آیه 18 سوره نساء
| <<17 | آیه 18 سوره نساء | 19>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و کسانی که (تمام عمر) به اعمال زشت اشتغال ورزند تا آنگاه که یکیشان مشاهده مرگ کند در آن ساعت پشیمان شود و گوید: اکنون توبه کردم، توبه چنین کسی پذیرفته نخواهد شد، و آنان که به حال کفر بمیرند (توبه آنها نیز قبول نشود)، بر اینان عذابی دردناک مهیا ساختیم.
و برای کسانی که پیوسته کارهای زشت مرتکب می شوند، تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرا رسد [و در آن لحظه که تمام فرصت ها از دست رفته] گوید: اکنون توبه کردم. و نیز برای آنان که در حال کفر از دنیا می روند، توبه نیست. اینانند که عذابی دردناک برای آنان آماده کرده ایم.
و توبه كسانى كه گناه مى‌كنند، تا وقتى كه مرگ يكى از ايشان دررسد، مى‌گويد: «اكنون توبه كردم»، پذيرفته نيست؛ و [نيز توبه] كسانى كه در حال كفر مى‌ميرند، پذيرفته نخواهد بود، آنانند كه برايشان عذابى دردناك آماده كرده‌ايم.
توبه كسانى كه كارهاى زشت مى‌كنند و چون مرگشان فرا مى‌رسد مى‌گويند كه اكنون توبه كرديم، و نيز آنان كه كافر بميرند، پذيرفته نخواهد شد. براى اينان عذابى دردآور مهيا كرده‌ايم.
برای کسانی که کارهای بد را انجام می‌دهند، و هنگامی که مرگ یکی از آنها فرا می‌رسد می‌گوید: «الان توبه کردم!» توبه نیست؛ و نه برای کسانی که در حال کفر از دنیا می‌روند؛ اینها کسانی هستند که عذاب دردناکی برایشان فراهم کرده‌ایم.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
اعتدنا: آماده كرده ايم. عتاد: آماده شدن. اعتداد: آماده كردن.[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ وَ لَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً «18»
و پذيرش توبه، براى كسانى كه كارهاى زشت مى‌كنند تا وقتى كه مرگ يكى از آنان فرا رسد، آنگاه مى‌گويد: همانا الآن توبه كردم، نيست. و نيز براى آنان كه كافر بميرند، بلكه براى آنان عذاب دردناك مهيّا كرده‌ايم.
پیام ها
1- توبه در حال اختيار و آزادى ارزش دارد، نه در حال اضطرار يا مواجهه با خطر. «إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ»
2- اصرار بر گناه، توفيق توبه را از انسان مى‌گيرد. كلمه‌ى «يَعْمَلُونَ» نشانه استمرار و كلمه‌ى «سيئات» به معناى تعدّد و تكرار گناه است.
3- توبه را نبايد به تأخير انداخت. چون زمان مرگ معلوم نيست و توبه هنگام معاينه‌ى مرگ، پذيرفته نمى‌شود. إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ ...
جلد 2 - صفحه 38
4- هنگام خطر ومرگ، فطرت خداشناسى انسان آشكار مى‌شود. «إِنِّي تُبْتُ الْآنَ»
5- كافر مردن و بد عاقبتى، همه‌ى اعمال نيك و از جمله توبه را تباه و حبط مى‌كند. «يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفَّارٌ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ وَ لا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً «18»
وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ: و نيست توبه مقبول مر آن كسانى را كه به اصرار بجا مى‌آورند اعمال بد را، حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ: تا اينكه حاضر شود و در رسد مرگ. به اين معنى كه علامات مرگ را مشاهده كند و رجا از حيات خود منقطع سازد، در چنين حالى، قالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ: گويد بدرستى كه من توبه مى‌كنم حالا. مراد تأخير توبه است از فساق اهل ايمان كه منهمك و منغمر در معاصى شود، تا حين علامات موت. فى الكافى عن الصّادق عليه السّلام اذا بلغت النّفس هيهنا- و اشار بيده الى حلقه- لم يكن للعالم توبة. ثمّ قرء هذه الاية. «2» و گويند اين راجع به توبه منافقان است، و توبه آنها اسلام باشد به حسب باطن، و اين صورت در وقت معاينه مرگ از ايشان قبول نيست، زيرا آن وقت الجا و اجبار است، نه اختيار، و توبه اضطرارى مثمر نخواهد بود، چنانچه توبه فرعون قبول نشد. وَ لَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفَّارٌ: و نيز توبه مقبول نيست از كسانى كه بميرند و حال آنكه كافر باشند. توبه عاصى، ندامت است از معاصى. و توبه كافر، ايمان است، يعنى
«1» نهج البلاغه، حكمت 417.
