این عذاب از آن روست که خدا کتاب آسمانی را به راستی فرستاد و گروهی که در آن اختلاف و مکابره کردند در اختلافی دور (از حق) خواهند بود.
آن عذاب به خاطر این است که خدا کتاب آسمانی را به درستی و راستی نازل کرد [ولی اینان، آن را واگذاشتند و در تکذیبش کوشیدند و آن را مایه اختلاف قرار دادند] و یقیناً آنان که در [مفهوم و محتوای] کتاب اختلاف کردند [تا حقایق از مردم پنهان بماند] در دشمنی دور و درازی قرار دارند.
چرا كه خداوند كتاب [تورات] را به حق نازل كرده است، و كسانى كه در باره كتاب [خدا] با يكديگر به اختلاف پرداختند، در ستيزه‌اى دور و درازند.
زيرا كه خدا كتاب را به حق نازل كرد و كسانى كه در كتاب خدا اختلاف مى‌كنند، در مخالفتى دور از صوابند.
اینها، به خاطر آن است که خداوند، کتاب (آسمانی) را به حق، (و توأم با نشانه‌ها و دلایل روشن،) نازل کرده؛ و آنها که در آن اختلاف می‌کنند، (و با کتمان و تحریف، اختلاف به وجود می‌آورند،) در شکاف و (پراکندگی) عمیقی قرار دارند.
آن (عذاب) به جهت آن است كه خداوند كتاب (آسمانى) را به حقّ نازل كرده است و البتّه كسانى كه در كتاب (خدا با كتمان و تحريف) اختلاف (ايجاد) كردند، همواره در ستيزه‌اى عميق هستند.
نکته ها
اين همه تهديد و وعده‌ى عذاب كه براى كتمان كنندگان حقايق دينى بيان شد، از آن جهت است كه خداوند كتاب آسمانى را چنان روشن و واضح و همراه با دلايل و استدلال نازل كرده است كه جاى هيچ گونه شبهه و ابهام براى كسى باقى نمى‌ماند، امّا با اين حال گروهى از مردم براى حفظ منافع شخصى خود، دست به توجيه و تحريف زده و در فهم كتاب آسمانى اختلاف به وجود مى‌آورند تا به اصطلاح آب را گل آلود نموده و از آن ماهى بگيرند. خداوند در وصف اينان مى‌فرمايد: اين گروه در شقاق و جدايى به سر مى‌برند.
يكى از راههاى كتمان حقيقت، ايجاد اختلاف است. در سه آيه‌ى گذشته، تمام تهديدات متوجّه كتمان كنندگان بود. در اين آيه به جاى اينكه بفرمايد: كتمان كنندگان در شقاقند، فرمود: اختلاف كنندگان در كتاب، در شقاقند. اين نشان دهنده‌ى آن است كه كتمان كنندگان، همان اختلاف كنندگان هستند. زيرا در محيط آلوده به اختلاف است كه مى‌توان مردم را سردرگم و حقايق را پنهان كرد.
پیام ها
1- منشأ اختلافات دينى و مذهبى، دانشمندان هستند، نه كتب آسمانى. «نَزَّلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ ... اخْتَلَفُوا فِي الْكِتابِ»
2- كتمان حقايق، موجب شقاق وشكاف و جدايى وپراكندگى است. «شِقاقٍ بَعِيدٍ»
«1» تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 175، حديث سوّم (ذيل آيه)
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 321
ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ: اين عذاب مر ايشان را به سبب آنست كه خداى تعالى، نَزَّلَ الْكِتابَ بِالْحَقِ: نازل فرمود كتاب تورات را به حقانيت و راستى و درستى. وَ إِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتابِ: و بدرستى كه آنانكه اختلاف كردند در كتاب تورات به اين وجه كه تخلف نمودند از منهج مستقيم به تأويل باطل، يا وضع نمودند خلاف آنچه خدا نازل فرمود، لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ: هر آينه در خلافى و عنادى هستند دور از الفت به اجتماع بر حق و صواب، يا بعيدند و بسيار فرو رفته‌اند در شقاق و جدال.
نزد بعضى مراد كتاب در آيه شريفه قرآن است كه خداوند آن را به حق نازل فرموده و آنانكه اختلاف كنند در قرآن به گفتارهاى باطله فاسده از سحر و افترا و اباطيل و اساطير، هر آينه در شقاق و عنادى هستند دور از صواب و انصاف.
تبصره: آيات شريفه عام است نسبت به تمام مكلفان در هر عصر و زمان كه هر كه كتمان نمايد آنچه خداى تعالى در قرآن نازل فرموده و بدل كند و عوض نمايد آن را به بهاء پست دنيا و زخارف آن، يا اختيار كند غير قرآن را كه ضلالت محضه است، هر آينه از طريق صواب مهجور و از الطاف حق محجوب و به عذاب ابدى مخذول خواهد بود.
اين براى آنستكه خداوند فرستاد كتاب را بحق و همانا آنانكه اختلاف نمودند در كتاب هر آينه در خلافى دورند.
