—those who fear their Lord in secret, and who are apprehensive of the Hour.
(For) those who fear their Lord in secret and they are fearful of the hour.
Those who fear their Lord in secret and who dread the Hour (of doom).
Those who fear their Lord in their most secret thoughts, and who hold the Hour (of Judgment) in awe.
معانی کلمات آیه
مشفقون: شفق (بر وزن شرف): سرخى مغرب بعد از غروب، اشفاق اگر با «من» آيد معنى خوف مىدهد،
طبرسى آن را «خوف از وقوع مكروه با احتمال عدم وقوع» گفته است..[۱]
1- لازم نيست كه هر پيامبرى براى خود كتابى جداگانه داشته باشد، چنانكه موسى و هارون، هر دو پيامبر، ولى يك كتاب داشتند و آن تورات بود. آتَيْنا مُوسى وَ هارُونَ ...
2- براى توفيق در يك حركت، انسان به چند چيز نياز دارد:
الف: شناخت راه از بيراهه. «الْفُرْقانَ»
ب: نورى كه در پرتو آن ببيند و به پيش برود. «ضِياءً»
ج: توجّه و عنايت به هدف، تا از مسير اصلى، منحرف نگردد. «1» «ذِكْراً»
3- براى بهره‌مندى از هدايت انبيا بايد به روحيه تقوى مجهّز شد. «ذِكْراً لِلْمُتَّقِينَ»
4- نشانه‌ى تقوى، خداترسى ونگرانى از قيامت است. لِلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ... مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ
الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ: پرهيزكاران كسانى هستند كه مى‌ترسند پروردگار خود را به پنهانى، يعنى در حال خلوت و غيبت از مردم، دورى كنند از معاصى و اجتناب كنند به جهت ترس خدا نه براى مردم. يا مى‌ترسند پروردگار خود را كه غائب از انظار است. وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ: و ايشان از قيامت و اهوال آن ترسناك هستند.
تنبيه: در آيه شريفه تعريض است نسبت به معرضين و مخالفين دين كه ابدا از مواعظ و انذار متأثر نشوند و به هيچ وجه از مستى شهوات و غفلات، آگاهى و هشيارى نيابند تا عذاب را به چشم مشاهده كنند.
- و هر آينه اگر برسد آنها را رشحه‌ئى از عذاب پروردگارت ميگويند البتّه‌اى واى بر ما همانا ما بوديم ستمكاران
و نصب مينمائيم ترازوهاى
جلد 3 صفحه 556
عدل را براى روز قيامت پس ستم كرده نشود نفسى چيزيرا و اگر باشد بمقدار دانه‌اى از خردل بياوريم آنرا و كافى هستيم ما در حاليكه حساب كنندگانيم
و بتحقيق داديم بموسى و هارون جدا كننده حقّ از باطل را و روشنى و موجب تذكّرى را براى پرهيزكاران
آنانكه ميترسند از پروردگارشان در نهانى و آنان باشند از روز قيامت بيم‌داران
و اين موجب تذكّرى است با بركت كه فرو فرستاديم آنرا آيا پس شما مرآنرا انكار كنندگانيد.
تفسير
- نفحه اثر مختصرى است كه از امرى واصل بشخص شود و بيشتر در بوى خوش استعمال ميشود و اينجا مراد ترشّح عذاب است و تعيير كفار بآنكه در وقت دعوت بحق استنكاف و استكبار مينمايند و در موقع نزول عذاب تذلّل و انكسار و اين حال اشخاص ضعيف النفس و خفيف العقل است و ترازوهاى عدالت الهى كه روز قيامت براى سنجيدن اعمال خوب و بد بندگان نصب ميشود اختصاص باهل ايمان دارد و براى كفّار نيست چون آنها فوج فوج داخل جهنّم ميشوند چنانچه از روايت امام سجاد عليه السّلام در كافى مستفاد ميشود و مراد از آن ترازوها بمقتضاى روايات متعدده انبياء و اوصياء آنها عليهم السلامند كه در اوائل سوره اعراف ذيل آيه و الوزن يومئذ الحقّ بيان شد و در آنروز باحدى بمقدار ذره‌ئى ظلم نخواهد شد كه از حقّ او كاسته يا بر مجازاتش افزوده شود و خداوند پاداش مقدار حبّه خردل را از عمل بندگان كه آن از كوچكترين حبوبات است بصاحبش ميدهد و مثقال برفع و آتينا بمدّ نيز قرائت شده و قرائت بمدّ را در