و تا آنکه اهل ایمان را (از هر عیب) پاک کند و کافران را نابود گرداند.
و [نیز این پیروزی ها و ناکامی ها] برای آن است که کسانی را که [از روی حقیقت] ایمان آورده اند [از عیوب و آلودگی ها] تصفیه و پاک کند، و کافران را نابود نماید.
و تا خدا كسانى را كه ايمان آورده‌اند خالص گرداند و كافران را [به تدريج] نابود سازد.
و تا مؤمنان را پاكيزه گرداند و كافران را نابود سازد.
و تا خداوند، افراد باایمان را خالص گرداند (و ورزیده شوند)؛ و کافران را به تدریج نابود سازد.
و (فراز ونشيب‌هاى جنگ براى آن است) تا خداوند افراد مؤمن را پاك و خالص، و كافران را (به تدريج) محو و نابود گرداند.
نکته ها
«تَمحِيص» به معناى پاك گرداندن از هرگونه عيب و «مَحق» به معناى كم شدن و نابودى تدريجى است.
گويا خدا مى‌خواست نقاط ضعف مسلمانان را با شكست در جنگ احد به آنان نشان دهد تا به فكر اصلاح وجبران نقايص بيافتند وبراى حركت‌هاى بعدى آمادگى لازم را داشته باشند.
گاهى شكست‌هاى سازنده و بيدارگر، از پيروزى‌هاى غافلانه و بدون عمق مطلوب‌تر است.
پیام ها
1- جنگ، ميزانى است براى شناسايى افراد پاك از اشخاص پوك. «لِيُمَحِّصَ اللَّهُ»
2- براى اهل ايمان، شكست يا پيروزى سعادت است. زيرا يا شهادت، يا تجربه، يا غلبه بر دشمن را به دست مى‌آورد. «لِيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا»
3- رشد و شكوفايى ايمان محو و سرنگونى كفر، به مرور زمان و در طول تاريخ به دست مى‌آيد. «لِيُمَحِّصَ ... يَمْحَقَ» ( «يُمَحّص» دلالت بر استمرار و «يَمحَق» معناى تدريج را با خود دارد.)
4- آينده‌ى تاريخ به سوى محو و نابودى كفر است. «يَمْحَقَ الْكافِرِينَ»
5- شكست امروز مهم نيست، پايان كار اصل است. «وَ يَمْحَقَ الْكافِرِينَ»
وَ لِيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا: و هر آينه پاك و پاكيزه فرمايد خدا آنان را كه ايمان آورده‌اند از گناهان در وقت وارد شدن بلاها مانند مغلوبيت، زيرا ابتلائات، مكفر گناهان ايشان است. وَ يَمْحَقَ الْكافِرِينَ: و نيست و نابود و هلاك سازد كافران را، اگر مغلوب گردند.
بيان: اصل «تمحيص» به معنى تخليص از هر عيب. و اصل «محق»، فناء شى‌ء است بتدريج. بنابراين معنى آيه آنكه: اگر دولت و عزت بر مؤمنان باشد، به جهت تميز و تخليص و غير آن از آنچه اصلح است مر ايشان را؛ و اگر بر كافران است، به جهت محو آثار آنها است بتدريج؛ چنانچه مشاهده گرديده كفار اگر چه شوكت و غلبه‌اى در بعض ازمان پيدا كنند، لكن چون اساس آن بر باطل است عاقبت زوال يابد؛ و مؤمنان چنانچه در بعض اعصار ضعيف شوند، اما چون ربط با كلمه توحيد و مبدء حقيقى دارند، مستقر و مستدام باشند، لذا فرموده‌اند: الاسلام يعلو و لا يعلى عليه.
و از براى آن كه پاك كند خدا آنانرا كه ايمان آوردند و بكاهد كافران را.
تفسير
گردش ايام باراده الهى هر روز بكام جمعى مصالحى دارد كه بنده نمى تواند احاطه بآنها پيدا كند يا صلاح نيست كه بداند لذا بيان نفرمودند مگر چند مصلحت را كه نزديك بفهم عامه است كه دو مصلحت آن در آيه قبل ذكر شد و دو مصلحت هم در اين آيه ذكر شده يكى آنكه مؤمنين از گناهان پاك شوند چون بلايا و محن در دنيا براى اهل ايمان كفاره معاصى است و ديگر آنكه عده كفار كاسته شود و بتدريج
جلد 1 صفحه 502
نابود شوند اين بيان مطابق با ظاهر تفسير مفسرين است ولى بنظر حقير روحا اين علل اشاره به يك علت است چون تمحيص خالص نمودن زر است بگداختن در اصل لغت و خلاصه اين چهار مصلحت آنستكه دنيا تشبيه شده است به بوته زرگر و گردش آفتاب به شعله آتش كه براى گداختن تهيه شده و مؤمنين بزر ناب و كفار به غش آن كه بايد آنقدر بجوشند و زير و بالا شوند تا زر خالص باقى بماند و زرگر آنرا بردارد و غش بتدريج نابود شود و قدر با قضا موافق گردد و علم الهى از غيب ذاتى بشهود خارجى برسد و انصاف آنستكه چنين تشبيهى باين سهولت و اختصار از قدرت بشر خارج و در اعلى درجه اعجاز از حيث فصاحت و بلاغت است.
(آیه 141)- در این آیه به یکی دیگر از نتایج طبیعی شکست جنگ احد اشاره شده است و آن این که این گونه شکستها نقاط ضعف و عیوب جمعیتها را آشکار می‌سازد و وسیله مؤثری است برای شستشوی این عیوب، قرآن می‌گوید:
«خدا می‌خواست در این میدان جنگ، افراد با ایمان را خالص گرداند و نقاط ضعفشان را به آنها نشان بدهد و کافران را تدریجا نابود سازد» (وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
