آیه 11 سوره اسراء
| <<10 | آیه 11 سوره اسراء | 12>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
انسان با شوق و رغبتی که خیر و منفعت خود را می‌جوید (چه بسا به نادانی) با همان شوق و رغبت شر و زیان خود را می‌طلبد، و انسان بسیار بی‌صبر و شتاب‌کار است.
و انسان به همان صورت که نیکی ها را می طلبد [بدون توجه به عواقب امور و به سبب جهل به مصالح و مفاسد خویش، گزند و آسیب و] بدی ها را می طلبد و انسان بسیار شتاب زده و عجول است.
و انسان [همان گونه كه] خير را فرا مى‌خواند، [پيشامد] بد را مى‌خواند و انسان همواره شتابزده است.
و آدمى به دعا شرى را مى‌طلبد چنان كه گويى به دعا خيرى را مى‌جويد. و آدمى تا بوده شتابزده بوده است.
انسان (بر اثر شتابزدگی)، بدیها را طلب می‌کند آن گونه که نیکیها را می‌طلبد؛ و انسان، همیشه عجول بوده است!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
عجول: عجله: شتاب كردن و آن طلب چيزى است پيش از رسيدن وقت آن و از مقتضيات شهوت است. «عجول»: شتابگر.[۱]
نزول
درباره نزول این آیه چنین گویند که رسول خدا صلى الله علیه و آله یک نفر اسیر را به سودة دختر زمعة سپرده بود، اسیر مزبور همه شب مى نالید. سودة بر او ترحم نمود و او را بخشیده و بند اسارت وى را سست کرد. اسیر مزبور از موقعیت استفاده نموده از بند گریخت. پیامبر که بامداد اسیر را طلب نمود. گفتند: از اثر بخشودن سودة و سست گردانیدن بند او اسیر مزبور گریخته است. پیامبر در خشم شد و فرمود: اللّهمّ اقطع یدیها، یعنى خدایا دست‌هاى سودة را قطع کن. سپس فرمود: از خداوند خواستم که لعنت و نفرین مرا بر کسى که از اهل من مستحق رحمت نباشد، نافذ نماید زیرا من بشر هستم و مانند بشر به خشم و غضب می‌افتم. و نیز روایت کرده اند که پیامبر مى فرمود: خدایا من بشرم اگر کسى را نفرین بکنم تو نفرین مرا به دعای خیر مبدل گردان، سپس این آیه نازل گردید[۲].[۳]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا «11»
و انسان (شتابزده و نادان) همانگونه كه خير را مى‌طلبد، شرّ را هم مى‌طلبد و انسان همواره عجول است.
نکته ها
در قرآن از شتاب‌زدگى انسان و شرّخواهى او بارها سخن به ميان آمده است: «وَ يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ» «1» يعنى از تو عذاب فورى مى‌خواهند. در آيه‌اى ديگر از قول كافران مى‌فرمايد: «فَأَمْطِرْ عَلَيْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ» «2» مى‌گويند: خدايا اگر دين حقّ است، از آسمان بر ما سنگ بباران. سرچشمه‌ى اين شتاب‌ها، جهل و عناد و تعصّب است.
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند: «انما أهلك الناس العجلة» «3» بيشترين هلاكت و تباهى انسان از عجله است. بسيارى از نفرين‌هايى را هم كه انسان عليه خود يا فرزندانش مى‌كند از همين عجله است.
پیام ها
1- عجله و شتاب، از آفات فكر و عمل بشر است. وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ ... عَجُولًا
2- انسان، فطرتاً خيرگِراست. «يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ» تشبيه شرّخواهى انسان به خيرخواهى او، نشانه‌ى آن است كه انسان در اصل، خيرگِرا مى‌باشد.
3- آنان كه به هدايت استوار قرآن «يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ» راه نيابند، شتابزده سراغ شرّ خواهند رفت. «يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ»
4- عجله در نهاد هر انسانى وجود دارد، امّا بايد جاى استفاده‌ى صحيح آن را بشناسيم. «كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا»
«1». رعد، 6.
«2». انفال، 32.
«3». بحار، ج 17، ص 340.