«2» اصول كافى، جلد اوّل، كتاب فضل العلم، صفحه 47، حديث سوّم.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 380
در وقت شوق روح، از هيچ عاصى اهل اسلام، يا منافق، يا كافر، توبه قبول نيست، زيرا اين از قبيل ايمان حال يأس مى‌باشد، و آن فايده‌اى ندارد، لقوله:
فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ إِيمانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا. و عدم قبول توبه در حال يأس از آن، با آنكه از جمله حيات است، به جهت آنست كه بنده در اين وقت ملجأ شود به فعل حسنات و ترك قبايح. پس خارج باشد از حد تكليف، زيرا در اين حال مستحق مدح و ذم نيست. و هرگاه تكليف از او مرتفع باشد، توبه او صحيح نيست. و لهذا اهل آخرت مكلف نخواهند بود، و توبه آنها غير مقبول است.
أُولئِكَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً: آن گروه عصاة كه در حين موت توبه كنند و كافران را، آماده ساخته‌ايم براى آنها، در آخرت، به محض عدل، عذابى دردناك، يعنى خلق عذاب كرده‌ايم براى ايشان. با نظر به عدل خود، واجب گردانيده‌ايم دخول آنها را به آتش جهنم.
حقيقة التوبه: بدان كه حقيقت توبه رجوع است از گناه و پشيمانى از آنچه از او صادر شده از افعال قبيحه و معاصى، به شرط آنكه عازم باشد به ترك معاودت در زمان مستقبل، و مى‌بايد كه توبه از قبيح، بقبحه باشد. پس اگر كسى توبه كند از خمر به سبب آنكه موافق مزاج او نيست، اين توبه فى الحقيقه توبه نباشد؛ زيرا در اين صورت ترك شرب خمر براى صحت بدن است، نه براى آنكه شرب خمر قبيح است. و توبه از معاصى واجب است، زيرا دافع ضرر معصيت، و عقوبت الهى است. و دفع ضرر عقلا بر عاقل واجب باشد، و نيز آيه شريفه تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً دال است صريحا بر وجوب آن.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ وَ لا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً «18»
ترجمه
و نيست توبه از براى آنانكه بجا ميآورند گناهان را تا چون حاضر شود يكيشان را مرگ ميگويد همانا من توبه نمودم اكنون و نه آنانكه ميميرند با آنكه ايشان كافرانند آنگروه آماده كرديم برايشان عذابى دردناك.
تفسير
خداوند سبحان حكم فرموده بمساوات حال كسانيكه مسامحه در امر توبه مينمايند تا زمان حضور مرگ با كسانيكه بحال كفر ميميرند در نفى توبه براى مبالغه در عدم اعتناى بچنين توبه از آنها مانند آنكه بفرمايد وجود چنين توبه با عدم آن يكسان است و بنظر حقير مبالغه نيست و اين آيه هم مؤكد همان تحقيق است كه در آيه قبل شد كه خداوند فرموده توبه در آنجا محقق است و در اين دو جا محقق نيست و باز مؤيد حقير روايت فقيه است از حضرت صادق (ع) در اين آيه كه فرمود اين در وقتى است كه مشاهده نمايد امر آخرت را و بعضى گفته‌اند مراد از عاملين سوء عصاة مؤمنين ميباشند و مراد از عاملين سيئات منافقين هستند كه حالشان از
جلد 2 صفحه 34
كفار اشد است و قسم سوم كفار ظاهرى ميباشند كه در ذيل آيه تصريح شده و تحقيق همانستكه عرض شد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَيسَت‌ِ التَّوبَةُ لِلَّذِينَ يَعمَلُون‌َ السَّيِّئاتِ حَتّي إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ المَوت‌ُ قالَ إِنِّي تُبت‌ُ الآن‌َ وَ لا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُم كُفّارٌ أُولئِكَ أَعتَدنا لَهُم عَذاباً أَلِيماً «18»
و نيست قبولي توبه براي كساني که مرتكب معاصي و سيئات ميشوند تا زماني که مرگ حاضر شود او را بگويد من الان توبه كردم و نه بر كساني که كافر از دنيا ميروند
جلد 5 - صفحه 38
اينها را ما مهيا كرده‌ايم براي آنها عذاب دردناكي را.
