(ای پیغمبر) از بنی اسرائیل سؤال کن که ما چقدر آیات و ادلّه روشن بر آنها آوردیم! و هر کس پس از آنکه نعمت و هدایتی که خدا به او داد آن را به کفر مبدّل کند (بداند که) عقاب خدا بر کافران بسیار سخت است.
از بنی اسرائیل بپرس: چه بسیار نشانه های روشن به آنان عطا کردیم، و هرکس نعمتِ [هدایت] خدا را پس از آنکه به او رسید، تبدیل [به کفر] کند، [بداند] که یقیناً خدا سخت کیفر است.
از فرزندان اسرائيل بپرس: چه بسيار نشانه‌هاى روشنى به آنان داديم و هر كس نعمت خدا را -پس از آنكه براى او آمد- [به كفران] بدل كند، خدا سخت‌كيفر است.
از بنى اسرائيل بپرس كه ايشان را چه آيات روشنى داديم. هر كس كه نعمتى را كه خدا به او عنايت كرده است دگرگون سازد، بداند كه عقوبت او سخت است.
از بنی اسرائیل بپرس: «چه اندازه نشانه‌های روشن به آنها دادیم؟» (ولی آنان، نعمتها و امکانات مادی و معنوی را که خداوند در اختیارشان گذاشته بود، در راه غلط به کار گرفتند.) و کسی که نعمت خدا را، پس از آن که به سراغش آمد، تبدیل کند (و در مسیر خلاف به کار گیرد، گرفتار عذاب شدید الهی خواهد شد) که خداوند شدید العقاب است.
Ask the Children of Israel how many a manifest sign We had given them. Whoever changes Allah’s blessing after it has come to him, indeed Allah is severe in retribution.
Ask the Israelites how many a clear sign have We given them; and whoever changes the favor of Allah after it has come to him, then surely Allah is severe in requiting (evil).
Ask of the Children of Israel how many a clear revelation We gave them! He who altereth the grace of Allah after it hath come unto him (for him), lo! Allah is severe in punishment.
Ask the Children of Israel how many clear (Signs) We have sent them. But if any one, after Allah's favour has come to him, substitutes (something else), Allah is strict in punishment.
معانی کلمات آیه
«سَلْ»: بپرس. «کَمْ»: چه اندازه. چه زیاد. «بَیِّنَةٍ»: روشن. «فَإِنَّ اللهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ»: این عبارت می‌تواند با تقدیر (لَهُ) در آخر، جواب شرط باشد. یا این که تعلیل جواب شرط بوده و به جای آن آورده شده باشد، که تقدیر آن چنین خواهد بود: وَ مَن یُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللهِ، عاقَبَةُ أَشَدَّ عُقُوبَةِ، لاِنَّهُ شَدِیدُ الْعِقَابِ.
از بنى‌اسرائيل بپرس: چه بسيار از دلايل روشن به آنها داديم؟ و هركس نعمتِ (هدايت) خدا را پس از آنكه به سراغ او آمد، (كفران و) تبديل كند (بداند كه) همانا خداوند سخت كيفر است.
نکته ها
به گفته روايات، نزديك‌ترين تاريخ به مسلمانان در پيش آمدن حوادثِ گوناگون، تاريخ بنى‌اسرائيل است. خداوند به آنان، رهبرى همچون موسى و معجزات و الطاف خويش را مرحمت فرمود و آنان را از اسارت فرعون نجات داد. براى اداره زندگى آنان، قوانين آسمانى فرستاد و به لحاظ مادّى نيز زندگى خوبى براى آنان تأمين كرد. امّا كفران و تبديل نعمتها از سوى آنان به حدّى رسيد كه به جاى هارون، پيروى سامرى كردند و به جاى خداپرستى به گوساله پرستى روى آوردند تا آنكه خداوند كه درباره‌ى آنان «فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ» «1» فرموده بود، در اثر چنين رفتارهايى فرمود: «باؤُ بِغَضَبٍ» «2»
از سنّت‌هاى ثابت الهى آن است كه هر قوم و ملّتى، اعمّ از مسلمانان و غير مسلمان، اگر نعمت‌هاى الهى را تبديل و تغيير دهند، دچار قهر الهى خواهند شد. چنانكه امروزه دنياى پيشرفته به جاى بهره‌گيرى مفيد از تكنولوژى وصنعت، دنيا را به آتش و فساد كشانده است.
«1». بقره، 47.
«2». بقره، 61.
جلد 1 - صفحه 327
پیام ها
1- بررسى تاريخ وعبرت‌هاى آن لازم است. «سَلْ بَنِي إِسْرائِيلَ»
2- نعمتها، مسئوليّت‌آورند وكوتاهى در آن كيفرآور. «مَنْ يُبَدِّلْ ... شَدِيدُ الْعِقابِ»
سَلْ بَنِي إِسْرائِيلَ: (خطاب به حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و مراد امت است) بپرس از روى سرزنش اولاد يعقوب و يهود را، كَمْ آتَيْناهُمْ مِنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ: چقدر عطا فرموديم پدران ايشان را از نشانه‌هاى روشن، يعنى معجزات آشكارا يا آيات بينه كه در كتب ايشان مسطور و شاهد است بر حقانيت پيغمبر آخر الزمان. آيه در مقام تسليت خاطر مبارك پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است كه يهود همين تو را تكذيب نكردند، بلكه سؤال كن يهود را چقدر آيات بينات به آنها مرحمت نموديم از عصا، يد بيضا، شكافتن دريا، جريان آب از سنگ، نزول منّ و سلوى؛ با وجود بر اين گروهى ايمان نياوردند.
