آیه 2 سوره احقاف

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

تَنْزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ

مشاهده آیه در سوره


<<1 آیه 2 سوره احقاف 3>>
سوره : سوره احقاف (46)
جزء : 26
نزول : مکه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

تنزیل این قرآن عظیم از جانب خدای مقتدر حکیم است.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

The [gradual] sending down of the Book is from Allah, the All-mighty, the All-wise.

معانی کلمات آیه

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


سيماى سوره احقاف‏

اين سوره كه در ابتداى جزء بيست و ششم قرآن قرار گرفته، سى و پنج آيه دارد و در مكّه نازل شده است.

«احقاف» به معناى شن‏هاى روان است كه بر اثر باد روى هم انباشته مى ‏شود.

به سرزمين قوم عاد، به خاطر آنكه شن‏زار و ريگستان بود، احقاف مى‏ گفتند.

نام گذارى اين سوره به «احقاف»، بر اساس آيه 21، در بيان ماجراى حضرت هود و قوم عاد است.

اين سوره، آخرين سوره از سوره‏ هاى هفتگانه ‏اى است كه با حروف مقطّعه‏ «حم» شروع شده و در تمامى آنها بعد از اين حروف، سخن از نزول قرآن و اهميّت آن است.

امام صادق عليه السلام فرمودند: هركس سوره احقاف را در هر شب جمعه قرائت كند، در دنيا از ترس و هراس دنيوى ايمن باشد و در آخرت نيز ترسى ندارد. «1»

(1). تفسير اثنى عشرى.

تفسير نور، ج‏9، ص: 14


بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏

به نام خداوند بخشنده مهربان‏

حم «1» تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ «2»

حا، ميم. نزول (اين) كتاب، از جانب خداوند عزيز حكيم است.

ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ الَّذِينَ كَفَرُوا عَمَّا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ «3»

ما آسمان‏ها و زمين و آنچه را ميان آنهاست، جز بر اساس حق و زمان‏بندى مشخّص نيافريديم، و (لى) كسانى كه كفر ورزيدند، از آنچه بدان هشدار داده شده‏ اند، روى ‏گردانند.

نكته ها

سرآغاز هفت سوره ى غافر، فصّلت، شورى، زخرف، دخان، جاثيه و احقاف، حروف مقطعه ى «حم» است كه به «حواميم سبعه» معروف است.

از تكرار آيه حم*، تَنْزِيلُ الْكِتابِ* ... در چند سوره پشت سر هم، مى توان فهميد كه مسائل مهم و اساسى را بايد تكرار كرد.

عزّت، از اوصاف و كمالاتى است كه هم براى خدا آمده، «مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ»*، هم براى كتابِ خدا، «إِنَّهُ لَكِتابٌ عَزِيزٌ» «1» هم براى پيامبر خدا و مؤمنان به خدا آمده است. «ان لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ» «2»

آفرينش هستى، حكيمانه و بر اساس حقّ است. اگر در هستى با چيزى برخورد كرديم كه

(1). فصّلت، 41.

(2). منافقون، 8.

تفسير نور، ج 9، ص: 15

اسرار وجودى آن را نفهميديم، به آفريدگار آن خدشه اى وارد نيست، بلكه مشكل محدوديّت علمى ما مى باشد، چنانكه در جاى ديگر مى خوانيم: «وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما لاعِبِينَ ، ما خَلَقْناهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ» «1»

با كمى دقّت در آياتى كه پس از حروف مقطعه «حم» آمده، نتيجه مى گيريم كه قرآن:

از سرچشمه علم و عزّت خداوند است. «تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ» «2»

از سرچشمه رحمت و محبّت اوست. «تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» «3»

از سرچشمه قدرت و حكمت اوست. كَذلِكَ يُوحِي ... اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «4»

كتابى روشن و روشنگر و مايه ى انديشه و تعقّل است. الْكِتابِ الْمُبِينِ ... قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ «5»

كتابى مبارك و مايه ى بركت است. «وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ» «6»

