إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلاً كَرِيماً (31)
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 411
چون حق تعالى ذكر سيئات نمود، در عقب آن ترغيب در اجتناب از آن را مى‌فرمايد:
إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ: اگر اجتناب و دورى كنيد گناهان بزرگى را كه نهى كرده شده‌ايد از آن، يعنى خدا و رسول، شما را از آن نهى فرموده، نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ: درگذريم و عفو كنيم از شما گناهان شما را، يعنى اجتناب كبائر شما را، كفاره گناهان صغائر شما گردانيم، و هر صغيره‌اى كه از شما صادر شده از نمازى تا نماز ديگر، يا از جمعه‌اى تا جمعه ديگر، يا از رمضانى تا رمضان ديگر، از شما بگذريم و عفو كنيم، وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلًا كَرِيماً: و داخل كنيم شما را در محل بزرگ و شريف كه بهشت باشد. يا آنكه درآوريم شما را با كرامت، و به اعزاز و اكرام شما را در جنت داخل كنيم.
فى ثواب الاعمال عن الصّادق عليه السّلام فى هذه الاية: من اجتنب ما اوعد اللّه عليه النّار اذا كان مؤمنا كفّر اللّه عنه سيّئاته و يدخله مدخلا كريما. «1» در ثواب الاعمال صدوق رحمه اللّه از حضرت صادق عليه السّلام مروى است كه در اين آيه فرمايد: هر كه اجتناب نمايد آنچه را كه وعيد فرموده خداى تعالى بر آن آتش، هر گاه مؤمن باشد، عفو فرمايد خدا از او گناهان او را و داخل نمايد او را در بهشت.
ايضاح: شيخ بهائى رحمه اللّه فرمايد: علما را در ماهيت كبيره اختلاف است و متجاوز از ده قول گفته‌اند:
1- آنچه وعيد خداى تعالى فرموده در كتاب خود، كبيره است.
2- هر گناهى كه شارع مقدس حد بر آن مترتب و تصريح شده به وعيد، كبيره است.
3- «ابن عباس» گفته كل ما نهى اللّه تعالى عنه فهو كبيرة.
«1» به نقل از نور الثقلين، جلد 1، صفحه 473.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 412
4- «ابن مسعود» گفته: از اول سوره نساء تا آيه إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ، تمام منهيات آن كبيره است.
5- گناه صغيره و كبيره نسبت به مافوق و ما تحت باشد، اكبر كبائر، شرك و اصغر صغاير، حديث نفس است. و ميان اين هر دو وسائطند كه نسبت به مافوق، كبيره و به ما تحت، صغيره باشد.
6- جماعتى ديگر گفته‌اند كه: ذنوب تماما كبيره‌اند لكن بعضى اكبر از بعض ديگرند. و در گناه، صغيره نيست، بلكه صغيره بالنسبه و اضافه به آنچه اكبر و عقابش اكثر است. پس جميع ذنوب كبيره‌اند در مخالفت امر و نهى، و بنا به قولى هفت يا هفتاد و هفتصد باشد.
در كافى به حديث صحيح روايت شده به حذف اساتيد از حضرت عبد العظيم بن عبد اللّه الحسنى عليه السّلام از حضرت امام محمد تقى عليه السّلام از پدر بزرگوارش، حضرت على بن موسى الرضا عليه السّلام از پدر عالى مقدار امام موسى كاظم عليه السّلام كه فرمود: روزى عمرو بن عبيد به خدمت حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام آمد. سلام نموده بنشست، و آيه الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ* «1» را تا آخر تلاوت كرد و خاموش شد. حضرت فرمود: چرا ساكت شدى؟ عرض كرد:
مى‌خواهم كبائر را از كلام الهى بشناسم. امام فرمود: بلى، براى تو بيان مى‌كنم. (به ترتيب شماره):
1- اكبر كبائر شرك به خدا است؛ لقوله تعالى: إِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَ مَأْواهُ النَّارُ (الخ). «2» 2- يأس و نوميدى از روح و رحمت الهى، لقوله تعالى: وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ. «3»
«1» سوره نجم، آيه 32.
«2» سوره مائده، آيه 72.
«3» سوره يوسف، آيه 87.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 413
3- امن از عقوبت سبحانى، لقوله: فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ. «1» 4- عقوق و الدين، زيرا عاق را «جبار شقى» فرموده لقوله: وَ بَرًّا بِوالِدَتِي وَ لَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّاراً شَقِيًّا. «2» 5- قتل ناحق، لقوله: وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها. «3» 6- قذف محصنات، لقوله: إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ. «4» 7- اكل مال يتيم به ظلم، لقوله: إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً. «5» 8- فرار از جهاد، لقوله: وَ مَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ أَوْ مُتَحَيِّزاً إِلى فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ. «6» 9- اكل ربا، لقوله: الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبا لا يَقُومُونَ إِلَّا كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ. «7» 10- سحر، لقوله: وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ. «8» 11- زنا، لقوله: وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ أَثاماً يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ يَخْلُدْ فِيهِ مُهاناً. «9» 12- يمين غموس فاجره، لقوله: الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَيْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلًا
«1» سوره اعراف، آيه 99.
«2» اين آيه در متن حديث نيامده و فقط به مفهوم آن اشاره شده است.
«3» سوره نساء، آيه 93.
«4» سوره نور، آيه 23.
«5» سوره نساء، آيه 10.
«6» سوره انفال، آيه 16.
«7» سوره بقره، آيه 277.
«8» سوره بقره، آيه 102.
«9» سوره فرقان، آيه 68 و 69.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 414
أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ. «1» 13- غلول و خيانت، لقوله: وَ مَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِما غَلَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ. «2» 14- منع زكات واجبه، لقوله: فَتُكْوى بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ. «3» 15- شهادت باطل زور و كتمان شهادت، لقوله: وَ مَنْ يَكْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ. «4» 16- شرب خمر كه معادل عبادت اوثان قرار داده در نهى [يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ. (الخ)].
17- ترك نماز متعمدا يا واجبات ديگر، لقوله صلّى اللّه عليه و آله و سلّم من ترك الصّلوة متعمّدا فقد برء من ذمّة اللّه و ذمّة رسول اللّه [و ترك استدلال به آيه در اين دو، به جهت كثرت و ظهور آنست، مثل قوله تعالى: فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ] 18- نقض عهد و قطع رحم، لقوله: أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ. «5» عمرو بعد از استماع اين كلام از آن امام همام عليه السّلام، گريه كنان از مجلس بيرون رفت و مى‌گفت: هلك و اللّه من قال برأيه و نازعكم فى الفضل و العلم. يعنى: هلاك شد كسى كه به رأى خود سخن گفت و منازعه كرد با شما در باب علم و فضل. «6»
