ترکیب بند محتشم

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«ترکیب بند» قالب شعری است دارای چند بند در یک بحر، که هر بند دارای قافیه‌ای جداگانه باشد و در آخر هر بند یک بیت با قافیه مختلف آورده می‌شود که برخلاف «ترجیع بند»، تکراری نیست.

تركيب بند پرسوز و محتواى محتشم کاشانی (م، ۹۹۶ ق) در توصیف واقعه‌ی کربلا از ترکیب بندهای معروف است. محتشم كاشانى شاعر اوايل عهد صفوى بود كه بيشتر به سرودن مدایح و مراثی در شأن اهل بيت علیهم السلام مى‌پرداخت و به خاطر همین ترکیب بند او شهرت ویژه پیدا نمود.

در ايام عزادارى‌ سیدالشهدا علیه السلام، مساجد، تكايا و مجالس سوگوارى را با کتیبه هايى كه اين اشعار، بر روى ‌آنها نقش بسته است، سياهپوش مى‌كنند. این ترکیب بند در دوازده بند سروده شده و بارها به صورت هاى مختلف‌ چاپ شده است. بند اول از تركيب بند محتشم چنين است:

باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است؟ باز اين چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است؟

باز اين چه رستخيز عظيم است كز زمين بى نفخ صور، خاسته تا عرش اعظم است؟

اين صبح تيره باز دميد از كجا كزو كار جهان و خلق جهان جمله درهم است؟

گويا، طلوع مى‌كند از مغرب، آفتاب كاشوب در تمامى ذرات عالم است

گر خوانمش قيامت دنيا، بعيد نيست اين رستخيز عام، كه نامش محرّم است

در بارگاه قدس كه جاى ملال نيست سرهاى قدسيان همه بر زانوى غم است

جن و ملك بر آدميان نوحه مى‌كنند گويا عزاى اشرف اولاد آدم است

خورشيد آسمان و زمين، نور مشرقين پرورده كنار رسول خدا، حسين

منابع

11.jpg
واقعه عاشورا
قبل از واقعه
شرح واقعه
پس از واقعه
بازتاب واقعه
وابسته ها