آیه 198 سوره بقره

از دانشنامه‌ی اسلامی
(تغییرمسیر از آیه 198 بقره)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ ۚ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ ۖ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ

مشاهده آیه در سوره


<<197 آیه 198 سوره بقره 199>>
سوره : سوره بقره (2)
جزء : 2
نزول : مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

باکی نیست که در هنگام حجّ کسب معاش کرده و از فضل خدا روزی طلبید، پس آن گاه که از عرفات بازگشتید در مشعر ذکر خدا کنید و به یاد خدا باشید که شما را پس از آنکه به ضلالت (کفر) بودید به راه هدایت آورد.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

There is no sin upon you in seeking your Lord’s bounty [during the hajj season]. Then when you stream out of ‘Arafat remember Allah at the Holy Mash‘ar, and remember Him as He has guided you, and earlier you were indeed among the astray.

معانی کلمات آیه

افضتم: كوچ كرديد. فيض به معنى پر شدن و جارى شدن است. كوچيدن از عرفات را افاضه گفته اند كه در اثر كثرت مردم بجريان آب تشبيه شده است.

عرفات: بيابان وسيعى است در 25 كيلومترى مكه، محل وقوف حاجيان مى باشد.

مشعر: بيابان مستطيلى است ميان عرفات و «منى» از محلى بنام «مأزمين» شروع شده و به محلى بنام «وادى محسر» مى رسد، محل وقوف دوم است.[۱]

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]

شأن نزول:

از ابن عباس و مجاهد و حسن بصرى و عطا نقل نمايند: كه مسلمين در اوقات حج تجارت كردن را گناه مي‌دانستند و خداوند در آيه تصريح فرمود كه مي‌توانند به تجارت نيز بپردازند. چنان كه اين موضوع از ائمه اطهار عليهم‌السلام هم روايت گرديده است و نيز گويند اعراب در جاهليت چند بازار بنام عكاظ و مجنة و ذوالمجاز داشتند.

و اگر هر كس در اوقات جاهليت هنگام حج به تجارت مى پرداخت به او حاج نگفته بلكه داج مى گفتند: سپس اين آيه نازل گرديد.[۳] شيخ بزرگوار ما به اين موضوع اشاره مختصرى نموده ولى به عنوان شأن و نزول نياورده است.[۴]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


«198» لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ وَ اذْكُرُوهُ كَما هَداكُمْ وَ إِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ‌

گناهى بر شما نيست كه (به‌هنگام حج) به سراغ فضل پروردگارتان (وكسب و تجارت) برويد. پس چون از عرفات كوچ كرديد، خدا را در مشعرالحرام ياد كنيد، و او را ياد كنيد از آن روى كه شما را با آنكه پيش از آن از گمراهان بوديد، هدايت كرد.

نکته ها

عرفات، نام سرزمينى است در بيست كيلومترى مكّه كه بر زائران خانه خدا واجب است از ظهر روز نهم ذى‌الحجة تا غروب در آنجا بمانند و اگر قبل از غروب به عمد از آنجا خارج شوند بايد يك شتر جريمه دهند. واژه‌ى «عرفات» از «معرفت» به معناى محلّ شناخت است. در آنجا آدم وحوا عليهما السلام يكديگر را شناختند و به گناه خود اعتراف كردند. به فرموده امام صادق و امام باقر عليهما السلام جبرئيل در اين مكان به حضرت ابراهيم گفت: مناسك و وظايف خود را بشناس و فراگير. «1»

در حديث مى‌خوانيم: حضرت مهدى عليه السلام هر سال در عرفات حضور دارند. زمين عرفات خاطراتى از ناله‌ها و اشك‌هاى اولياى خدا دارد. در روايات مى‌خوانيم: غروب عرفه، خداوند تمام گناهان زائران خانه خود را مى‌بخشد. وبراى روز عرفه دعاهاى خاصّى از امام حسين و امام سجاد عليهما السلام نقل شده است. «2»

از نشانه‌هاى جامعيّت اسلام آن است كه در كنار اعمال عبادى حج، به زندگى مادّى و كسب معاش نيز توجّه دارد. همانگونه كه در سوره جمعه در كنار دستور به شركت در نماز جمعه، مى‌فرمايد: بعد از پايان نماز به سراغ كسب معاش برويد. «3» آرى، حج در عين‌

«1». كافى، ج 4، ص 207.

«2». براى تفصيل بيشتر به كتاب حج نوشته مؤلف مراجعه شود.

«3». جمعه، 10.

جلد 1 - صفحه 312

عبادت، اقتصاد است.

امام صادق عليه السلام فرمودند: يكى از آثار حج، تشكيل يك اجتماع بزرگ از مسلمانان نقاط مختلف جهان و نقل و انتقال انواع تجربيات مى‌باشد و زمينه‌ى انجام مبادلات تجارى و اقتصادى است. «1»

پیام ها

1- مبارزه با تحجّر از برنامه‌هاى قرآن است. گروهى فكر مى‌كردند دين امرى يك بُعدى و حج يك عبادت خشك است، اسلام اين تفكّر را ردّ مى‌كند. «لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ»

2- درآمد حلال، فضل الهى است. قرآن بجاى واژه «كسب»، كلمه‌ى «فضل» را بكار برده تا بگويد: درآمد حلال فضل الهى است. «فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ»

3- گرچه تلاش وطلب از شماست؛ «تَبْتَغُوا» امّا رزق، فضل خداوند است. «فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ»

4- رزق رسانى، از شئون ربوبيّت الهى است. «فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ»

5- در رزق رسانى، دست خداوند باز است. كلمه «فضل» نكره آمده است. «فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ»

6- انجام عبادات بايد طبق دستور باشد. «وَ اذْكُرُوهُ كَما هَداكُمْ»

7- توجّه به توفيق الهى از يك سو و خطاها و گناهان گذشته‌ى خود از طرف ديگر، عشق و علاقه انسان را به الطاف خداوند زياد مى‌كند. «هَداكُمْ وَ إِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ»

8- سابقه خودتان را فراموش نكنيد، او بود كه شما را هدايت كرد. «إِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ»

«1». وسائل، ج 8، ص 9.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌1، ص: 313

پانویس

  1. پرش به بالا تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
  2. پرش به بالا طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌1، ص 111.
  3. پرش به بالا روض الجنان و مجمع البيان و بخارى.
  4. پرش به بالا محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 66.

منابع