تفسير نور(10جلدى)، ج5، ص: 27
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولاً «11»
بعد از آن، بيان حال انسان و الطاف خاصه سبحانى را نسبت به او بيان فرمايد:
وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ: و دعا مى‌كند انسان دعاى بد، يعنى نفرين. دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ: همچنان كه دعاى خير كند، يعنى در حال غضب و سختى و ملامت،
جلد 7 - صفحه 337
نفرين كند در حق خود و ديگران از اهل و اولاد و خويشان به هلاكت، چنانكه در فشار ناملايمات گويد: خدا مرگم دهد، يا خير نبينى و غيره، اگرچه در وقت دوم پشيمان شود. حاصل آن كه: آدمى در حال زجر، نفرين كند بر نفس و قوم و اهل و مال خود به آنچه اجابت نشود مانند دعاى خيرى كه نمايد، و لكن خداى متعال به فضل و رحمت، مستجاب نفرمايد، زيرا در اجابت آن هلاك او باشد. يا معنى آن كه آدمى به تعجيل، طلب چيزهائى كند كه او را بدتر باشد به گمان انتفاع، چنانچه دعا كند تا آن كه آنچه او را بهتر باشد، يا دعا كند در طلب محظور، مثل دعايش در طلب مباح.
وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا: و بوده است آدمى هميشه شتاب كننده، يا در جمله كارها مستعجل است، يا تعجيل دارد در انقلاب از حالى به حالى، نه در خوشى تحمل دارد نه در سختى، نه در گرما صبر دارد، نه در سرما. عياشى «1» از حضرت صادق عليه السّلام فرمود: چون خداى تعالى آدم را خلق و روح در او دميده شد، برجست تا برخيزد قبل از تمامى خلقتش، پس افتاد، خداى عزّ و جلّ فرمود: (خُلِقَ الْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ) نزد جمعى از مفسرين مراد جنس انسان و اسناد داده شده به او حال بعض افرادش، يا حكايت شده حال او در بعض اوقات، و اولى حمل آيه است بر عموم.
تبصره: آيه شريفه اشعار دارد به آنكه عجله در كارها شايسته نباشد، زيرا موجب پشيمانى است، و لكن تأمل و تأنى سبب رستگارى خواهد بود.
خصال صدوق قدس الله سره قال الصّادق عليه السّلام: مع التّثبّت تكون السّلامة و مع العجلة تكون النّدامة و من ابتدأ بعمل فى غير وقته كان بلوغه فى غير حينه «2» فرمود حضرت صادق عليه السّلام: با درنگ و تأنى، سلامتى؛ و با شتاب
«1» تفسير عياشى، جلد 2، صفحه 283.
«2» خصال، باب الثلاثه، حديث 52.
جلد 7 - صفحه 338
كردن؛ پشيمانى باشد. و هر كه ابتدا كند كارى را در غير وقتش، مى‌باشد رسيدنش در غير زمانش.
در محاسن برقى «1» فرمود رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: جز اين نيست كه هلاك نمود مردم را عجله، و اگر درنگ مى‌كردند هلاك نمى‌شد هيچكس.
مكن در مهمى كه دارى شتاب
ز راه تأنى عنان برمتاب
كه اندر تأنى زيان كس نديد
ز تعجيل بسيار خجلت كشيد
بيان: استثناء شده از اين قسمت عجله در كارهاى خير كه سرعت در آن نمايند، و احاديث بسيار در آن وارد شده از جمله:
1- بحار الانوار «2»- فرمود رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: ان اللّه يحب من الخير ما يعجّل: بدرستى كه خداى تعالى دوست مى‌دارد از خير آنچه تعجيل شود.
2- حضرت صادق عليه السّلام «3» فرمايد: من هم بخير فليعجّله فان كلّ شى‌ء فيه تأخير فان للشيطان فيه نظرة: هر كه قصد خير نمايد، پس بايد عجله كند او را، پس بدرستى كه هر شيئى كه تأخير شود، شيطان در آن نظر نمايد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً «9» وَ أَنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً «10» وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولاً «11» وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ وَ النَّهارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنا آيَةَ اللَّيْلِ وَ جَعَلْنا آيَةَ النَّهارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ وَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَ الْحِسابَ وَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ فَصَّلْناهُ تَفْصِيلاً «12»
ترجمه
- همانا اين قرآن هدايت ميكند بآنچه راست و درست‌تر است و بشارت ميدهد اهل ايمان را كه بجا مى‌آورند كارهاى شايسته را بآنكه از براى ايشان است مزدى بزرگ
و بآنكه كسانيكه ايمان نمى‌آورند بروز جزاء مهيا كرديم براى آنها عذابى دردناك
و درخواست ميكند آدمى شرّ را مانند درخواست نمودنش خير را و بوده است آدمى شتاب كننده
و قرار داديم شب و روز را دو نشانه قدرت پس محو نموديم نشانه شب را و گردانديم نشانه روز را نور دهنده تا بجوئيد روزى را از پروردگارتان و تا بدانيد شماره سالها و حساب مدّتها را و هر چيزى را تفصيل داديمش تفصيل دادنى.
