مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)
 | |
| نویسنده | سید بن طاووس |
| موضوع | دعا |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| محقق | جواد قیومی اصفهانی |
|
| |
«مُهَج الدّعَوات و مَنهَج العبادات» از آخرین تألیفات سید بن طاووس (م، ۶۶۴ قمری)، کتابی با موضوع ادعیه و اَحراز است. مؤلف در این کتاب، تنها ادعیه مطلقه را نقل کرده که اختصاص به زمان یا مکانى خاص ندارند.
محتویات
مؤلف
سید رضی‌الدین علی بن موسی معروف به سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ ق)، فقیه، محدث، متکلم و عارف بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری است. جد اعلای او داود بن حسن مثنی، نوه پسری امام حسن (علیه‌السلام) و نوه دختری امام سجاد (علیه‌السلام) است.
سید بن طاووس نقیب شیعیان در زمان حکومت مغول بر بغداد بود و وی را به سبب تقوا، مراقبه فراوان و حالات عرفانی «جمال العارفین» خوانده‌اند. علمای بزرگی چون علامه حلى و ابن داوود حلی از شاگردان او هستند.
سید بن طاووس آثار بسیاری دارد که موضوع غالب آنها ادعیه و زیارات است. از جمله تألیفات او عبارتند از: إقبال الأعمال، مصباح الزائر، اللهوف، فرج المهموم، مهج الدعوات، سعد السعود، الیقین باختصاص علی بامرة المومنین، الدروع الواقیة.
معرفی کتاب
به لحاظ اهمیت فراوانى که ائمه اطهار علیهم السلام براى دعا و نقش آن در زندگى انسان قائل بوده اند، علماى بزرگوار علاوه بر توجه خاص به این موضوع، براى گسترش این فرهنگ پربار تلاش فراوانى کرده اند. عالمانى مانند سید بن طاووس که از وجیه ترین علماى تشیع هستند اکثر تألیفات خود را به ادعیه اختصاص داده اند. سید، خود نقل مى کند که در کتابخانه شخصى اش بیش از هفتاد جلد کتاب دعا از پیامبر صلی الله علیه وآله و ائمه اطهار علیهم السلام وجود دارد و کتاب هایى مانند «مهج الدعوات» را از آنها تهیه کرده است.
«مُهج الدعوات و منهج العبادات»، از آخرين تأليفات سيد بن طاووس است كه آن را در سال ۶۶۲ ق، يعنى دو سال قبل از وفات تأليف كرده است.
برخی کتاب «مهج الدعوات» را به فارسی ترجمه کرده اند، از جمله: ترجمه محمدتقی طبسی (قرن ۱۲ ق) و ترجمه سید علی رضوی با عنوان «نيايش‌هايی از سويدای دل». در طبع حاضر نیز، متن کتاب شریف «مهج الدعوات» - بجز ادعیه و احراز - توسط میرزا على‌اصغر صدرالمعالى ترجمه شده و با خط نستعلیق زیبایى در حاشیه کتاب آمده است.
محتوای کتاب
سيد ابن طاووس در این کتاب، تنها ادعیه مطلقه را نقل کرده که اختصاص به زمانى خاص یا مکانى خاص ندارند؛ برخلاف کتبى مانند «جمال الأسبوع» و «الاقبال» که نظر به زمان و مکان هاى خاص داشتند. كتاب حاضر، فاقد فصل‌بندى و باب‌بندى است. سید در هر موضوع از پیامبر صلى اللّه علیه وآله شروع کرده و به امام زمان عجل الله تعالى فرجه ختم نموده و پس از آن از غیر ائمه علیهم السلام هم مواردى نقل مى کند.
ابن طاووس، ابتدا اَحراز مختلف را از چهارده معصوم(ع)، به ترتيب، نقل نموده است و در لابه‌لاى احراز آن بزرگواران، احرازى را نيز از افراد ديگر، مثل حضرت خديجه و سلمان نقل كرده است. سپس به ذكر دعاهايى كه ائمه اطهار(ع) در قنوت‌هاى خود مى‌خوانده‌اند پرداخته است، آن‌گاه احراز و عوذات مربوط به شدايد و سختى‌ها، همچون دعاهاى مختلف پیامبر(ص) در جنگ احد و جنگ احزاب و جنگ حنين و جنگ خيبر و... را نقل كرده است.
در ادامه، به ذكر ادعيه حضرت فاطمه(س) و ساير معصومين(ع) در موضوعات مختلف، مثل احتراز از دشمنان، قضاى حوائج، تضرع، دفع هر بلا، سجده شکر، استخاره، سفر، طلب رزق، استعاذه، طلب حج، زدوده شدن ظلم، انتقام از ستم‌گر، رفع هر سختى و اندوه، دفع محذورات و... پرداخته است.
سپس حُجُب روايت شده از پيامبر(ص) و ائمه(ع) را به ترتيب، ذكر نموده است؛ (یعنی دعاهايى كه به‌سيله آنها از خداوند درخواست مى‌شود كه بين دعا كننده و كسانى كه قصد آسيب رساندن به وى را دارند، مانع و حجاب قرار دهد). و در ادامه، به نقل ادعيه‌اى كه از پيامبران گذشته روايت شده، پرداخته است.
مؤلف در جاى جاى این کتاب شریف، ادعیه و احرازى از خود با عنوان «دعاء وَرَدَ على خاطری» نقل نموده است. همچنين دعاهايى را به‌عنوان ادعيه متفرقه از كتب مختلف آورده است و در پايان كتاب، چند فصل پيرامون اوقات استجابت دعا و صفات داعى و... نگاشته است.
سید بن طاووس که قصدش تنها تهیه کتابى در ادعیه بوده، تمام سندهاى ادعیه و روایات را حذف کرده و تنها به ذکر نام راوى از معصومين(ع) اکتفا نموده است. البته در بسیارى موارد نام مأخذ دعا را هم آورده است.
منابع
- نرم افزار سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "مهج الدعوات و منهج العبادات"، سایت قرآنی ایکنا.
