آیه 36 سوره انفال
| <<35 | آیه 36 سوره انفال | 37>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
کافران اموالشان را انفاق می‌کنند برای این مقصود که راه خدا را ببندند پس به زودی مالهایشان بر سر این خیال باطل برود و حسرتش بر دل آنها بماند و آنگاه مغلوب نیز خواهند شد، و کافران را به سوی جهنم جمعا رهسپار سازند.
مسلماً کسانی که کافرند، اموالشان را هزینه می کنند تا مردم را از راه خدا بازدارند، و به زودی همه اموالشان را [برای جلوگیری از گسترش اسلام] خرج می کنند؛ سپس [این عمل] برای آنان مایه حسرت و ندامت می شود [زیرا خواهند دید که ثروتشان را از دست داده اند و اسلام هم گسترش یافته] و آن گاه مغلوب می شوند، و آنان که کافرند به سوی دوزخ گردآوری خواهند شد.
بى‌گمان، كسانى كه كفر ورزيدند، اموال خود را خرج مى‌كنند تا [مردم را] از راه خدا بازدارند. پس به زودى [همه] آن را خرج مى‌كنند، و آنگاه حسرتى بر آنان خواهد گشت؛ سپس مغلوب مى‌شوند. و كسانى كه كفر ورزيدند، به سوى دوزخ گردآورده خواهند شد.
كافران اموالشان را خرج مى‌كنند تا مردم را از راه خدا بازدارند. اموالشان را خرج خواهند كرد و حسرت خواهند برد، سپس مغلوب مى‌شوند. و كافران را در جهنم گرد مى‌آورند.
آنها که کافر شدند، اموالشان را برای بازداشتن (مردم) از راه خدا خرج می‌کنند؛ آنان این اموال را (که برای به دست آوردنش زحمت کشیده‌اند، در این راه) مصرف می‌کنند، امّا مایه حسرت و اندوهشان خواهد شد؛ و سپس شکست خواهند خورد؛ و (در جهان دیگر) کافران همگی به سوی دوزخ گردآوری خواهند شد.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
حسرة: حسر در اصل به معنى كشف است. آن در آيه به معنى ، اندوه از فوت چيزى است.[۱]
نزول
سعید بن جبیر و مجاهد گویند: این آیه درباره ابوسفیان بن حرب نازل شده که در جنگ احد دو هزار نفر را از براى جنگ با مسلمین استخدام و اجیر نموده بود، کلبى و ضحاک و مقاتل گویند: درباره اطعام‌کنندگان و انفاق‌کنندگان روز جنگ بدر بوده که اینان دوازده نفر از قریش بودند که به اعراب کفار اطعام می‌نمودند و آنها را به جنگ با مسلمین مهیا مى ساختند.
این دوازده نفر عبارت بودند از: ابوجهل بن هشام عتبة بن ربیعه، شیبة بن ربیعة، نبیه بن الحجاج، منبه بن الحجاج، ابوالبخترى بن هشام، نضر بن حرث، حکیم بن حزام، ابى بن خلف، زمعة بن الاسود، حرث بن عامر بن نوفل، عباس بن عبدالمطلب و تمامى اینان از قریش بودند و هر روز یک نفر از اینان عهده‌دار اطعام‌کردن و انفاق نمودن به لشکریان کفار مى بودند و نوبت اطعام در روز فرار و هزیمت با عباس بن عبدالمطلب بوده است.[۲]
سعید بن جبیر گوید: این آیه درباره ابوسفیان آمد که در جنگ احد براى مشرکین خرج زیاد می‌نمود و نفقه می‌داد[۳] و نیز این شأن و نزول درباره آیه 35 که قبلاً ذکر گردیده، آمده است.[۴]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ لِيَصُدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَسَيُنْفِقُونَها ثُمَّ تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ يُغْلَبُونَ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ «36»
همانا آنان كه كافر شدند، اموال خود را صرف مى‌كنند تا از (رفتن مردم به) راه خدا جلوگيرى كنند. در آينده نيز اين گونه خرجها را خواهند داشت، سپس (اموال هزينه شده) مايه‌ى حسرت آنان مى‌گردد و آنگاه شكست مى‌خورند. و آنان كه كافر شدند، به سوى دوزخ محشور خواهند شد.
