المراجعات (کتاب)
 | |
| نویسنده | سید عبدالحسین شرف الدین عاملی |
| موضوع | عقاید شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقيق | حسين الراضی |
|
| |
کتاب «المُراجعات» اثر سید عبدالحسین شرف‌الدین عاملی (م، ۱۳۷۷ ق)، کتابی است کلامی در دفاع از عقاید شیعه. این کتاب مشتمل بر مجموعه جواب‌های علامه شرف‌الدین به سؤالات یکی از عالمان اهل سنت پیرامون مسائل اختلافی بین شیعه و اهل سنت از جمله خلافت و امامت است. «المراجعات» یکى از آثار مهم علمى و اصلاحى است که در راه اتحاد اسلامى و تفهیم و توضیح حقایق مسلّم تألیف شده است.
مؤلف
سید عبدالحسین شرف‌الدین موسوی عاملی (۱۲۹۰-۱۳۷۷ ق)، فقیه، متکلم و عالم مجاهد شیعه است. وی از علمای بزرگی چون آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدى، شیخ الشریعه اصفهانی و شیخ محمدطه نجف بهره برد.
علامه شرف‌الدین با استعمار و فئودالیسم در مبارزه بود و در مقابل جنبش‌هاى آزادى‌خواهى که در جهان غرب و اسلام اتفاق مى افتاد، موضع مثبتى اتخاذ مى کرد و از آنان حمایت مى نمود.
کتاب مشهور «المراجعات» در دفاع از عقاید تشیع، از مهمترین آثار اوست. برخی دیگر از تألیفات شرف الدین عبارتند از: النص و الاجتهاد، الفصول المهمة فى تألیف الأمة، الکلمة الغرّاء فى تفضیل الزهرا علیهاالسلام، مؤلفوا الشیعة فى صدر الاسلام، فلسفة المیثاق و الولایة، کلمة حول الرؤیة.
معرفی کتاب
کتاب «المراجعات» مجموعه ۱۱۲ نامه است که بین سید عبدالحسین شرف‌الدین، عالم شیعى و شیخ سلیم بشرى مالکى، مفتى و رئیس سابق جامع الأزهر مصر مبادله شده است. فرق اصلى این کتاب با سایر آثار مشابه این است که بر پایه وحدت بین مسلمین بیان شده و طرح مباحث صرفا در جهت روشن شدن مطالب در صدر اسلام است.
انگیزه تألیف این کتاب چنان‌که خود علامه شرف‌الدین بیان مى‌کند، از بین بردن نزاع و ایجاد اتحاد در میان امت اسلامى است تا به زندگانى خود به‌طور جدى نگاه کنند و به اصل آیینى که بر ایشان واجب شده برگردند و همه زیر پرچم حق گرد آیند. مؤلف در این باره مى‌نویسد: «من از این مصائب (اختلاف مذاهب اسلامى) دلتنگ و ناراحت بودم و براى چاره آن فکر مى‌کردم؛ تااینکه اواخر سال ۱۳۲۹ق، وارد سرزمین مصر شدم. آرزوى من این بود که در سرزمین نیل با کسى مواجه شوم که هم‌رأى من باشد و بتوانیم در این راه (وحدت کلمه) قدمی‌برداریم؛ بتوانیم درد اختلاف مسلمین را درمان بخشیم و آنان را متحد سازیم». در این سفر شرف‌الدین با راهنمایى دوستان روانه دانشگاه الازهر شد و در درس شیخ سلیم بشرى، ریاست دانشگاه حضور یافت. شیخ سلیم که مردى آزاده و جوانمرد بود، وقتى که از اهداف بلند شرف‌الدین آگاهى یافت، با ایشان قرار گذاشتند که بحث خود را در موضوع امامت از نظر شیعه با ارائه دلایل و شواهد صحیح و متواتر نزد فریقین به‌صورت نامه‌نگارى ادامه دهند.
اولین نامه در تاریخ ۶ ذى‌القعده ۱۳۲۶ق، به رسم افتتاح و اجازه ورود به بحث بود که از طرف شیخ سلیم بشرى صادر شد. این نامه‌نگارى تا شش ماه ادامه داشت. شیخ سلیم بشرى در نوشته‌هایش حقایق مهمى را از مسائل اعتقادى شیعه و غیر آن تصدیق کرده است که از جمله اهمیت اساسى فقه شیعه و صحت عمل به آن است. وی در آخرین نامه‌اش اعتراف به حقانیت مذهب شیعه کرده و چنین مى‌گوید: «گواهى مى‌دهم که شما (شیعیان) در فروع دین و اصول آن بر همان راه و طریقى هستید که ائمه آن رسول(ص) بوده‌اند».
