الائمة الإثناعشر (کتاب)
کتاب «الشذرات الذهبیة فی تراجم الائمة الاثنى‌عشر عند الامامیة» یا «الائمة الإثناعشر» تألیف محمد بن علی ابن طولون (م، ۹۵۳ ق)، کتابی در مورد شرح حال ائمه دوازده‌گانه (علیهم‌السلام) است.
محتویات
معرفی کتاب
نام کامل کتاب، چنانکه مؤلف در مقدمه آن مى نویسد، «الشذرات الذهبیة فی تراجم الائمة الاثنى‌عشر عند الامامیة» است.
انگیزه ابن طولون براى نگارش این اثر، محبت وى به اهل بیت علیهم السلام بوده است. این در حالى است که وى در مقدمه کتاب بر صحابه به ویژه خلفاى نخست درود مى فرستد. سپس شعر عالم شافعى مذهب، ابوالفضل یحیى بن سلامه حصکفى (م، ۵۵۱ ق)، که در موضوع دوازده امام سروده را در پنج صفحه مى آورد. در این شعر ضمن تجلیل و تکریم فراوان از ائمه علیهم السلام، در برخى ابیات آن بر این تاکید مى‌کند که اظهار ارادت به خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله، هرگز به معناى پذیرش یا موافقت با معتقدات مذهب شیعه نیست.
این کتاب در میان نویسندگان بعدى اعم از شیعه یا سنی شهرت و رواج چندانى نداشته و مورد مراجعه آنان قرار نگرفته است.
محتوای کتاب
ابن طولون در ارائه اطلاعات براى هر امام ساختار یکسانى را رعایت کرده است. ابتدا توضیحاتى درباره نام، کنیه، زمان ولادت و وفات و کسانى که از وى روایت کرده‌اند ارائه مى دهد، سپس به فضائل آن امام می‌پردازد و در پایان فرزندان امام را بر مى شمرد.
ابن طولون مى نویسد که شرح حال ائمه را بر اساس پدر و پسر مرتب کرده و پشت سر هم آورده است. هر چند درباره شیعیان تبریز آن روزگار مى نویسد که ائمه را بر اساس افضلیت، مقدم و یا مؤخر مى کنند. اما این که ترتیب ایشان چگونه بوده و کدام امام مقدم بر دیگرى مى شده را ننوشته است.
ابن طولون در ادامه، سروده خویش درباره ائمه را آورده و در پایان کتاب، چندین روایت متصل خود را که به ائمه منتهى مى شود نقل کرده است.
منابع کتاب
ابن طولون براى تدوین این کتاب از منابعى همچون «طبقات ابن سعد»، «تاریخ بغداد» خطیب بغدادى، «تاریخ مدینه دمشق» ابن عساکر، «تهذیب الأسماء و اللغات» نووی، «مروج الذهب» مسعودی، «معارف» ابن قتیبه، «ربیع الأبرار» زمخشری، «الکامل» مبرّد، «تاریخ میافارقین» ابن الأزرق و کتابهاى دیگر روایی مانند صحیح مسلم، صحیح بخاری و سنن ترمذى بهره برده است.
منابع
- ویکی نور