نکته ها
بعضى نزول اين آيه را درباره‌ى بودجه‌ى سنگينى كه كفّار مكّه براى جنگ بدر خرج كردند، مى‌دانند، ولى عموميّت آيه، شامل همه‌ى بودجه‌هايى مى‌شود كه صرف مبارزه و مقابله با اسلام مى‌شود.
تكرار جمله‌ى «الَّذِينَ كَفَرُوا» شايد براى آن باشد كه برخى از كفار سرمايه گذار، بعداً مسلمان شدند و حسرت پول‌هاى خرج شده را مى‌خوردند، برخى هم كه بر كفر باقى ماندند و اهل دوزخ شدند. آرى، جهنّم براى كفّارى است كه بر كفر خود باقى مى‌مانند، امّا مؤمنان اگر به نتيجه هم نرسند حسرت نمى‌خورند، چون خداوند اجر آنها را مى‌دهد.
پیام ها
1- كفّار همواره براى جلوگيرى از گسترش اسلام، اموال خود را خرج مى‌كنند، ولى در نهايت نتيجه‌اى جز حسرت و شكست قطعى ندارد. (تمام آيه)
2- پيامبر صلى الله عليه و آله، خبر غيبى مى‌دهد كه در آينده نيز بر ضد اسلام سرمايه‌گذارى خواهند كرد، ولى پيروزى با اسلام است. فَسَيُنْفِقُونَها ... ثُمَّ يُغْلَبُونَ
3- تلاش كافران تنها شكست دنيوى ندارد، بلكه عذاب اخروى نيز دارد.
جلد 3 - صفحه 315
يُغْلَبُونَ ... إِلى جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ
4- بى ايمانى وكفر، سبب سقوط انسان و ورود به دوزخ است. «وَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ لِيَصُدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَسَيُنْفِقُونَها ثُمَّ تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ يُغْلَبُونَ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ (36)
«1» تفسير مجمع البيان، جلد 2، صفحه 540.
جلد 4 صفحه 338
بعد از آن بيان انفاق آنها را مى‌فرمايد:
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا: بدرستى كه آن كسانى كه كافرند، يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ:
انفاق و خرج مى‌كنند اموال خود را در شكست اسلام و اسلاميان، لِيَصُدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ: براى اينكه منع كنند مردم را از راه خدا، كه متابعت پيغمبر و كتاب او باشد.
در منهج- بعد از خروج كفار قريش از مكه و عزيمت بدر، دوازده نفر اشراف مانند أبو جهل و عتبه و شيبه و ابى بن خلف و غيره مقرر نمودند كه هر كدام روزى لشكر را طعام دهد. پس هر يك دو يا سه شتر مى‌كشتند و آنها را به حرب تحريص مى‌كردند. حق تعالى آيه شريفه را در باره آنها نازل فرمود.
قول ديگر آنكه: عبد اللّه بن أبيّ و عكرمة بن أبي جهل و صفوان بن اميه با جمعى ديگر كه پدرانشان در بدر مقتول شدند با هم گفتند: ديديد پيغمبر با ما چه كرد، پدران و برادران و اقوام ما را كشت، اكنون صلاح آنست كه يارى ما نموده، هر يك سهمى از مال بدهيد تا مردم را جمع، و لشكرى ترتيب و به حرب او رويم. حق تعالى اين آيه نازل فرمود.
