فضل بن شاذان: تفاوت بین نسخه‌ها
(پروژه2: سنجش کیفی) |
|||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | ابومحمد فضل بن شاذان بن | + | ابومحمد فضل بن شاذان بن خلیل ازدى، [[فقیه]] صاحب نظر، متکلم متفکر، مفسر حاذق، دانشمند شهیر عالم [[اسلام]] و مؤلف گرانقدر در علوم و فنون اسلامى است. |
| − | ==زندگی نامه == | + | ==زندگی نامه== |
| − | درباره تاریخ تولد او اطلاعاتی در دسترس نیست.اما با توجه به اینکه از [[امام رضا]] | + | درباره تاریخ تولد او اطلاعاتی در دسترس نیست. اما با توجه به اینکه از [[امام رضا]] علیه السلام نقل روایت نموده مى توان تولد او را پیش از سال صد و هشتاد هجرى قمری دانست.<ref> به عنوان نمونه،عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص ۱۱۸ </ref> فضل احتمالاً در نیشابور به دنیا آمده است اما نسب او به قبیله ازد می رسد. پدرش شاذان بن خلیل از [[محدث|محدثان]] [[امامیه]] بوده است.<ref> معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ج۲۱، ص: ۳۲۷ </ref> |
| − | فضل بن شاذان در نوجوانی زمانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود به همراه پدرش به بغداد آمد و نزد اسماعیل بن عباد دانش اموزی را آغاز نمود. او سالها در بغداد ماند و از مشایخی چون محمد بن ابی‌عمیر ( | + | فضل بن شاذان در نوجوانی زمانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود به همراه پدرش به [[بغداد]] آمد و نزد اسماعیل بن عباد دانش اموزی را آغاز نمود. او سالها در بغداد ماند و از مشایخی چون [[محمد بن ابی بکر|محمد بن ابی‌عمیر]] (۲۱۷ق) بهره برد و با [[حسن بن علی بن فضال|حسن بن علی بن فضّال]] آشنا گردید.<ref> نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴</ref> او سپس به [[کوفه]] رفت و در آنجا از مشایخی چون [[حسن بن محبوب]]، [[احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی|احمد بن محمد بن ابی نصر]]، [[صفوان بن یحیی]] و نصر بن مزاحم منقری بهره جست.<ref> نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴ </ref> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | البته در مورد رابطه او با امام حسن | + | ابن شاذان پس از چندی از [[عراق]] به نیشابور بازگشت و در آنجا اقامت گزید و در زمان حکومت عبدالله بن طاهر بر [[خراسان]] (۲۱۴- ۲۳۰ق) به دلیل [[تشیع]] مورد تفتیش عقاید قرار گرفت و از نیشابور تبعید شد.<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۹ -۵۴۰ </ref> در اواخر عمر خود در روستایی در حوالی بیهق ساکن شده بود و در همان روستا درگذشت.<ref>معجم رجال الحدیث، سید ابوالقاسم خوئی، ج۱۴، ص ۳۱۵. </ref> |
| − | + | ==درک محضر چهار امام== | |
| − | زمانى از فضل نزد | + | هر چند به درستی معلوم نیست فضل چه زمانی موفق به دیدار [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] علیه السلام شده است اما روایات بی واسطه او از امام رضا فراوان است.<ref> نک: عیون اخبارالرضا(ع) </ref> |
| + | [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] می گوید: از [[امام جواد علیه السلام|امام جواد]] علیه السلام نیز [[حدیث]] نقل نموده است،<ref> رجال النجاشی، ص: ۳۰۷ </ref> هر چند به چنین حدیثی دست نیافتیم. [[شیخ طوسى]] هم او را در زمره یاران [[امام هادی]]<ref> رجال الطوسى ، ص ۳۹۰ </ref> و [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکرى]] علیهماالسلام<ref> رجال الطوسى، ص۴۰۱ </ref> ذکر مى کند. | ||
| + | |||