یکى از ویژگى‌هاى این اثر ارزشمند، شخصیت طرفین مباحثه‌کننده در آن است؛ آنچه زیبایى کتاب را -علاوه بر فصاحت و بلاغت آن- دوچندان کرده، رعایت ادب و احترام و مناظره بدون توهین طرفین است. همچنین مکتوب بودن مباحثات این کتاب، دیگر ویژگى آن بشمار مى‌رود، زیرا نمى‌توان حتى جمله‌اى را بدون سند و مدرک وارد بحث کرد.
ترجمه های متعددی بر کتاب «المراجعات» نوشته شده، از جمله: «مناظرات، ترجمه المراجعات» اثر سردار کابلی؛ «رهبری امام علی علیه‌السلام در قرآن و سنت» ترجمه محمدجعفر امامى، «گفت و شنودهای مذهبی حق‌جو و حق‌شناس» که گزینش و بازنویسى ترجمه محمدجعفر امامى توسط على‌اصغر مروج خراسانى است و «ترجمه المراجعات» اثر مصطفى زمانى.
اهمیت کتاب
کتاب «المراجعات» از جمله کتاب‌هاى فراوانى است که درباره اختلاف‌هاى شیعه و مخالفین نوشته شده و در هدایت افراد تأثیر زیادى داشته است. «المراجعات» از همان روزگار نشر و گسترش در جامعه اسلامى با اقبال شگفتى از سوى عالمان و محققان حقایق دینى روبه‌رو شد. اهمیت این کتاب وقتى روشن مى‌شود که ما به زمان انتشار آن توجه کنیم و به وقتى که در دسترس سنى و شیعه قرار گرفت تا آن را بخوانند.
مؤلف این کتاب را در اوایل قرن چهاردهم، خلال دهه سوم و چهارم این سده، منتشر ساخت. در فترتى بحرانى و خطرناک که ایادى استعمار با سرنوشت مسلمین بازى می‌کردند و براى رسیدن به مقاصد پست خویش هیچ وسیله‌اى بهتر از تفرقه‌افکنى در میان مسلمین و بهره‌گیرى از اختلافات مذهبى نداشتند.
المراجعات، تأثیرى عمیق در بیدارگرى امت اسلامى و تصحیح راه و روش بسیارى از فاضلان و محققان و جستجوگران حقیقت داشته و افرادى مثل شیخ محمد مرعى انطاکى و هشام آل قطیط و دیگران را به حقانیت مذهب شیعه آگاه ساخته است.
محتوای کتاب
موضوع نخست مطرح شده در کتاب «المراجعات»، مبحث امامت و مذهب است که شامل ۱۶ «مراجعه» یا سؤال و جواب می شود و در آنها به مباحثی چون سبب عدم پیروی شیعه از مذاهب چهارگانه اهل سنت در فروع و اصول دین، پیروی شیعه از مذاهب اهل بیت علیهم السلام، جایگاه اهل بیت در اسلام و عدم ترجیح دیدگاه های علمای اهل سنت بر مذهب شیعه پرداخته شده است.
راه حل اختلافات بین شیعه و سنی، ادله قرآنی و روایی که مذهب اهل بیت علیهم السلام و برتری آن را تأیید می کنند، حدیث ثقلین و منظور از اهل بیت علیهم السلام در نصوص، احتجاج دوازده نفر از اهل سنت به رجال شیعه در صحاح خود و معرفی یکصد نفر از رجال شیعه که سند روایات اهل سنت واقع شده اند نیز از جمله مباحث دیگر این مراجعه ها هستند.
در بخش دوم، یعنی «امامت عامه» و موضوع خلافت رسول گرامی اسلام در مباحثی طولانی طی ۹۳ مراجعه و سؤال و جواب نیز چندین موضوع مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نصوص خلافت همچون: حدیث آغاز بعثت، حدیث منزلت و موارد ایراد آنها توسط رسول خدا صلی الله علیه و آله و هفت نص دیگر که تصریح بر افضلیت علی بن ابی طالب علیه السلام دارند و نیز آیه ولایت و منظور از لفظ «ولی» در آیات قرآن و روایات اسلامی، از جمله این موضوعات هستند.
منابع
- "المراجعات و چگونگی تدوین و کتابشناسی آن"، منصور ابراهیمی، فصلنامه کتابهای اسلامی، تابستان ۱۳۸۳، شماره ۱۷.
- "سید عبدالحسن شرف الدین"، سایت تبیان، (۱ خرداد ۱۳۹۱).
- نرم افزار کتابخانه کلام اسلامی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
