محمدحسین نجفی کلباسی

نام کامل	شیخ محمدحسین کاشف ‎الغطاء
زادروز	۱۳۲۳ ه.ق
زادگاه	اصفهان
وفات	۱۴۱۸ ه.ق
مدفن	قم
اساتید	آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی، آیت الله سید ضیاء الدین عراقی،...
آثار	غریب القرآن، غریب الحدیث، شرحی بر عروة الوثقی، ...

آثار گرانبهای او در زمینه‌های معارف دینی، گواه مسلمی‌‌ بر توانایی های فکری و بصیرت عالی همه جانبه این فقیه بزرگ است.

ولادت و خاندان

محمدحسین نجفی کلباسی در سوم شعبان ۱۳۲۳ ه.ق در اصفهان به دنیا آمد. پدرش محمدرضا کلباسی (متوفای ۱۳۶۶ ه.ق) از نوادگان دانشور معروف محمدابراهیم کرباسی (۱۱۸۰-۱۲۶۱ ق)، از جمله علما و زهاد زمان خود بود.

اين خاندان قبلاً به «كرباسي» معروف بوده سپس به «كلباسي» شهرت يافت. خاندان کرباسی اهل علم و فضل، دارای شأن و اعتبار، از علمای بزرگ اصفهان و مروجین شرع مقدس بوده‌اند، که نسب خود را به مالک اشتر می‌‌رسانند. آن‌ها به خاطر کمالات معنوی و تقدم در علوم اسلامی، در اصفهان دارای عظمت و جلالت ویژه‌ای هستند. اما در اواخر قرن ۱۳ ه.ق، به خاطر کسب علم از اصفهان به نجف اشرف هجرت کردند و در نجف دارای مکانت علمی ‌‌خاص و شأنی ویژه شدند و با خاندان صاحب جواهر وصلت کردند.

تحصیلات و استادان

محمدحسین در دوران نوجوانی، در مدت کوتاهی قرآن و ادبیات عربی و فارسی را فراگرفت. و در اوان بلوغ رسماً شروع به تحصیل علوم دینیه کرد. کتب معمول فقه و اصول و کلام را که در آن دوران در حوزه‌ها تدریس می‌‌شد، فراگرفت. کتاب شرح لمعه نزد فقیه کامل میرزا محمدحسن قاضی عسکر (متوفای ۱۳۸۲ ه.ق) آموخت.

او در همین دوران بر کتاب «باب حادی عشر» که کتابی در علم کلام است و از قدیم در حوزه‌های علمیه تدریس می‌‌شده، شرحی مجزی نگاشت.

محمدحسین کلباسی پس از آن که در اصفهان علوم مقدماتی و سطوح را کامل نمود، در هفده سالگی (۱۳۴۰ ه.ق) برای تکمیل مراتب علم، به نجف اشرف هجرت نمود و در این مدت به تحصیل یک علم قناعت نکرد.

رجال را نزد آقا سید ابوتراب خوانساری (متوفای ۱۳۴۶ ه.ق) و سطوح را نزد سید آقا ابراهیم اصطهباناتی و شیخ عبدالحسین رشتی (متوفای ۱۳۷۳ ه.ق) خواند و دروس عالیه خارج فقه و اصول را نزد آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی (متوفای ۱۳۶۵ ه.ق)، آیت الله ضیاءالدین العراقی (متوفای ۱۳۶۱ ق) و آیت الله شیخ محمدکاظم شیرازی (متوفای ۱۳۶۷ ق) فراگرفت و حکمت و فلسفه را خدمت مرحوم شیخ مرتضی طالقانی (متوفای ۱۳۶۴ ق) و سید حسین بادکوبه‌ای (متوفای ۱۳۵۸ ق) و کلام را نزد شیخ محمدجواد بلاغی (متوفای ۱۳۵۲ ق) تلمذ نمود.

