و اگر قصد خیانت با تو دارند پیش از این با خدا هم خیانت کردند و خدا (تو را) بر آنها تمکین و تسلط داد و خدا دانا و درستکار است.
و اگر اسیران آزاد شده بخواهند [پس از آزاد شدنشان] به تو خیانت ورزند، [کار جدید و تازه ای نیست] آنان پیش از این هم به خدا خیانت ورزیدند، پس او تو را بر آنان مسلط ساخت؛ و خدا دانا و حکیم است.
و اگر بخواهند به تو خيانت كنند، پيش از اين [نيز] به خدا خيانت كردند؛ [و خدا تو را] بر آنان مسلّط ساخت، و خدا داناى حكيم است.
اگر قصد خيانت به تو را داشته باشند، پيش از اين به خدا خيانت ورزيده‌اند و خدا تو را بر آنها نصرت داده است كه دانا و حكيم است.
امّا اگر بخواهند با تو خیانت کنند، (تازگی ندارد) آنها پیش از این (نیز) به خدا خیانت کردند؛ و خداوند (شما را) بر آنها پیروز کرد؛ خداوند دانا و حکیم است!
But if they seek to betray you, then they have already betrayed Allah earlier, and He gave [you] power over them; and Allah is all-knowing, all-wise.
And if they intend to act unfaithfully towards you, so indeed they acted unfaithfully towards Allah before, but He gave (you) mastery over them; and Allah is Knowing, Wise.
And if they would betray thee, they betrayed Allah before, and He gave (thee) power over them. Allah is Knower, Wise.
But if they have treacherous designs against thee, (O Messenger!), they have already been in treason against Allah, and so hath He given (thee) power over them. And Allah so He Who hath (full) knowledge and wisdom.
معانی کلمات آیه
امكن: گويند: «امكن منه»: يعنى بر او تسلّط يافت.[۱]
و اگر (اسيران) بخواهند به تو خيانت كنند، از پيش هم به خدا خيانت كرده‌اند، پس خداوند (تو را) بر آنان غلبه و تسلّط داد و خداوند، دانا و حكيم است.
نکته ها
از مجموع اين آيه و آيه‌ى قبل استفاده مى‌شود كه اصل اصلاح و ارشاد و هدايت را نبايد با احتمالات منفى ناديده گرفت. با آنكه مشركان مكّه سالها نسبت به پيامبر صلى الله عليه و آله و مسلمانان صدر اسلام انواع خيانت‌ها را روا داشتند، امّا اگر مصلحت بر آزادسازى اسرا باشد، احتمال خيانت آنان، مانع عمل به وظيفه نشود.
آرى، بايد نسبت به اسيران دشمن، نه سوء ظنّ صد در صد داشته باشيم، نه حسن ظنّ كامل، نه خشونت محض و نه رأفت تنها، بلكه با تيز هوشى و توكّل وقاطعيّت و با مهربانى و عطوفت برخورد كنيم.
پیام ها
1- احتمال خيانت اسيران، نبايد مانع آزادسازى آنها شود. «إِنْ يُرِيدُوا خِيانَتَكَ»
2- دشمنان، سابقه‌ى خيانت دارند. «خانُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ»
3- خداوند، حقّ و طرفدارانش را غلبه مى‌بخشد. «فَأَمْكَنَ مِنْهُمْ»
4- خيانت، سبب اسارت و تحت سيطره قرار گرفتن است. خانُوا ... فَأَمْكَنَ
5- خداوند به نيّت‌هاى دشمن آگاه و به فرمانى كه مى‌دهد، حكيم و مصلحت‌انديش است. «وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ»
پس در باب اسيرانى كه فديه از آنها اخذ كرده بودند فرمود:
وَ إِنْ يُرِيدُوا خِيانَتَكَ: و اگر خواهند اين اسيران خيانت كردن با تو را به نقض عهد و مظاهرت با دشمنان دين، فَقَدْ خانُوا اللَّهَ: پس بتحقيق خيانت نمودند آنها. مِنْ قَبْلُ: پيش از اين به كفر و نقض عهد و ميثاق در خروج با كفار به بدر و محاربه با شما، لا جرم به سبب آن خيانت كه كرده‌اند مأخوذ شدند، فَأَمْكَنَ مِنْهُمْ: پس قدرت و تمكين عطا نمود تو را بر ايشان تا در روز بدر به دست تو گرفتار شدند و بعد از اين هم حق تعالى قادر است كه تو را متمكّن گرداند، وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ: و خداى تعالى دانا است به عاقبت بندگان و به جميع اشياء. حكيم است در آنچه بجا آورد و به مقتضاى مصلحت رفتار نمايد.
اى پيغمبر بگو مر كسانيرا كه در دستهاى شمايند از اسيران اگر ميدانست خدا در دلهاى شما خوبى را ميداد شما را بهتر از آنچه گرفته شد از شما و مى‌آمرزيد شما را و خدا آمرزنده مهربان است
و اگر اراده كنند خيانت با تو را پس به تحقيق خيانت كردند با خدا از پيش پس مسلّط نمود بر آنها و خدا داناى درست كردار است.