جوامع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده و در مجمع و از قمّى ره تأييد شده و بر حسب معنى احسن است چون أتينا بمعناى آوردن در مقام حساب است و آتينا بمعناى دادن پاداش است كه صراحت در مقصود دارد و لفظا و معنا مطابق با جازينا است و خداوند كفايت حساب بندگانرا بهتر از هر محاسبى مينمايد چون اعلم و اعدل از او كسى نيست و ميزان عدلى بهتر از وجود مبارك علوى تصوّر نميشود و در آيات اخيره براى رفع تعجّب كفّار از نبوّت پيغمبر اكرم و آنكه مواعيد او بوحى الهى است شروع بذكر احوال انبياء فرموده باين تقريب كه ما قبلا بموسى و برادرش هرون فرقان كه كتاب جامع فارق بين حق و باطل بود داديم و آن روشنائى و نورى
جلد 3 صفحه 557
بود كه مردم را از تاريكى جهل و نادانى بيرون ميآورد و موعظه و پند و اندرز بود براى اهل تقوى و پرهيزكارى كه آنها كسانى هستند كه ميترسند در خلوت و وقت غيبت از خلق يا در باطن و ضمير خودشان از خدا و روز جزا و فرق ميان خشيت و اشفاق در آيات سابقه گذشت كه اوّل ترس ناشى از تعظيم است لذا نسبت بعلماء داده ميشود و دوم ترس ناشى از اعتنا است كه موجب هراس و ارتعاد اعضاء ميگردد و اين قرآن هم مانند آن مشتمل بر موعظه و پنداست بعلاوه مبارك و باقى و برقرار است تا روز قيامت و فائده و نفع و خير آن تمامى ندارند و نازل نموديم ما آنرا بر پيغمبر آخر الزمان كه معجزه باقيه او باشد و شما هم ميدانيد و ميفهميد اعجاز و بيرون بودن آن را از قدرت بشر با اين وصف چگونه منكر نزول آن از جانب خداوند ميشويد و چون هارون شريك و معاون حضرت موسى در نبوّت و دعوت بحق بوده خداوند نسبت دادن فرقان را بآن دو داده و الا الواح تورية در طور بحضرت موسى عطا شد و محتمل است مراد از فرقان برهان حقّ و ميزان عدل الهى باشد كه عبارت از عقائد حقّه و اخلاق حسنه است و آن روشنى و ضياء و موجب تذكّر و اتّقاء خلق است و اللّه اعلم ..
(يَخشَون‌َ رَبَّهُم): خشيت خوف است و مراتبي دارد انسان در دنيا از چيزهايي که يقين به ضرر آنها دارد خودداري مي‌كند حتّي مظنّه به ضرر حتّي احتمال ضرر و لو موهوم باشد، و فرمايشات انبياء و كتب آسماني مورث يقين ميشود بأحوال قيامت چه رسد به ظن‌ّ و احتمال و البتّه انسان عاقل از معاصي و مخالفت أوامر الهي پس از ايمان و يقين دوري مي‌كند و نزديك آنها نمي‌رود و همين است معني تقوي که درجه اعلاي آن حتّي خيال معصيت در قلوب آنها خطور نمي‌كند که معناي معصوم است.
اشكال: ممكن است با يقين و ايمان هم مرتكب شود به اميد مغفرت و عفو الهي
جلد 13 - صفحه 190
و شفاعت شفعاء.
جواب: درست است مغفرت و عفو بسيار توسعه دارد و همچنين شفاعت لكن شمول آنها از براي اينکه فرد معلوم نيست.
(وَ هُم مِنَ السّاعَةِ مُشفِقُون‌َ): از قيامت وحشت و اضطراب دارند و بر فرض معاصي باعث زوال ايمان نشود و بالاخرة براي ايمانش نجات پيدا كند، لكن مضرّات معاصي منحصر به عذاب جهنّم نيست مضرّات بسياري در همين دنيا و در حال قبض روح و در عالم برزخ و در احوال محشر و مواقف و عقبات آن دارد خداوند حفظ فرمايد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 49)- در این آیه «پرهیزکاران» را چنین معرفی می‌کند: «آنها کسانی هستند که از پروردگارشان در غیب و نهان می‌ترسند» ترسی آمیخته با احترام و تعظیم (الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ).
«و آنان از روز رستاخیز بیم دارند» (وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ).
در واقع پرهیز کاران به روز قیامت بسیار علاقه‌مندند چون کانون پاداش و رحمت الهی است اما با این حال از حساب و کتاب خدا نیز بیمناکند.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