بنا به قولى رؤساى قريش پنجاه هزار مثقال طلا خرج لشكر و مهياى احد شدند، خداى تعالى خبر داد كه اموال خود را براى صدّ و منع از راه خدا و دين اسلام و قرآن انفاق مى‌نمايند، لكن: فَسَيُنْفِقُونَها: پس زود باشد كه تمام آنها مال خود را خرج كنند، ثُمَّ تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً: پس باشد آن نفقه بر ايشان پشيمانى و غصه، چه مال رفته و مقصود حاصل نشده (اسناد ذات حسرت به انفاق با آنكه عاقبت انفاق باشد به جهت مبالغه است). ثُمَّ يُغْلَبُونَ: پس مغلوب شدند در روز فتح مكه. ممكن است مراد به انفاق اول، روز بدر، و ثانى روز احد، يا هر دو يكى باشد به اين وجه كه مساق اول براى بيان غرض انفاق، و ثانى براى بيان عاقبت اگرچه هنوز به فعل نيامده باشد.
جلد 4 صفحه 339
تبيان: آيه شريفه برهانى است بر صحت نبوت حضرت ختمى مرتبت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و اعجاز قرآن تا انقراض عالم؛ زيرا اخبار به غيب، و مخبر مطابق خبر آمده كه از صدر اسلام تا زماننا هذا معاندين خدا و پيغمبر براى صدّ مردم از آيات الهيه و اعراض از فرمايشات نبويه و جلب به مذاهب باطله و عادات رذيله، اموال كثيرى خرج، خصوص در اين عصر حاضر كه هر مذهب مندرسه و مجعوله حاميان بيشمار پيدا كرده و اموال بسيار در ترويج آن خرج شود، از تأسيس مجالس و مدارس و نشر كتب و اعانت بضاعت و غيره، و فقط شريعت حقه محمديه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و كتاب مقدس قرآنيه است كه در انظار بى وقر، و بهائى ندارد؛ با اين حال: الإسلام يعلو و لا يعلى عليه؛ الا انّ للباطل جوله و للحقّ دولة، اعظم براهين و اعجاز است، دماغ معاندين به خاك ماليده، و آتش حسرت در كانون آنها مشتعل، صيت حقانيت خود را اطراف عالم منتشر، و از تمام عالميان گوى سبقت را بربايد؛ انّ فى ذلك لذكرى لمن كان له قلب او القى السّمع و هو شهيد.
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا: و آن كسانى كه كافر شدند به خدا و رسول و قرآن، و ثابت ماندند بر آن، إِلى جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ: به سوى جهنم رانده و به عذاب دائم معذب شوند بعد از تحسر و مغلوبيت آنها در دنيا. اعاده قوله: وَ الَّذِينَ كَفَرُوا، براى آنست كه بعضى از آن منفقين خائف شده اسلام آوردند و بقيه به كفر ثابت ماندند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ لِيَصُدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَسَيُنْفِقُونَها ثُمَّ تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ يُغْلَبُونَ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ (36) لِيَمِيزَ اللَّهُ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَ يَجْعَلَ الْخَبِيثَ بَعْضَهُ عَلى بَعْضٍ فَيَرْكُمَهُ جَمِيعاً فَيَجْعَلَهُ فِي جَهَنَّمَ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ (37)
ترجمه
همانا آنانكه كافر شدند انفاق مى‌كنند مالهاى خودشان را تا باز دارند از راه خدا پس زود است انفاق مى‌كنند آنها را پس ميباشد بر آنان حسرت پس مغلوب ميشوند و آنانكه كافر شدند بسوى دوزخ سوق داده ميشوند
تا ممتاز كند خدا ناپاك را از پاك و قرار دهد ناپاك را بعض آنرا بر بعض پس متراكم كند آنرا تمامى پس قرار دهد آنرا در دوزخ آنگروه ايشانند زيانكاران.