يكى از عوامل اساسى انحراف انسان، عدم توجّه به محدود بودن و فانى بودن دنيا و توهّم جاودانه بودن خود است، لذا انسان به فرموده قرآن به راهها و روشهاى گوناگونى براى جاودانه ماندن خود دست مى زند:

گاهى براى بقاى خود به جمع مال و ثروت و شمار و حساب و كتاب آن مى پردازد و توفيق هيچ انفاقى ندارد. «الَّذِي جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ. يَحْسَبُ أَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ» «7»

گاهى براى جاودانگى خود بناهايى محكم مى سازد. «وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ» «8»

گاهى براى هميشگى خود به زورگويى و لشكركشى و قدرت طلبى روى مى آورد. «وَ اسْتَكْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنا لا يُرْجَعُونَ» «9»

گاهى به پندار خود، در صدد مقابله با مرگ و قهر الهى برمى آيد. «وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ مانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ» «10»

(1). دخان، 38- 39.

(2). غافر، 2.

(3). فصّلت، 2.

(4). شورى، 3.

(5). زخرف، 2- 3.

(6). انعام، 155.

(7). هُمَزه، 2- 3.

(8). شعراء، 129.

(9). قصص، 39.

(10). حشر، 2.

تفسير نور، ج 9، ص: 16

غافل از آنكه محدوديّت عمر، حقيقتى است كه در مورد همه جريان دارد. «أَيْنَما تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ» «1» و قرآن همواره خطر غفلت را به انسان تذكّر داده است. «ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى»

پيام ها

1- نزول قرآن، تنها از جانب خداوند عزيز و حكيم مقدور است و از عهده بشر خارج است. «تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ»

2- برنامه هاى قرآن، هر چند آسمانى و متعالى است، امّا در حدّ فكر و توان محدود بشر، نازل شده است. «تَنْزِيلُ الْكِتابِ»

3- چون نزول قرآن از سوى خداوندى است كه سرچشمه عزّت و حكمت است، لذا برنامه ها و دستورات آن فرد و جامعه را به سوى عزّت و استوارى سوق مى دهد. «مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ»

4- عزّت و قدرت خداوند، آميخته با حكمت و كاردانى است. «اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ»

5- نظام هدفدار، بدون برنامه نمى شود. تكوين و تشريع، بر اساس حق و حكمت است. الْكِتابِ ... الْحَكِيمِ - خَلَقْنَا ... بِالْحَقِ

6- در نظام آفرينش، كژى، انحراف، سستى، پستى، نادرستى و بيهودگى جايى ندارد. «ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ»

7- آسمان ها و زمين و تمام هستى، زمان و فرجامى حساب شده و سنجيده دارند و اتفاقى و بى حساب نيستند. خَلَقْنَا ... بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى

8- لازمه ى حقّانيّت آفرينش، وجود جهانى پس از آن است. (اگر معاد نباشد، بسيارى از نابرابرى ها و بى عدالتى ها جبران نشده و موجّه نخواهد بود.) «ما خَلَقْنَا ... إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى»

(1). نساء، 78.

تفسير نور، ج 9، ص: 17

9- تمام پديده ها از آغاز تا پايان، حساب شده و زيرنظر هستند. «أَجَلٍ مُسَمًّى»

10- توجّه به محدوديّت دنيا و ناپايدارى نعمت ها و پديده ها، زمينه حق گرايى و دل نبستن به دنيا و هشدارى براى انسان است. «أَجَلٍ مُسَمًّى»

11- نظام تكوين و تشريع براى هدايت و كمال انسان است، با اين حال، برخى ناسپاسى كرده و كفر مى ورزند. «وَ الَّذِينَ كَفَرُوا عَمَّا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ»

12- تمام هستى در مسير حق حركت مى كند و اين انسان است كه مى تواند با انتخاب مسيرى ناحق، منحرف شود. «وَ الَّذِينَ كَفَرُوا عَمَّا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ»

13- در نظام تعليم و تربيت و تبليغ، هشدار و تهديد لازم است. «أُنْذِرُوا»

14- اعراض از حق، نشانه ى اراده و اختيار انسان است. «مُعْرِضُونَ»

پانویس

منابع