تفسير
اختلاف آنستكه بعضى قائل شدند كه سحر است و برخى گفتند شعر است يعنى خالى از حقيقت و جمعى قائل شدند كه كهانت است و امثال اين خرافات را كسانى گويند كه در خلاف شديد با اهل ايمانند و دور از حق و حقيقت بطورى كه گويا آنكه آنها در يك جانب هستند و حق در جانب ديگر كه مقابل آنها است مستقر است.
(اينکه امور بواسطه اينست که خداوند كتاب را بحق نازل فرمود و محققا كساني که در باره كتاب اختلاف نمودند هر آينه در جدايي و اختلاف عميق هستند» اينکه آيه بيان علّت براي مطالب دو آيه قبل است كان‌ّ سؤال ميشود که چرا اينان مورد اينکه عقوبات واقع شده و ضلالت و عذاب را بر هدايت و مغفرت برگزيدند!
جلد 2 - صفحه 307
«ذلک» اشاره بمطالب مذكوره است بِأَنَّ اللّه‌َ نَزَّلَ الكِتاب‌َ بِالحَق‌ِّ ظاهرا مراد از كتاب قرآن مجيد است و بعيد نيست که مطلق كتابهاي آسماني باشد چنانچه (ما أَنزَل‌َ اللّه‌ُ) در آيه قبل حمل بر عموم است، يعني چون خداوند قرآن و كتب آسماني را بحق و مطابق با واقع و فطرت بشر نازل فرمود که در پرتو احكام و دستورات آن سعادت خود را تأمين و برحمت و مغفرت حق نائل شوند و اينان بر خلاف هدف الهي، كتمان نمودند و راه ضلالت و شقاوت و عذاب را پيمودند از اينجهت خداوند آنان را بانواع عذاب‌ها معذب فرمود.
وَ إِنَّ الَّذِينَ اختَلَفُوا فِي الكِتاب‌ِ اختلاف سير در طرق متعدد است که يكي از طريقي برود و ديگري از طريق ديگر، و در مذاهب متعدده هم استعمال از باب تشبيه بطريق، بلكه در همه اموري که با يكديگر تفاوت و افتراق داشته باشند مانند الوان و اشكال و اخلاق و افعال و غيره استعمال ميگردد، و اختلاف در كتاب (در صورتي که مقصود از كتاب قرآن باشد) مراد نسبت‌هاي ناروايي است که بقرآن ميدادند گاهي ميگفتند سحر است گاهي ميگفتند از ديگران تعليم گرفته و گاهي ميگفتند اقاويل و اساطيري است که بهم بافته است، و غير اينها لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ شقاق بمعني اختلاف و جدايي و معادات است و از همين باب است وَ مَن يُشاقِق‌ِ الرَّسُول‌َ مِن بَعدِ ما تَبَيَّن‌َ لَه‌ُ الهُدي«1» و ذلِكَ بِأَنَّهُم شَاقُّوا اللّه‌َ وَ رَسُولَه‌ُ«2» و وَ يا قَوم‌ِ لا يَجرِمَنَّكُم شِقاقِي«3» و اصل كلمه از شق بمعني فرق است و از همين معني است إِذَا السَّماءُ انشَقَّت«4» و اقتَرَبَت‌ِ السّاعَةُ وَ انشَق‌َّ القَمَرُ«5» و بمعني دشواري و صعوبت هم آمده مانند وَ ما أُرِيدُ أَن أَشُق‌َّ عَلَيك‌َ«6»
1- سوره نساء آيه 115
2- سورة انفال آيه 13
3- سوره هود آيه 91
4- سوره انشقاق آيه 1
5- سوره القمر آيه 2
6- سوره القصص آيه 27
جلد 2 - صفحه 308
و لَم تَكُونُوا بالِغِيه‌ِ إِلّا بِشِق‌ِّ الأَنفُس‌ِ«1» و بَعُدَت عَلَيهِم‌ُ الشُّقَّةُ«2» و غير اينها و بعيد بمعني دور در مقابل قريب است و شقاق بعيد يعني دشمني و جدايي و اختلافي که قابل ائتلاف و اقتراب و التيام نباشد يعني اينان بقدري خود را از حقايق كتاب دور انداخته‌اند و جدايي و فاصله گرفته‌اند که قرب بآن حقايق بسيار مشكل و متعسر شده است چون بعيد صفت مشبهة و دلالت بر دوام و ثبات دارد
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 176)- در این آیه می‌گوید: «این تهدیدها و وعده‌های عذاب که برای کتمان کنندگان حق بیان شده است به خاطر این است که خداوند کتاب آسمانی قرآن را به حق و توأم با دلایل روشن نازل کرده تا جای هیچ‌گونه شبهه و ابهامی برای کسی باقی نماند» (ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ).
با این حال گروهی بخاطر حفظ منافع کثیف خویش دست به توجیه و تحریف می‌زنند و در کتاب آسمانی اختلافها بوجود می‌آورند.
«چنین کسانی که اختلاف در کتاب آسمانی می‌کنند بسیار از حقیقت دورند» (وَ إِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُوا فِی الْکِتابِ لَفِی شِقاقٍ بَعِیدٍ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