وی پس از سالیان طولانی اقامت در نجف، در سال ۱۳۴۸ ه.ق به اصفهان بازگشت و در محضر آیت الله حاج سید محمدصادق خاتون‌آبادی (متوفای ۱۳۴۸ ه.ق) به فراگیری فقه اشتغال جست و در همین ایام مشغول تألیف کتابی به نام «غرائب و قصار الکلم» شد که در آن لغات عربی و کلمات کوتاهی که در قرآن و سنت وارد شده، همراه با گوینده و ناقل آن جمع نمود.

پس از مدتی به نجف اشرف بازگشت و در محضر آیت الله سید عبدالهادی شیرازی (متوفای ۱۳۸۲ ه.ق) و شیخ حسین حلی (متوفای ۱۳۷۵ ه.ق)، به تکمیل آموخته‌هایش در فقه و اصول و تألیف کتاب‌هایی چند پرداخت. وی به خانه و جلسات خانگی سید جمال الدین گلپایگانی و شیخ عبدالرسول جواهری بسیار رفت و آمد می‌‌کرد تا از فضائل و کمالات اخلاقی و اندوخته‌های علمی ‌‌آن‌ ها بی‌بهره نماند.

تدریس و تحقیق

محمدحسین نجفی کلباسی در سال ۱۳۶۰ ه.ق به حج رفت و مجموعاً پس از یک سال و دو ماه اقامت در مکه و مدینه به نجف اشرف بازگشت و با کوله‌باری از معنویت و عبودیت مشغول تدریس و تألیف شد.

وی در سال ۱۳۷۷ ه.ق برای معالجه به تهران آمد و پس از بهبودی و عافیت نسبی پزشکان او را از مراجعت به عراق منع نمودند و علی رغم میل خود مجبور به اقامت در ایران شد و در شهر دینی و علمی ‌‌قم اقامت گزید و به تدریس و افاضات و مباحثات و مطالعه پرداخت.

ایشان یکی از دانشمندانی است که از همان اوان اشتغال به علوم دینی به خاطر جنبه های علمی‌‌ و تحقیقی و استعداد سرشار، بین علما و دانشمندان، فردی شناخته شده بود ولی عمر خود را در گمنامی‌‌ تمام صرف تحصیل علم و معرفت نمود. تقریباً اکثر اوقات عمرش را به تحقیق، نگارش و تربیت شاگردان برجسته که امروزه خود از عالمان بزرگ اسلامی ‌‌بشمار می‌‌روند، صرف کرد.

او که در همان اوان جوانی مشغول تألیف شده بود، در اندک مدتی در ردیف یکی از مدرسین برجسته حوزه علمیه بزرگ نجف اشرف قرار گرفت و اهل فضل، پروانه‌وار برگرد شمع وجودش جمع شدند تا از انوار کمالش استفاده کنند. او که عشقی وافر به تدریس داشت، وقتی در سال ۱۳۷۸ ه.ق به قم مهاجرت کرد، به دور از تشریفات در منزلی محقر و استیجاری سکونت کرد. در اندک مدتی حلقه درس خارج فقه و اصول او مجمع بسیاری از دوستداران علم و فضل شد و جمع بسیاری از عالمان دینی از مجلس درس او با کوله‌باری از علم و کمال بیرون آمدند.

او در کنار تدریس و تحقیق برای دست‌یابی به حقایق رنج سفر به کتابخانه‌های بزرگ و معتبر جهانی را بر خود می‌‌خرید و سفرهای مختلفی برای دست‌یابی به حقایق تاریخی و علمی، به کتابخانه‌های مختلف جهانی داشت. او که با کتاب و کتابخانه می‌‌زیست، دارای کتابخانه نفیسی حاوی نسخه‌های خطی فراوان - جمع آوری شده از سراسر جهان - بود.

مرکز میکروفیلم نور ایران - هند در مقدمه فهرست میکروفیلم نسخه‌های خطی فارسی و عربی خود در بزرگداشت از اقدام علمی ‌‌آن مرحوم، چنین می‌‌آورد: «اهداء: این مجموعه گرانقدر که شناسنامه مهمی از تلاش علمی ‌‌عالمان بزرگ اسلامی ‌‌در طول قرن‌های متمادی است، به روح پرفتوح آیت الله شیخ محمدحسین کلباسی، بزرگمردی که تمام عمر شریفش در گوشه گمنامی ‌‌در تلاش برای احیاء آثار ناشناخته اندیشمندان بزرگ اسلامی ‌‌سپری گشت، تقدیم می‌‌گردد».