تفسير
- قرآن هدايت ميكند مردم را بطريقه حقّه اثنى عشريّه و دين قويم اسلام كه راست‌تر و درست‌ترين مذاهب و اديان است و بشارت ميدهد اهل ايمان را كه اعمالشان شايسته و بر طبق دستور پيغمبر و امام است بآنكه براى ايشان است در آخرت ثوابى كه برتر است از دنيا و ما فيها و نيز بشارت ميدهد ايشانرا بآنكه براى كسانيكه ايمان نميآورند بروز جزا خداوند مهيّا فرموده است در آنروز عذاب اليم را تا موجب خوشنودى ايشان شود از آنكه دشمنانشان معذّب خواهند بود و بسا باشد كه آدمى در حال سختى و غضب از خداوند چيزى طلب ميكند كه براى او شرّ و ضرر است مانند آنكه از خداوند طلب ميكند چيزيرا
جلد 3 صفحه 346
كه براى او خير و نفع است پس بايد شخص متوجّه بحال و نفع و ضرر خود باشد و از خدا بخواهد چيزيرا كه خير و نجات او در آنست نه چيزيرا كه شرّ و هلاك او در آنست و منشأ اين امر عجله است كه از صفات ذميمه آدمى است و بايد بكمك عقل و فكر در عواقب و خيمه آن مرتفع شود عيّاشى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه چون خداوند آدم را خلق فرمود و دميد در او از روح خود از جا جستن كرد كه برخيزد پيش از آنكه خلقتش تمام شود پس افتاد و باين سبب خدا فرموده و كان الانسان عجولا و از ابن عباس نقل شده كه اين وقتى بود كه روح بنافش رسيده بود و خداوند شب و روز را دو نشانه و علامت بر قدرت و وحدانيّت خود قرار داد چون هر دو متغيّرند دائما بكمى و زيادى و تغيّر نشانه حدوث و حدوث دلالت بر وجود محدث قديم دارد پس محو و ناپديد فرمود آيت شب را بنور روز بطوريكه تصوّر ميشود شب وجود ندارد با آنكه موجود و مخلوق است ولو بتبع روز و قرار داد آيت روز را پديدار و پديدار كننده هر پديدارى تا به بينند مردم در آن نعم الهى را و كسب نمايند روزى حلال را كه از فضل خداوند براى ايشان مقدّر شده است و تا بدانند عدد سالها و ماهها و حساب عمرها و مدت دينها و ساير امور مربوطه بانقضاء ايّام و ليالى را و هر چه محتاج باشند بآن در اصلاح معاش و معادشان خداوند در قرآن براى ايشان بيان مفصّل كافى فرموده و بعضى آيت ليل و نهار را بآفتاب و ماه تفسير نموده‌اند و بنابراين اضافه مفيد اختصاص است نه بيان و مراد از محو كمى نور ماه است براى امتياز شب از روز و از اخبار شواهدى بر اين معنى نقل شده و آنكه اثر محو خطوط سياهى و تيرگى است كه در آن مشهود است و در چند روايت الّتى هى اقوم بولايت و امام عليه السّلام تفسير شده و از امام سجاد عليه السّلام نقل شده كه امام بايد معصوم باشد و آن شناخته نميشود مگر بآنكه منصوص باشد و او است معتصم بحبل اللّه كه قرآن است و آن هدايت ميكند امام را چنانچه خداوند فرموده إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ و بنابراين هادى قرآن و مهدى امام و مهدىّ اليه حقّ و حقيقت است كه همه با يكديگر در عالم انوار اتّحاد دارند و اللّه اعلم.
جلد 3 صفحه 347
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ يَدع‌ُ الإِنسان‌ُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالخَيرِ وَ كانَ الإِنسان‌ُ عَجُولاً «11»
و ميخواند انسان بامور شريه همان نحوي که ميخواند بامور خيريه هست انسان عجول مفسرين وجوهي گفتند در مراد از شر و خير هر كدام وجهي و اخباري هم در برهان در اينکه باب نقل كرده لكن اينکه وجوه تفسير برأي است اخبار بيان مصداق ميكند.
و توضيح كلام اينست که انسان نظر به اينكه عالم بحكم و مصالح و عواقب امور نيست و بسيار خطا و اشتباه دارد خير را شر ميپندارد و شر را خير توهم ميكند چنانچه در آيه شريفه ميفرمايد:
وَ عَسي أَن تَكرَهُوا شَيئاً وَ هُوَ خَيرٌ لَكُم وَ عَسي أَن تُحِبُّوا شَيئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُم
جلد 12 - صفحه 228
بقره آيه 213.
