آیه 62 سوره نور
<<61 | آیه 62 سوره نور | 63>> | ||||||||||||||
|
محتویات
ترجمه های فارسی
مؤمنان حقیقی آنهایی هستند که به خدا و رسولش ایمان (و انقیاد کامل) دارند و هرگاه در کاری اجتماعشان به حضور رسول (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) لازم باشد حاضر آیند و تا اجازه نخواهند هرگز از محضر او بیرون نمیروند. و (ای رسول ما) آنان که از تو اجازه میخواهند اینان به حقیقت اهل ایمان به خدا و رسولند، پس چون از تو اجازت طلبند که بعضی مشاغل و امور خود را انجام دهند از آنان هر که را خواهی اجازه ده و بر آنها از خدا طلب مغفرت و آمرزش کن، که خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«أَمْرٍ جَامِعٍ»: کار مهمّی که مردمان برای مشورت و یا شرکت در آن گرد میآیند، از قبیل جهاد و جمعه و جماعت و عیدین. «إسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللهَ»: مراد طلب بخشش قصور آنان در تشخیص مهمّ و مهمّتر است.
نزول
عروة و محمد بن کعب القرظى و دیگران درباره علت و سبب نزول این آیه چنین گویند که قریش به سرکردگى ابوسفیان با طائفه غطفان براى جنگ احزاب (خندق) رو به مدینه آورده بودند. خبر به رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید، دستور دادند دور مدینه خندق کنده شود، آن هم به اشاره سلمان فارسى و خود پیامبر با مسلمین مشغول کندن خندق گردیدند.
در این میان عده اى از منافقین از زیر بار کار شانه خالى کردند و به بهانه هاى گوناگون متوسل شدند و عده اى از مؤمنین اگر گرفتارى براى آنها پیش میآمد با اجازه پیامبر به دنبال رفع گرفتارى خویش میرفتند ولى منافقین که داراى بهانه هاى بیجا بودند. چنین اجازه اى هم نمى گرفتند سپس این آیة نازل گردید.[۱]
و نیز گویند: گاهى اتفاق مى افتاد که رسول خدا صلى الله علیه و آله عده اى را از براى کارى یا سریه اى و یا غزوه اى مأموریت میدادند، آنان بدون اجازه رسول خدا صلى الله علیه و آله دنبال کار خویش میرفتند و از انجام مأموریت شانه خالى مینمودند سپس این قسمت از آیه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا کانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ یذْهَبُوا حَتَّى یسْتَأْذِنُوهُ» نازل گردید و نیز گویند: حنظلة بن ابى عیاش (که بعضى او را حنظلة بن ابى عامر گفته اند) روز قبل از شروع جنگ احد ازدواج کرده بود و از پیامبر اجازه خواست که فرداى آن روز در جنگ مزبور به خاطر زفاف و ماندن نزد زوجه خویش شرکت نکند و خداوند این قسمت از آیه را «فَإِذَا اسْتَأْذَنُوک لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ» نازل نمود و پیامبر به حنظلة اجازه داد. حنظلة فرداى آن شب با حالت جنابت در جنگ احد شرکت کرد و شهید گشت.
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: مى بینم که فرشتگان حنظله را غسل میدهند، از این جهت حنظله به غسیل الملائکه لقب یافت.[۲]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ «62»
مؤمنان (واقعى) تنها كسانى هستند كه به خدا وپيامبرش ايمان آورده و هرگاه با پيامبر بر كارى اجتماع نمايند، بدون اجازه او نمىروند. همانا كسانى كه اجازه مىگيرند، آنانند كه به خدا وپيامبرش ايمان دارند. پس (اى پيامبر!) اگر براى بعضى از كارهاى خود از تو اجازه خواستند، به هركس از آنانكه خواستى (ومصلحت بود) اجازه بده و براى آنان از خدا طلب آمرزش كن، كه خداوند بخشنده ومهربان است.
نکته ها
در كتب تفسير، دربارهى شأن نزول اين آيه مطالب گوناگونى ذكر شده است كه موارد عمدهى آن را در اين جا مىآوريم:
1- اين آيه، مربوط به «حنظله» است، كه شب عروسى او فرمان حركت به سوى احد صادر شده بود. او با كسب اجازه از محضر پيامبر صلى الله عليه و آله به خانه رفت و مراسم زفاف را بجا آورد و بدون آن كه غسل كند به جبهه رفت و به شهادت رسيد. پيامبر فرمود: «فرشتگان او را غسل دادند». خداوند از همان يك شبى كه حنظله با همسرش بود، فرزندى به او عطا كرد كه ماجراى زندگى او مفصّل است. «1»
2- اين آيه دربارهى منافقين است، كه هرگاه با مردم بودند، به نماز مىايستادند و اگر كسىآنان را نمىديد و تنها بودند، از نماز فرار مىكردند. «2»
«1». تفسير الميزان.
«2». تفسير كبيرفخررازى.
جلد 6 - صفحه 218
3- رسول خدا صلى الله عليه و آله گروهى را براى كارى اعزام فرمود، ولى آنان به سراغ كارهاى شخصى خود رفتند، و اين آيه در باره آنان نازل شد.
4- اين آيه در مورد مسلمانانى است كه مشغول كندن خندق بودند و براى سركشى به خانوادهى خود از پيامبر اجازه مىخواستند.
اجازه گرفتن از رهبر، نشانهى ادب، تسليم، قانونمندى، عشق به رهبر و نظم و نظام است.
پیام ها
1- حضور در كنار رهبرى، براى حل مشكلات، نشانهى ايمان، و ترك آن نشانهى نفاق يا ضعف ايمان است. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ ... كانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ
2- در مسائل تشكيلاتى، كه بر اساس همفكرى و مشورت، تصميم گرفته مىشود، خودمحورى و خودمختارى ممنوع است. «عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا»
3- در زندگى اجتماعى، وجود رهبر و پيروى از او لازم است. «عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا»
4- ايمان بايد همراه با تسليم و اطاعت از رهبرى باشد. «لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ»
5- بايد نظام اجتماعى و كارهاى گروهى را ارج نهيم. «لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ»
6- بعضى مسائل را بايد سربسته گفت. «لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ»
7- رهبرى در اسلام، همراه با مصلحتانديشى و رحمت است. «فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ- وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ»
8- تصميمگيرى نهايى با رهبر است. «لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ» (پيامبر در مسائل جامعه، بر مردم ولايت دارد).
9- رهبر بايد در اعمال سياستهاى خود انعطافپذير و واقعبين باشد. «فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ»
10- اذن پيامبر، كار را مجاز و حلال مىكند ولى نفسِ رها كردن كارهاى عمومى، نياز به استغفار دارد. فَأْذَنْ ... وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ
11- طرح مسائل شخصى در هنگام اشتغال به كارهاى عمومى، گرچه با اجازه
جلد 6 - صفحه 219
باشد، زيبا نيست و بايد عذرخواهى كرد. «وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ»
12- استغفار ودعاى پيامبر صلى الله عليه و آله براى ديگران، مستجاب است. «وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ»
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفاسیر کشف الاسرار و ابن اسحق و کتاب دلایل از بیهقى.
- پرش به بالا ↑ تفاسیر برهان و على بن ابراهیم.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.