آثار و تألیفات

محمدحسین نجفی کلباسی همواره با قلم و دفتری در درس حاضر می‌‌شد و آن چه استاد به او القاء می‌‌کرد، ثبت می‌‌نمود تا سرمایه‌ای جاوید برای آیندگان و مکتب پویای شیعی باشد. او با نوشتن تقریرات درس اساتید مشهوری چون: مرحوم آقا ضیاءالدین عراقی و مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی، سهم بسزایی نسبت به گسترش و تقویت فقه و اصول و فرهنگ شیعی اسلامی ‌‌ادا کرده است.

تألیفات او، که جز دو مورد همه مخطوط هستند، به این شرح است:

• ۱- غریب الحدیث؛

• ۲- شرحی بر کفایه آخوند خراسانی؛

• ۳- شرحی بر عروة الوثقی؛

• ۴- تقریرات درس فقه و اصول آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی؛

• ۵- تقریرات درس آیت الله آقا ضیاء عراقی (این تقریرات یک دوره کامل اصول است که توسط انتشارات جامعه مدرسین در حال انتشار می‌‌باشد).

• ۶- تقریرات درس فقه آیت الله میرزا عبدالهادی شیرازی؛

• ۷- فضائل اهل البیت علیهم السلام؛

• ۸- شرح باب حادی عشر اثر علامه حلی؛

• ۹- غرائب و قصارالکلم من الکتاب والسنة؛

• ۱۰- مقداری از فقه مثل کتاب طهارت و صلات و غیره؛

• ۱۱- تقریرات درس آیت الله شیخ حسین حلی؛

• ۱۲- غریب القرآن، در چند جلد. (وی در این کتاب به دسته‌بندی آیات قرآن کریم به صورت موضوعی پرداخته است).

جایگاه اجتماعی و دینی نجفی کلباسی

آیت الله حاج شیخ محمدحسین کلباسی دارای خصوصیات بارزی بود که او را از سایر علما جدا می‌‌کرد. ترجمه نویسان به اتفاق گفته‌اند: وی از علمای اعلام و فقهای کرام حوزه علمیه نجف و قم، عادل، فاضل، کامل و فقیهی زاهد، واجد عنوان حسب و نسب، دارای مقام علم و عمل بود.

در قضای حوائج عامه مردم و اعمال خیریه و دستگیری از محتاجان سعی فراوان داشت و برای رفع گرفتاری مردم از هیچ کاری دریغ نمی‌‌کرد. او از آبرو و علمی ‌‌که خداوند به او ارزانی کرده بود، ذره‌ای دریغ نداشت و خانه او مأمن خاص و عام مردم بود.

ویژگی‌های اخلاقی و عرفانی آیت الله کلباسی

آیت الله کلباسی محضری خوش و اخلاقی نیک داشت، مقید به آداب و اوراد و ادعیه و دائم الذکر و حافظ بسیاری از سوره‌های قرآن و دعا بود. کلباسی وارسته‌ای بود که سرای دل را به نور تقوا و تهذیب نفس روشن کرده؛ یاد خدا آرام بخش روح و روان او و معارف اهل بیت علیهم السلام زینت بخش نهانخانه وجودش گشته بود. بسیاری به او مراجعه می‌‌کردند و کتاب‌های علمی ‌‌و اخلاقی او را برای مطالعه و استفاده از نکات علمی‌‌ و اخلاقی امانت می‌‌گرفتند و او هیچ امتناعی نمی‌‌کرد؛ به طوری که در همین راه دو نسخه خطی از بهترین کتاب‌هایش را متأسفانه از دست داد.

