مرثیه
«مرثیه» به طور عام به شعر یا سخنی گفته می‌شود که در مدح و سوگواری مرده خوانده شود.[۱] و در اصطلاح شیعه، به مراسم عزائی که به یاد شهیدان راه دین و بخصوص در ایام محرم و به یاد واقعه کربلا برپا کنند یا اشعاری که در ذکر مصائب و شرح شهادت پیشوایان دین و بخصوص شهدای کربلا سرایند و خوانند، گفته می‌شود.[۲]
در فرهنگ شیعه، مرثیه برای مصائب اهل بیت علیهم السلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است و عزاداری یکی از عناصر اصلی و کلیدی در بررسی فرهنگ عاشورایی است، چنان که نمی‌توان نقش مثبت آن را در تحولات فرهنگی شیعه، نادیده گرفت.
بر پایه روایات، برپا داشتن عزا برای سالار شهیدان و یارانش، مرثیه‌سرایی برای آنان و گریه بر مصائبی که برایشان گذشته است، به ویژه در دهه اول محرم و مخصوصا در روز عاشورا، مورد تاکید اهل بیت عصمت و طهارت بوده است.
عزاداری برای سیدالشهداء علیه السلام در حقیقت اظهار محبت به خاندان پیامبر خدا صلی الله علیه وآله است که قرآن، مودّت آن‌ها را واجب کرده است: « قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى».[۳]
در حقیقت عزاداری برای امام حسین علیه السلام اظهار همدردی در بزرگترین مصائبی است که برای اهل بیت علیهم السلام و در واقع برای اسلام پیش آمده است. شیخ صدوق، از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: "رَحِم الله شیعتَنا! شیعتُنا و الله هُم المؤمنون! فقد و الله شَرکونا فی المصیبة بِطول الحُزن و الحسرة"؛[۴] خداوند شیعیان ما را رحمت کند آنان به خدا سوگند حقیقتا مومنند. به خدا سوگند آنان در اندوه و حسرتی مدام در عزای ما سهیم اند.
و در روایات دیگری از ایشان نقل شده که فرمود: "وارحَم تلک الأعین الّتی جَرَت دموعُها رحمةً لَنا وارحَم تلک القلوب التی جزعَت واحترقَت لَنا، وارحَم الصرخة التی کانت لَنا"؛[۵] و بر آن چشم‌هایی که از سر دلسوزی بر ما اشک‌هایشان روان شده، رحم کن و بر آن دل‌هایی که برای ما بی تاب شده و آتش گرفته‌اند رحم نما و بر شیون‌هایی که برای ما بلند گرییدند، رحم آور.
عزاداری برای سیدالشهداء علیه السلام یکی از بزرگترین مصادیق بزرگداشت شعائر الهی و نشانه پروامندی دل‌هاست. تحقیقا یکی از مهم‌ترین امتیازات جامعه شیعه، برخورداری از چشمه پرفیض نورانیت و معنویت عاشوراست. این چشمه جوشان از نخستین روزی که موضوع یاد کرد مصیبت سیدالشهداء علیه السلام و یارانش مطرح شد، جریان یافت و تا امروزه همچنان جاری است و پس از این هم ادامه خواهد داشت.
پانویس
- پرش به بالا ↑ فرهنگ معین.
- پرش به بالا ↑ لغت نامه دهخدا.
- پرش به بالا ↑ سوره شوری، آیه ۲۳.
- پرش به بالا ↑ ثواب الاعمال، ج۳، ص۲۵۷.
- پرش به بالا ↑ الکافی، ج۴، ص۵۸۲.
منابع
- فرهنگ‌نامه مرثیه‌سرایی و عزاداری سیدالشهداء علیه‌السلام، محمد محمدی ری‌شهری، نشر مشعر، ص۱۱-۱۲.
- فرهنگ معین.
- لغت‌نامه دهخدا.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