(مسئلة مشكلة)
و آن اينست که مقتضاي بعضي از آيات و طوائف زيادي از اخبار که ما در مجلد سوم كلم الطيب در باب رجاء در تحت دوازده عنوان از صفحه 209 تا صفحه 231 بيان كرده‌ايم بلكه مقتضاي ضرورت مذهب شيعه است که مؤمن و لو با معاصي كبيره و بدون توبه از دنيا برود قابل عفو و مغفرت و شفاعت هست بلكه مورد شفاعت و مغفرت آنها هستند و اينکه با ظاهر اينکه آيه شريفه و بعضي از آيات ديگر منافات دارد.
حل اشكال- مبتني است اولا بر شرح مفاد آيه شريفه و ثانيا جمع بين آن ادله و اينکه آيه.
اما مفاد آيه وَ لَيسَت‌ِ التَّوبَةُ لِلَّذِينَ يَعمَلُون‌َ السَّيِّئاتِ نفي ميكند محليت توبه را بواسطه نفي تكليف چون تكليف تا ماداميست که آثار موت معاينه نشده و شخص محتضر قلم تكليف از او بر داشته ميشود و اينکه جمله دلالت ندارد بر اينكه خداوند او را نميآمرزد و عفو نميكند و شفاعت شامل حال او نميشود بلكه اينکه مثل كسي است که بي‌توبه از دنيا برود، بلي استحقاق عقوبت را دارد بواسطه معاصي.
(حَتّي إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ المَوت‌ُ) معني حضور موت را در بعض اخبار بمشاهده احوال آخرت و بمعاينه آثار مرگ و بيقين بموت تفسير كرده‌اند و اينها بمشاهده ملك الموت و ملائكه رحمت و عذاب و بشارت و انذار و برؤيت محل خود را در بهشت يا جهنم و آمدن پيغمبر اكرم و امير المؤمنين و ساير ائمه طاهرين صلوات اللّه عليهم اجمعين و امثال اينها است.
(قالَ إِنِّي تُبت‌ُ الآن‌َ) البته اينکه قول بزبان قلب است يعني پشيمان ميشود از اعمال خود و نظر به اينكه اينکه پشيماني در حال الجاء است البته سودي ندارد مثل
جلد 5 - صفحه 39
اينکه آدم مثل كسيست که او را بواسطه جنايت پاي دار يا زير دست جلاد يا در حبس مغلول نمايند پشيمان شود از جنايت خود.
وَ لَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُم كُفّارٌ البته كافر پس از آنكه مرد و در عذاب گرفتار شد از كفر خود پشيمان ميشود لكن اينکه پشيماني سودي ندارد حتي ميگويد رَب‌ِّ ارجِعُون‌ِ لَعَلِّي أَعمَل‌ُ صالِحاً و خداوند ميفرمايد كَلّا إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها مؤمنون آيه 100، و نيز ميفرمايد وَ لَو رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنه‌ُ انعام آيه 28.
أُولئِكَ أَعتَدنا لَهُم عَذاباً أَلِيماً ممكن است بگوئيم که مرجع (اولئك) خصوص كفار هستند و شامل مؤمن عاصي نميشود، بنا بر اينکه اشكالي نميماند تا احتياج بجواب داشته باشد، و اگر گفتيم هر دو جمله را شامل ميشود بايد تصرف در كلمه (اعتدنا) نمود که بنحو استحقاق است منافي با گذشت و عفو نيست و رفع اشكال ميشود.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 18)
در این آیه اشاره به کسانی که توبه آنها پذیرفته نمی‌شود نموده، می‌فرماید: «کسانی که در آستانه مرگ قرار می‌گیرند و می‌گویند اکنون از گناه خود توبه کردیم توبه آنان پذیرفته نخواهد شد» (وَ لَیسَت‌ِ التَّوبَةُ لِلَّذِین‌َ یعمَلُون‌َ السَّیئات‌ِ حَتّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ المَوت‌ُ قالَ إِنِّی تُبت‌ُ الآن‌َ).
دسته دوم، از کسانی که توبه آنها پذیرفته نمی‌شود آنها هستند که در حال کفر از جهان می‌روند، در آیه مورد بحث در باره آنها چنین می‌فرماید: «و آنها که در حال کفر می‌میرند توبه برای آنها نیست» (وَ لَا الَّذِین‌َ یمُوتُون‌َ وَ هُم کفّارٌ).
در حقیقت آیه می‌گوید: کسانی که از گناهان خود در حال صحت و سلامت و ایمان توبه کرده‌اند ولی در حال مرگ با ایمان از دنیا نرفتند، توبه‌های گذشته آنها نیز بی‌اثر است.
در پایان آیه می‌فرماید: «اینها (هر دو دسته) کسانی هستند که عذاب
دردناکی برای آنان مهیا کرده‌ایم» (أُولئِک‌َ أَعتَدنا لَهُم عَذاباً أَلِیماً).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