فرزند بزرگوارش در این زمینه می‌‌گوید: یکی از اهل علم برای دریافت یکی از کتاب‌های پدرم به آن مرحوم مراجعه کرد و آن مرحوم هم کتاب را دادند اما بعد از چندی برگشت و گفت: آقا! در سفر عتبات عالیات که کتاب را برای مطالعه برده بودم، کتاب را گم کردم. یا ببخشید یا غرامتش را بگیرید. آن مرحوم با نرمی ‌‌گفت: «کتابی که به خط مؤلف آن بود، قیمت ندارد اما شما در حفظ امانت دقت نکرده‌اید...» پس از گذشت چند سال (از این ماجرا وقتی) از حرم به منزل می‌‌آمدم، دیدم آن بنده خدا فوت کرده‌اند، زود به خانه آمدم و خبر را به پدرم دادم. گفتم: آقا! ایشان همین امروز مرده‌اند، او را حلال کن. ایشان قبول کرد و شب اول قبر هم برای آن بنده خدا نماز وحشت خواند.

فرزندان وی

پسران آیت الله حاج شیخ محمدحسین کلباسی عبارتند از:

• ۱- حجت لاسلام والمسلمین شیخ محمدعلی نجفی کلباسی، در ذی القعده ۱۳۶۵ ه.ق (مهر ۱۳۲۳ ه.ش) در آبادان تولد یافت و در قم، خدمت پدر گرامی‌‌ و سایر علما تحصیل علوم دینی نمود. وی مؤدب به آداب شرعیه و متخلق به اخلاق حمیده و صاحب همت عالی و در انجام حوائج مردم، کوشاست.

• ۲- آقا محمود کلباسی. وی در ماه شوال، سال ۱۳۷۱ ه.ق (تیرماه ۱۳۳۱ ش) در نجف اشرف به دنیا آمد.

وفات آیت الله محمدحسین نجفی کلباسی

وی پس از عمری تلاش و خدمت در حدود ساعت ۲ بعد از ظهر روز دوشنبه نهم رجب ۱۴۱۸ ه.ق در ۹۵ سالگی دعوت حق را لبیک گفت و پیکر پاکش با تشیعی باشکوه و پس از نماز حضرت آیت الله محمدتقی بهجت، در یکی از حجرات صحن حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد. حشره الله مع موالیه.

منابع مقاله

• حاج شيخ محمد كلباسي حائري (متوفاي 1358 ش)، رجال خاندان كلباسي، اصفهان، كانون پژوهش ،چاپ اول، 1318.

• كاظم عبودالفتلاوي، المنتخب من اعلام الفكر والادب، بيروت، المواهب لطباعة والنشر.
• المرشد، عدد 11 و 12 سال 1420 ه.ق، 1999 م.

• جعفر الشيخ باقر آل محبوبه، ماضي النجف و حاضرها (تاريخ خاندان‌هاي علميه و ادبيه غيرعلويه نجفي)، نجف، مطبعه نعمان، 1376 ه.ق، 1957 م، ج 3.

• بقاياالاطياب، به نقل از المنتخب.

• ناصرالدين انصاري قمي، آينه پژوهش، شماره 46.

• محمدهادي اميني، معجم رجال الفكر والادب في النجف خلال الف عام، چاپ دوم، 1413 ه.ق، ج 3.
• سيد ناصر حسيني ميبدي، سراج المعاني در احوالات امام سيد ابوالحسن اصفهاني.

• فهرست ميكروفيلم نسخه‌هاي خطي فارسي و عربي، مركز ميكروفيلم نور، ايران-هند، ج اول.

• آيت الله آقا بزرگ تهرانی، نقباءالبشر في القرن الرابع عشر، مشهد، دارالمرتضي، چاپ دوم، سال 1404، قسم دوم از جزءالاول، عدد 1005.

• محمد شريف رازي، گنجينه دانشمندان، تهران، كتابفروشي اسلاميه.

• حاج شيخ محمدعلي نجفي كلباسي، مقدمه وسيلة الوصول، قم، انتشارات جامعه مدرسين.

• م. جرفادقاني، علماي بزرگ شيعه از كليني تا خميني، قم، انتشارات معارف اسلامي، چاپ اول، مهر 1364.
• محمدباقر موسوي خوانساري اصفهاني، روضات الجنات في احوال العلماء والسادات، تهران، مؤسسه اسماعيليان، ج 1.

منبع

علی نجفی، ستارگان حرم، جلد 16، صفحه 119-129