عياشى- از ابى بصير از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده در اين آيه فرمود: چقدر عطا فرموديم ايشان را آيات بينه، پس بعضى ايمان آوردند و جمعى انكار كردند، و برخى اقرار نمودند و بعضى تبديل نمودند «1».
وَ مَنْ يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ: و هر كه تبديل نمايد نعمت خدا را، مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُ: بعد از آنكه آمد او را يعنى ابلاغ به او شد و تمكن يافت از قبول، با وصف بر اين تبديل آن نمود در مقابل شكران كفران و در مقابل قبول رد و در مقابل ايمان كفر و در مقابل هدايت ضلالت و در مقابل اشاعه حق اضاعه و
«1» تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 209.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 376
تحريف و تغيير آن نمود، فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ: پس بدرستى كه خداى تعالى شديد و سخت عقوبت است، پس چنين شخصى را به سخت‌ترين عقوبت عذاب فرمايد.
بپرس از بنى اسرائيل كه چه قدر داديم آنها را از نشان روشن و كسى كه تبديل كند نعمت خدا را بعد از آنكه آمد او را پس همانا خداوند سخت عقوبت است..
تفسير
آيات بينات معجزات باهرات انبياء بنى اسرائيل يا آيات داله بر صدق محمد (ص) در دعوى نبوت است كه در تورية نازل شده است و نعمت خداوند آياتى است كه براى هدايت و نجات بشر نازل شده است و تبديل آنها آنستكه بعد از معرفت بآنها يا تمكن از آن منكر شوند و موجب مزيد گمراهى و پليدى خود قرار دهند كه در اين صورت باشدّ عقوبات الهى گرفتار شوند چون اشد جرائم را مرتكب شده‌اند اين بيان از صافى است ولى بنظر حقير تبديل نعمت اعم است از آنچه ذكر شد و آنكه صرف نمايد بنده اعضاء و جوارح و قواء ظاهرية و باطنيه خود را در غير آنچه خلق شده است براى آن چون در اينصورت تمام فوائد و منافع آن نعم مبدل بضرر و خسارت دنيا و آخرت خواهد شد مثلا نعمت چشم و فكر كه بايد صرف شود در مشاهده آثار قدرت حق
جلد 1 صفحه 266
و پى بردن از آنها بمؤثر نبايد بنده تبديل نمايد و صرف كند آنرا در نظر نمودن باجنبيه و نقشه كشى براى آزار و اذيت بندگان خدا كه بعقوبت شديده الهيه در دنيا و آخرت گرفتار خواهد شد.
فَإِنَّ اللّه‌َ شَدِيدُ العِقاب‌ِ البته خداوند در موضع نكال و نقمه اشد المعاقبين است چنانچه در موضع عفو و رحمت ارحم الراحمين است و يهود را در دنيا بعقاب خود گرفتار فرمود و سكّه ذلّت و مسكنت بر پيشاني آنها زد و در آخرت نيز بازگشت آنها بعذاب ابدي و خلود در دوزخ خواهد بود.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 211)- این آیه در حقیقت، یکی از مصادیق آیات گذشته است، چرا که در آیات گذشته سخن از مؤمنان و کافران و منافقان بود، کافرانی که بر اثر لجاجت، آیات و دلایل روشن را نادیده گرفته به بهانه جویی می‌پرداختند، و بنی اسرائیل یکی از مصادیق واضح این معنی هستند می‌فرماید: «از بنی اسرائیل بپرس، چه نشانه‌های روشنی به آنها دادیم؟» ولی آنها این نشانه‌های روشن را نادیده گرفتند، و نعمتهای الهی را در راه غلط صرف کردند (سَلْ بَنِی إِسْرائِیلَ کَمْ آتَیْناهُمْ مِنْ آیَةٍ بَیِّنَةٍ).
سپس می‌افزاید: «کسی که نعمت خدا را بعد از آن که به سراغ او آمد تبدیل کند (و از آن سوء استفاده نماید، گرفتار عذاب شدید الهی خواهد شد) زیرا خداوند
(1) برای شرح بیشتر رجوع کنید به «تفسیر نمونه» ذیل آیه 103 سوره انعام و «پیام قرآن» جلد 4، صفحه 221 تا 250.
منظور از تبدیل نعمت این است که انسان امکانات و منابع مادی و معنوی را که در اختیار دارد، در مسیرهای انحرافی و گناه به کار گیرد، مسأله تبدیل نعمت، و سرنوشت دردناک ناشی از آن منحصر به بنی اسرائیل نیست، هم اکنون دنیای صنعتی گرفتار این بدبختی بزرگ است زیرا با این که خداوند مواهب و نعمتها و امکاناتی در اختیار انسان امروز قرار داده که در هیچ دورانی از تاریخ سابقه نداشته، ولی بخاطر دوری از تعلیمات الهی پیامبران گرفتار تبدیل نعمت شده و آنها را به صورت وحشتناکی در راه فنا و نیستی خود به کار گرفته و از آن مخربترین سلاحها، برای ویرانی جهان ساخته و یا از قدرت مادی خویش برای توسعه ظلم و استعمار و استثمار بهره گرفته و دنیا را به جایگاهی ناامن از هر نظر مبدل کرده است.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
