قرائت (علم الحدیث)

قرائت یکی از راه‌های تحمل حدیث است و عبارت است از خواندن حدیث نزد استاد و شیخ حدیث از حفظ یا از روی کتاب و تایید آن توسط استاد.

از قرائت به «عرض» نیز تعبیر شده است؛ زیرا راوی حدیث، قرائت خود را از حدیثی که شنیده، بر استاد خود عرضه، و او استماع می‌کند.

مراتب قرائت حدیث

قرائت حدیث نیز از نظر رتبه دارای مراحلی می‌باشد که مهم‌ترین آن‌ها چنین است:

۱. قرائت و خواندن حدیث به واسطه راوی و شاگرد از متن کتاب برای استاد حدیث، به شکلی که آن متن در اختیار استاد هم هست و ضمن خواندن، مقارنه و تطبیق انجام می‌شود و استاد متن و قرائت شاگرد را در پایان تأیید می‌کند.

۲. قرائت و خواندن حدیث به واسطه راوی و شاگرد از متن کتاب برای استاد حدیث، به شکلی که استاد آن متن را به حافظه دارد و آن را مرور و سپس تأیید می‌کند.

۳. قرائت روایت به واسطه راوی از حفظ و استماع و تطبیق آن توسّط استاد از متن کتاب و تأیید آن.

۴. قرائت روایت به واسطه راوی از حفظ و استماع و تطبیق استاد نیز بر حافظه و تأیید آن توسّط استاد به جهت صحّت و درستی قرائت راوی.

در قرائت بر شیخ اگر نسخه و متن اصلی، در دست فرد موثّق دیگری است و شیخ هم آن را حفظ دارد و به هنگام قرائت راوی برای شیخ، آن فرد ثقه هم، قرائت آن راوی را استماع و سپس تأیید می‌کند، در این صورت، چنین طریقی از قرائت از اهمیّت بیشتری برخوردار است. در قرائت بر شیخ، رؤیت او شرط نیست، بلکه اطمینان به استماع و تأیید او کافی است.

الفاظ قرائت حدیث

تعبیرهای واضح در بیان این طریق، «قَرأَتْ عَلی فُلانٍ» و «قُرِئَ عَلی فُلانٍ وَ أَنَا أَسْمَعُ، فَأَقَرَّ بِهِ» هستند؛ اگر چه از تعبیراتی همچون «حَدَّثَنی قَرائَةً» و «أَخْبَرْنی قَرائَةً» هم می توان استفاده کرد.

اعتبار قرائت حدیث

برخی این نوع را هم ارزش با سماع دانسته و برخی آن را ضعیف تر شمرده اند؛ چه آن که نقش فعّال استاد در این میان، کمتر است.

منابع

• درسنامه درایه الحدیث، سید رضا مودب، قم، نشر المصطفی، ۱۳۹۱ش.
• شناخت نامه حدیث، محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژهشگران، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.