تفسير
قمى ره فرموده نازل شده است در باره قريش وقتى كه ضمضم بن عمرو خزاعى از طرف أبو سفيان مأمور شد كه آنها را از بيرون آمدن پيغمبر (ص) و اصحاب از مدينه بعنوان تعرّض كاروانشان آگاه نمايد و او با وضع مهيّجى وارد مكه شد و ابلاغ نمود و صفوان بن اميّه و سهيل بن عمرو و ساير قريش هر كدام بقدر استطاعت خودشان كمك مالى در تهيّه وسائل جنگ با پيغمبر (ص) نمودند تا جلوگيرى از رواج دين اسلام نمايند و اين اموال در جنگ بدر صرف شد و حسرتش بدل آنها ماند و مغلوب و مقتول شدند و بدرك رفتند و اين آيه يكى از اخبار غيبيّه قرآن است كه اثبات حقّيّت آن و آورنده‌اش را مى‌نمايد و گفته‌اند وجه اعاده الّذين كفروا در آيه دوم آنستكه بعضى از آن انفاق كنندگان بعدا قبول اسلام نمودند لذا وعيد آخرت مخصوص بكفار شده است و در علل از امام باقر (ع) در ضمن حديثى نقل نموده كه خداوند ممزوج فرمود طينت مؤمن را وقتى كه اراده فرمود خلق او را بطينت كافر پس آنچه را مؤمن بجا آورد از كار بد براى اين مزاج است و همچنين ممزوج فرمود طينت كافر را وقتى كه اراده فرمود خلق او را بطينت مؤمن پس آنچه را كافر بجا آورد از كار خوب براى اين مزاج است پس چون روز قيامت شود خداوند نزع مى‌فرمايد از دشمن و ناصب اهل بيت سنخ مؤمن و مزاج و طينت و جوهر و عنصر و جميع اعمال صالحه او را و مسترد ميدارد بمؤمن و نزع مى‌كند خداوند تعالى از مؤمن سنخ ناصب و مزاج و طينت و جوهر و عنصر و تمام اعمال و افعال بد پست او را و مسترد ميدارد بناصب بعدل خود و بناصب مى‌فرمايد ظلمى بر تو نشده است اين اعمال خبيثه از طينت و مزاج تو است و تو اولى بآنها هستى و اين اعمال صالحه از طينت مؤمن
جلد 2 صفحه 533
و مزاج او است و او اولى است بآنها امروز ظلمى نيست همانا خدا سريع الحساب است و در قرآن فرموده الخبيثات للخبيثين و الخبيثون للخبيثات و الطّيبات للطّيبين و الطّيبون للطّيبات و نيز فرموده و الّذين كفروا الى جهنم يحشرون ليميز اللّه الخبيث من الطّيب تا آخر آيه و بنظر حقير اشاره است باصل عقلى كه در اواخر سوره فاتحه بيان نمودم در جواب اشكاليكه بر اعطاء ثواب اعمال آنها را بشيعيان شده بود و بنابر اين ليميز اللّه متعلق است بيحشرون در آيه سابقه چنانچه ظاهر است و بعضى گفته‌اند متعلق است بينفقون در آيه اول و مراد آنستكه نفقات كفار را خداوند جمع و ممتاز ميفرمايد از نفقات اهل ايمان و در روز قيامت آنها را مجتمع و متراكم نموده در جهنم گداخته و كفار را بآنها عذاب مى‌فرمايد و بنابر اين لام در ليميز اللّه براى بيان عاقبت انفاق آنها است و محتمل است متعلق بيغلبون باشد و بنابر اين مراد آنستكه مغلوبيّت كفار بعد از صرف مال و جمع‌آورى لشگر براى آنستكه ممتاز كند خدا آنها را از مسلمانان بمغلوبيّت و غالبيّت و كفار را يك جا جمع نموده رويهم نهاده وارد جهنم نمايد و در هر حال خسران كامل نصيب آنها شد كه از مالشان استفاده ننمودند و از خير دنيا و آخرت محروم شدند و بعذاب ابدى گرفتار گرديدند و افراد ضمير در يركمه و يجعله باعتبار جنس است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنفِقُون‌َ أَموالَهُم لِيَصُدُّوا عَن سَبِيلِ اللّه‌ِ فَسَيُنفِقُونَها ثُمَّ تَكُونُ عَلَيهِم حَسرَةً ثُمَّ يُغلَبُون‌َ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلي جَهَنَّمَ يُحشَرُون‌َ (36)
محققا كساني که كافر هستند انفاق ميكنند اموال خود را براي اينكه مانع شوند و ببندند از راه الهي پس زود باشد که انفاق ميكنند اموال خود را پس از انفاق ميباشد براي آنها حسرت و ندامت پس از آن مغلوب ميشوند.
