تخریب بقیع توسط وهابیون

تقویم هجری قمری

روز واقعه:8 شوال

سال ۱۳۴۴ هجری قمری

قبرستان بقیع تا پیش از سال ۱۳۴۴ قمری، بقعه های متعددی داشت که یکی از آنها بقعه ای بر سر قبر چهار امام بزرگوار شیعه یعنی امام حسن، امام سجاد، امام باقر و امام صادق علیهم السلام بود؛ اما در این سال، وهابیان آل سعود پس از گرفتن فتوا از ۱۵ تن از مفتیان مدینه که احداث بنا بر قبور را ممنوع می دانستند، بقیع را تخریب نمودند.

بقیع قبل از تخریب

ابن شبّه به نقل از ابن زباله (متوفی ۲۰۰ قمری) از وجود مسجدی بر قبر عباس بن عبدالمطلب و امامان شیعه خبر می‌دهد.

ابن جبیر (متوفی ۶۱۲ قمری) نیز در سفرنامه خود، برخی از بقعه های موجود در بقیع را برشمرده است.

همچنین از گفته های سمهودی در کتاب «وفاء الوفا» به دست می آید که این بقعه در زمان خلفای عباسی از سوی آنان مورد توجه واقع شده و تغییرات و تعمیراتی در آن داده شده است.

تعمیر دیگر این حرم شریف، متعلق به اوائل قرن سیزدهم هجری است که به دستور سلطان محمود (خلیفه عثمانی) انجام گرفته است. فرهاد میرزا که در سال ۱۲۹۲ ه.ق به حج مشرف شده است می‌نویسد: تعمیر بقعه مبارکه در بقیع، از سلطان محمود خان، در سنه ۱۲۳۴ هجری به دست محمد علی پاشای مصری و به امر سلطان واقع شد.

اولین تخریب بقیع

با قدرت گرفتن وهابیان در عربستان که زیارت قبور را شرک و وجود بقعه‌ و ضریح در پیرامون قبور را از مظاهر شرک می‌دانند، رویکرد به بقیع و دیگر زیارتگاه‌ها دچار تحول شد؛ در سال ۱۲۲۰ قمری مدینه به محاصره نیروهای وهابی درآمد. پس از تسلیم شدن شهر، سعود بن عبدالعزیز همراه توقیف و تصرف همه اموال موجود در خزائن حرم نبوی، دستور ویران کردن همه گنبدهای بقیع را صادر کرد.

با توجه به موج اعتراض مسلمانان کشورهای اسلامی به اهانت‌های سعودیان، دولت عثمانی که تمایل به بازپس گرفتن حرمین داشت، لشکری انبوه برای تصرف مدینه فرستاد و در ذی‌حجه ۱۲۲۷ ق. آن شهر را بازپس گرفت. برخی از آن بقعه‌ها در سال ۱۲۳۴ ق. به دستور سلطان محمود ثانی (حک: ۱۲۲۳-۱۲۵۵ ق) بازسازی شد.

تخریب دوم بقیع

با حمله دیگر وهابیان به سال ۱۳۴۴ ق. همه آثار تاریخی این قبرستان با فتوایی که شیخ عبدالله بلیهد، قاضی القضاة سعودی، به بهانه شرک و بدعت بودن زیارت قبور از ۱۵ تن از مفتیان مدینه گرفت، در هشتم شوال این سال ویران شد.

تخریب بقیع، با عکس‌العمل شدید مسلمانان و به ویژه شیعیان جهان مواجه گردید. مسلمانان ایران، عراق، قفقاز، آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، ترکیه، افغانستان، چین، مغولستان و هندوستان، در برابر این مسئله موضع‌گیرى کردند؛ دولت و مجلس آن روز ایران نیز در این زمینه، موضع‌گیرى رسمى کرد.

همچنین فقیهان و بزرگانى چون آیت الله ‌سید ابوالحسن اصفهانى، آیت الله شیخ محمد خالصى و آیت الله شهید سید حسن مدرس، این اقدام را محکوم کردند.

در کنفرانس کشورهاى اسلامى، مرحوم شیخ محمدحسین کاشف الغطاء، سید امین حسینى مفتى فلسطین، و سید محمدتقى طالقانى (آل احمد) نماینده آیت الله ‌العظمى بروجردى در مدینه، شرکت کردند. همچنین مراجع و بزرگان دیگرى مانند آیات عظام شیخ عبدالکریم حائرى، حاج آقا حسین قمى، سید محسن حکیم، سید هبةالدین شهرستانى و امام خمینى قدس‌ سرّهم، در این مورد موضع‌گیرى کردند و امام خمینى در این زمینه، نامه‌اى خطاب به شاه عربستان نگاشت.

پیوندها

• قبرستان بقیع