و نيز انسان بسا ظاهر امري را در بدو امر خوب بنظر دارد لكن خبر از عاقبت آن ندارد که بضررش تمام ميشود لذا تعجيل ميكند و فكر عواقب آن را نمي‌كند و اينکه آيه شريفه اشاره به هر دو مطلب دارد وَ يَدع‌ُ الإِنسان‌ُ بِالشَّرِّ تصور ميكند که خير است مثل اكثر ناس طلب مال و جاه و زخارف دنيوي و لذائذ نفساني ميكنند و حال آنكه براي آنها سم قاتل است.
حلاوة الدنيا مرارة الاخرة و مرارة الدنيا حلاوة الاخرة
غافل از اينكه اينکه مال و منال او را از دين خارج ميكند و از خدا دور ميكند.
وَ لا يَحسَبَن‌َّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّما نُملِي لَهُم خَيرٌ لِأَنفُسِهِم إِنَّما نُملِي لَهُم لِيَزدادُوا إِثماً وَ لَهُم عَذاب‌ٌ مُهِين‌ٌ.
وَ لا يَحسَبَن‌َّ الَّذِينَ يَبخَلُون‌َ بِما آتاهُم‌ُ اللّه‌ُ مِن فَضلِه‌ِ هُوَ خَيراً لَهُم بَل هُوَ شَرٌّ لَهُم سَيُطَوَّقُون‌َ ما بَخِلُوا بِه‌ِ يَوم‌َ القِيامَةِ الاية آل عمران آيه 172 و 175 دُعاءَهُ بِالخَيرِ همان نحوي که دعاء خير ميكند دعاء سعادت و رستگاري و مغفرت و ازدياد ايمان و تقوي و امثال اينها وَ كانَ الإِنسان‌ُ عَجُولًا
العجلة من- الشيطان
و التأني من الرحمن بايد انسان در هر امري فكر و تأمل و مشورت كند و اگر در شرعيت آن مشكوك شد سؤال كند تا مطمئن نشود اقدام نكند و الا پشيمان ميشود و پشيماني سودي ندارد چه اندازه در اخبار سفارش به فكر و تدبر شده.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 11)- در این آیه به تناسب بحث گذشته به یکی از علل مهم بی‌ایمانی که عدم مطالعه کافی در امور است اشاره کرده، چنین می‌فرماید: «و انسان
ج2، ص622
همان گونه که نیکیها را طلب می‌کند (به خاطر دستپاچگی و عدم مطالعه کافی) به طلب بدیها برمی‌خیزد» (وَ یَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَیْرِ).
«چرا که انسان ذاتا عجول است» (وَ کانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا).
در حقیقت «عجول» بودن انسان برای کسب منافع بیشتر و شتابزدگی او در تحصیل «خیر» و منفعت سبب می‌شود که تمام جوانب مسائل را مورد بررسی قرار ندهد، و چه بسیار که با این عجله، نتواند خیر واقعی خود را تشخیص دهد، بلکه هوی و هوسهای سرکش چهره حقیقت را در نظرش دگرگون سازد و به دنبال شرّ برود.
و در این حال همان گونه که انسان، از خدا تقاضای نیکی می‌کند، بر اثر سوء تشخیص خود، بدیها را از او تقاضا می‌کند، و همان گونه که برای نیکی تلاش می‌کند، به دنبال شر و بدی می‌رود، و این بلای بزرگی است برای نوع انسانها و مانع عجیبی است در طریق سعادت، و موجب ندامت و خسران! در حدیثی از رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله نقل شده که فرمود: «مردم را عجله هلاک می‌کند، اگر مردم با تأمل کارها را انجام می‌دادند کسی هلاک نمی‌شد».
البته در روایات اسلامی بابی در زمینه «تعجیل (و سرعت) در کار خیر داریم» از جمله در حدیثی از پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله می‌خوانیم: «خداوند کار نیکی را دوست دارد که در آن شتاب شود».
به هر حال عجله مذموم آن است که به هنگام بررسی و مطالعه در جوانب کار و شناخت صورت گیرد، اما سرعت و عجله ممدوح آن است که بعد از تصمیم گیری لازم، در اجرا درنگ نشود، و لذا در روایات می‌خوانیم: «در کار خیر، عجله کنید» یعنی بعد از آن که خیر بودن کاری ثابت شد دیگر جای مسامحه نیست.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- ↑ تفسیر کشف الاسرار.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 494.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