بعضي گفتند که اينکه آيه در مورد ابي سفيان و جماعتي از رؤساء قريش نازل شده که براي تدارك جنگ بدر اموال زياد صرف كردند و جمعيت بسياري را جمع آوري كردند بطمع اينكه پيغمبر و اينکه عده قليل اصحاب را بكشند و راه حق را مسدود كنند که ديگر احدي بفكر و خيال اسلام نيفتد و اساس اسلام برچيده شود لكن خداوند در جنگ بدر آنها را مغلوب فرمود، بعضي مقتول بعضي اسير بعضي فرار كردند و بذلّت افتادند و اينکه را يكي از معجزات حضرت دانستند که قبلا خبر ميدهد که اينها مغلوب ميشوند در بدر و لكن ما مكرر اشاره كرده‌ايم که بر فرض در اينکه مورد هم نازل شده باشد مورد مخصص نيست و آيه عام است شامل جميع كفار ميشود چنانچه از صدر اسلام الي زماننا هذا چه قدر پولها مصرف كردند و نقشه‌ها كشيدند و حيله‌ها بكار زدند که اساس دين اسلام را خراب كنند و از بين ببرند خداوند پس از صد سال نقشه‌كشي آنها بيك آن بكلي نقشه‌هاي آنها را باطل نمود و دين خود را حفظ فرمود إِنّا نَحن‌ُ نَزَّلنَا الذِّكرَ وَ إِنّا لَه‌ُ لَحافِظُون‌َ حجر آيه 9.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا از مشركين، يهود، نصاري و ساير طبقات كفار يُنفِقُون‌َ أَموالَهُم در تنظيم قشون و ازدياد قواي حربيه و ارسال مبلغين سوء در جميع نقاط اسلاميه و ايجاد اختلاف بين مسلمين و كارهاي ديگر لِيَصُدُّوا عَن سَبِيلِ اللّه‌ِ اينکه يكي از مقاصد آنها است و منافات ندارد که مقاصد ديگري هم در نظر داشته باشند
جلد 8 - صفحه 118
فَسَيُنفِقُونَها هر چه انفاق كنند باين مقصد نائل نميشوند و لو بمقاصد ديگر في الجمله نائل شوند
(چراغي را که ايزد برفروزد
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 36)
شأن نزول:
این آیه و آیه بعد در مورد جنگ بدر و کمکهای مالی مردم مکّه نازل شده است، زیرا هنگامی که مشرکان مکّه به وسیله قاصد ابو سفیان از جریان آگاه شدند اموال فراوانی جمع و جور کردند تا به جنگجویان خود کمک کنند، اما سر انجام شکست خوردند و کشته شدند و به سوی آتش دوزخ شتافتند و آنچه را در این راه مصرف کرده بودند مایه حسرت و اندوهشان شد.
تفسیر:
مفهوم آیه یک مفهوم جامع است که تمام کمکهای مالی دشمنان حق و عدالت را برای پیشرفت مقاصد شومشان در همه زمانها در بر می‌گیرد.
نخست می‌گوید: «کافران و دشمنان حق اموالشان را انفاق می‌کنند تا مردم را از راه خدا باز دارند» (إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ لِیَصُدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ).
اما این صرف اموال هیچ گاه پیروزی برای آنها نمی‌آفریند «به زودی این اموال را انفاق می‌کنند اما سر انجام مایه حسرت و اندوهشان خواهد بود» (فَسَیُنْفِقُونَها ثُمَّ
ج2، ص152
تَکُونُ عَلَیْهِمْ حَسْرَةً)
. «سپس مغلوب (طرفداران حق) می‌شوند» (ثُمَّ یُغْلَبُونَ).
نه تنها در زندگی این جهان گرفتار حسرت و شکست می‌شوند بلکه در سرای دیگر نیز این «کافران دسته جمعی به سوی دوزخ می‌روند» (وَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلی جَهَنَّمَ یُحْشَرُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