تفسير
در كافى و عيّاشى از امام صادق (ع) نقل نموده كه پيغمبر (ص) در روز بدر نهى فرمود از قتل بنى هاشم و آنها اسير شدند و امير المؤمنين (ع) را فرستاد كه به بيند چند نفر از آنها اسيرند و آنحضرت مرور فرمود بر عقيل ابن ابى طالب و از او اعراض فرمود عقيل گفت اى پسر مادر من على تو را بخدا حال مرا ديدى امير المؤمنين (ع) مراجعت نمود و به پيغمبر (ص) عرضه داشت كه عباس و عقيل و نوفل در دست فلان و فلان و فلان اسيرند پيغمبر (ص) متوجه بجانب آنها شد و چون بعقيل رسيد خبر قتل أبو جهل را باو داد و او عرض كرد ديگر معارضى در مكه نداريد هر قسم خواسته باشيد مى‌توانيد با آنها رفتار فرمائيد پس عباس را نزد آنحضرت حاضر نمودند فرمود از خود و دو برادر زاده خود فديه بده عرض كرد اى محمد ميخواهى من از قريش سائل بكف شوم پيغمبر (ص) فرمود آنچه را نزد ام الفضل زوجه خود امانت گذاردى و گفتى اگر من از اين سفر برنگشتم خرج خود و اولادت نما عطا كن عباس گفت اى برادر زاده كه بتو خبر داد فرمود جبرئيل از جانب خدا عرض كرد قسم بخدا هيچكس از اين امر خبر نداشت جز من و امّ الفضل و شهادتين بر زبان جارى نمود و مسلمان شد و عقيل و نوفل هم اسلام اختيار نمودند و بقيّه اسيران بحال شرك مراجعت نمودند جز اين سه نفر و نازل شد در باره آنها اين آيه قل لمن فى ايديكم من الاسارى تا آخر و در قرب الاسناد از
جلد 2 صفحه 551
حضرت سجاد (ع) نقل نموده كه دويست درهم براى پيغمبر (ص) آوردند و آن حضرت بعباس فرمود هر قدر ميخواهى بردار و او برداشت و پيغمبر فرمود اين يكى از مواردى است كه خدا فرموده در اين آيه كه اگر ميدانست در دلهاى شما خير را ميداد بشما بهتر از آنچه گرفته شد از شما و بنابر اين مراد از خير اول عقيده صحيح و ايمان خالص است و مراد از خبر دوم پاداش دنيوى و اخروى و مراد از ما اخذ فديه است و قمى ره در ضمن بيان آيه دوم فرموده و اگر ميخواهند خيانت نمايند با تو در امر على (ع) پس بتحقيق خيانت كردند با خدا پيش از اين در باره تو ولى ظاهرا مراد آن باشد كه اگر بخواهند اسيران بعد از دادن فديه و رها شدن نقض عهد نموده ثانيا لشكر كشى كنند و با تو جنگ نمايند عجبى نيست زيرا اينها همان كسانى هستند كه قبل از اين با خدا خيانت نمودند و مشرك شدند و با پيغمبر او جنگ كردند و خدا تو را بر آنها مسلّط فرمود باز هم ميتواند بنمايد و به مقتضاى علم و حكمت با آنان رفتار فرموده و خواهد فرمود و اين معنى با بيان قمى ره منافات ندارد چون ممكن است هر دو مراد باشد يكى در ظاهر و ديگر در باطن كه ائمه اطهار (ع) بيان فرموده‌اند ..
و اگر اراده ميكنند اينکه اسيران که آنها را آزاد كردي که با شما خيانت كنند پس بتحقيق قبلا با خدا خيانت كردند و خداوند شما را مسلط كرد بر آنها و خداوند دانا و حكيم است.
إِن يُرِيدُوا خِيانَتَكَ که پس از آزادي و مراجعت بمحل خود بروند و با مشركين و كفار همدست شوند و قيام بر حرب با مسلمين نمايند يا آنها را بشورانند براي جنگ با مسلمين فَقَد خانُوا اللّه‌َ مِن قَبل‌ُ که با مشركين آمدند و جنگ بدر كبري را برپا كردند و نسبتهاي ناروا بخدا دادند و گفتند خدا امر كرده ما را بعبادت اصنام و ارتكاب فحشاء چنانچه گفتند ما نَعبُدُهُم إِلّا لِيُقَرِّبُونا إِلَي اللّه‌ِ زُلفي زمر آيه 4 وَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا وَجَدنا عَلَيها آباءَنا وَ اللّه‌ُ أَمَرَنا بِها قُل إِن‌َّ اللّه‌َ لا يَأمُرُ بِالفَحشاءِ اعراف آيه 28.
فَأَمكَن‌َ مِنهُم يعني خداوند بر آنها مسلط فرمود مسلمين و ملائكه را در بدر و آنها را مغلوب و منكوب فرمود اشاره به اينكه اگر با شما هم خيانت كردند خداوند باز شما را مسلط ميفرمايد و آنها را مغلوب و منكوب مينمايد.
وَ اللّه‌ُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ بقلوب آنها و اراده آنها و خيانت آنها آگاه است و خذلان و منكوب كردن آنها موافق با حكم و مصالح است.
162
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 71)- و از آنجا که ممکن بود بعضی از اسیران از این برنامه سوء استفاده کنند و با اظهار اسلام به قصد خیانت و انتقامجویی در صفوف مسلمانان درآیند، در این آیه هم به آنها اخطار می‌کند، و هم به مسلمانان هشدار می‌دهد و می‌گوید:
«و اگر بخواهند به تو خیانت کنند چیز تازه‌ای نیست، آنها پیش از این هم به خدا خیانت کردند» (وَ إِنْ یُرِیدُوا خِیانَتَکَ فَقَدْ خانُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ).
چه خیانتی از این بالاتر که ندای فطرت را نشنیده گرفته و حکم عقل را پشت سر انداختند، و برای خدا شریک و شبیه قائل شدند.
ولی اینها نباید فراموش کنند که: «خداوند تو و یارانت را بر آنها پیروز کرد» (فَأَمْکَنَ مِنْهُمْ).
در آینده نیز اگر راه خیانت را بپویند به پیروزی نخواهند رسید.
خداوند از نیات آنها آگاه است و دستوراتی را که در باره اسیران داده است بر طبق حکمت می‌باشد، زیرا «خداوند علیم و حکیم است» (وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
