر مفسر، پيوند تنگاتنگی با «منابع تفسير قرآن» دارد، به اجمال می توان منهج تفسيری تسنيم را «منهج اجتهادی جامع» و دربردارندهٴ «تفسیر قرآن به قرآن»، «تفسير قرآن به سنت» و «تفسير قرآن به عقل» ناميد. در ميان اين سه شيوه، كارآمدترين آنها، «تفسير قرآن به قرآن» است، زيرا مهم‌ترين منبع تفسير قرآن، خود قرآن است كه مبيّن، شاهد و مفسّر خويش است و در دستيابی به معارف قرآن اثری عميق دارد.
تأكيد بيشتر بر «تفسير قرآن به قرآن» هرگز به معنای نفی تفسير قرآن به سنت يا طرد تفسير قرآن به عقل و حتی به معنای عدم بهره گيری از علوم انسانی و دانش تجربی در تفسير قرآن نيست.
به باور آیت‌الله جوادی آملی، تفسير قرآن به قرآن، شيوه تفسيری پيامبر اكرم صلی الله علیه وآله و ائمه اطهار عليهم‌السلام است كه از هر خطای نظری معصوم و از هر لغزش عملی مصون بوده و در نتيجه پيروی از آنان لازم، حيات آفرين و نجاتبخش است.
محتوای کتاب
در «تفسیر تسنیم» تا جلد پنجاه شامل ۱۵ جزء اول قرآن کریم و سی جلد باقی مانده برای پانزده جزء دوم می‌باشد. مفسر جلد اول تفسیر را با ده فصل آغاز کرده که برخی مباحث علوم قرآنی مانند زبان قرآن كريم، ويژگي‌های تفسير قرآن، تفسير قرآن به قرآن، تفسير قرآن به سنت، تفسير قرآن به عقل، تفسیر به رأی، جايگاه آرای مفسران و شأن نزول در تفسير، شأن نزول، فضای نزول و جوّ نزول، شبهات نوظهور و فهم قرآن و اوصاف قرآن در نگاه معصومین را شامل می‌شود.
در این تفسیر، ابتدا پیشگفتاری درباره سوره بیان می‌شود که در این بخش یک طرح کلی از سوره را ارائه می دهد. مفسر در تفسير هر آيه چهار مرحله را در نظر دارد: گزيدهٴ تفسير، تفسير آيه (مفردات)، اشارات و لطايف و بحث روايی كه شاخصهٴ ممتاز اين تفسير است. در بخش نخست، بعد از آوردن آیه یا آیات که با عنوان «گزیده تفسیر» مطرح می‌شود به مقدمه و گزیده‌ای از تفسیر می‌پردازد و در بخش بعدی که تفسیر آیه می‌باشد، آیات ترجمه نشده است. و سپس در بخش تفسیر از ادبیات عرب و منابع آن استفاده شده است و معنا آیه را مفصل‌تر بررسی می‌کند.
بخش سوم با نام «لطایف و اشارات» آمده که مهمترین بخش تفسیر است. قدرت تحلیل، اشراف بر عرفان نظری و عملی و میدان‌داری مفسر در فلسفه و کلام به خوبی در این بخش آشکار شده است.
در بحث روایی که آخرین بخش از گفتار مفسر در هر فصل است، روایات را طبقه‌بندی کرده و در پایان به جمع‌بندی پرداخته و آن را تحت عنوان «الاشاره» آورده است. در این بخش، روایاتی را از منابع حدیثی یا تفسیری انتخاب کرده در بسیاری از موارد به شرح آنها پرداخته و در صورت لزوم به رفع تنافی ظاهری آنها روی آورده یا بعضی را کنار نهاده است. مفسر در این بخش از طولانی شدن ابایی نداشته و منبعی در شرح و تبیین روایات تدوین نموده است. مفسر به روایات شأن نزول نیز توجه داشته و به عنوان یک مبنا در روایات شأن نزول به متعدد بودن سبب نزول باور دارد و بیشتر روایات تفسیری را از باب «تطبیق» مصداقی و از نوع «جَری» می‌داند و معتقد است چه بسا روایتی بیانگر باطن قرآن و در مقام ذکر مصادیق باطن قرآن باشد.
منابع
- "تسنيم، تفسير قرآن کريم"، ویکی نور.