| + | البته در مورد رابطه او با امام حسن عسکری علیه السلام روایات بر دو دسته است: در یک دسته سخنانى از آن حضرت در عتاب و سرزنش وی وارد شده<ref> اختیار معرفه الرجال ، ۵۴۱، ۵۴۳ </ref> و در برخى ترحم امام علیه السلام نسبت به وی و مدح او دیده مى شود.<ref> اختیار معرفه الرجال، ۵۳۸، ۵۴۲، ۵۴۳. </ref> | ||
| + | کتابى از فضل بن شاذان به دست [[امام حسن عسکری]] علیه السلام رسید، امام با ورق زدن به مطالعه کتاب او پرداخته، فرمود: خدایش رحمت کند، اهل خراسان به منزلتش غبطه مى خوردند زمانى که فضل بین ایشان زندگى مى کرد.<ref> المختار من رجال الکشى، ص ۵۴۲.</ref> | ||
| + | زمانى از فضل نزد امام حسن عسکری علیه السلام نامى برده شد، شایعه پراکنی دشمن را پیرامون عقاید و شخصیت او براى امام مطرح کردند و از آن حضرت براى شفاى او [[دعا]] طلب کردند، امام علیه السلام فرمود: آرى بر فضل دروغ بستند، خداوند رحمتش کند، خداوند رحمتش کند. راوى مى گوید: هنگامى که به خراسان رسیدم فهمیدم در همان زمانى که در خدمت امام بودیم فضل از [[دنیا]] رفته بود.<ref> المختار من رجال الکشى، ص ۵۴۲</ref> | ||
==علم و دانش فضل بن شاذان== | ==علم و دانش فضل بن شاذان== | ||
| − | او مردی فقیه و دانشمند بود و بخصوص در علم کلام بسیار خبره بود. سهل بن بحر فارسی می گوید: از فضل بن شاذان شنیدم که می گفت: «من، جانشین جمعی از بزرگان هستم که از پیش رفتند؛ مانند: | + | او مردی [[فقیه]] و دانشمند بود و بخصوص در [[علم کلام]] بسیار خبره بود. سهل بن بحر فارسی می گوید: از فضل بن شاذان شنیدم که می گفت: «من، جانشین جمعی از بزرگان هستم که از پیش رفتند؛ مانند: [[محمد بن ابی عمیر]] و [[صفوان بن یحیی]]. پنجاه سال در خدمت ایشان بودم و از ایشان استفاده می کردم. وقتی [[هشام بن حکم]] وفات کرد، [[یونس بن عبدالرحمن|یونس بن عبدالرحمان]]، خلیفة او در رد بر مخالفان بود و چون یونس وفات یافت، خلیفة وی در رد بر مخالفان «سکاک» بود و او نیز از میان رفت و امروز این رسالت سنگین بر عهده من است.»<ref> معجم رجال الحدیث، سید ابوالقاسم خوئی، ج ۱۴، ص ۳۱۲ </ref> |
| − | نجاشى مى | + | [[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] مى نویسد: [[ابوعمرو کشی|کشی]] براى فضل صد و هشتاد تصنیف گفته است. وى نام حدود چهل تالیف او را ذکر مى کند و [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] نیز در حدود سى تالیف از آثار او را یاد کرده است. به مقتضاى متکلم بودن فضل بیشتر تالیفاتش در رد و ابطال عقاید فرقه هاى دیگر است. همانند: کتاب النقض على الاسکافی فی تقویة الجسم; کتاب الرد على اهل التعطیل; کتاب الرد على الثنویة; کتاب الرد على محمد بن کرام; کتاب الرد على الفلاسفة و... .<ref> نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۰۷</ref> |
| − | + | روایت [[شیخ صدوق|صدوق]] از فضل بن شاذان در [[علل الشرائع (کتاب)|علل الشرایع]] و احکام بیانگر قوت فهم و حذاقت اوست که امام او را لایق دانسته و بسیارى از فلسفه [[احکام]] را در حدود بیست صفحه از سرتاسر فقه براى او گفته است.<ref>عیون اخبار الرضا: ج ۲، ص ۱۲۸-۱۰۶.</ref> | |
| − | + | روایات فضل بن شاذان در [[کتب اربعه|کتب اربعه]] به ۷۷۵ روایت بالغ شده است.<ref> الفصول المختارة، ص ۱۸۲ و ۱۱۸. </ref> | |
| − | محقق حلی او را در زمره فقیهان درجه اول امامیه شمرده است.<ref> محقق حلی، المعتبر، ۱۳۱۸ق، ص۷،</ref> | + | [[محقق حلی]] او را در زمره فقیهان درجه اول [[امامیه]] شمرده است.<ref> محقق حلی، المعتبر، ۱۳۱۸ق، ص۷،</ref> |
==گفتار دانشمندان درباره فضل== | ==گفتار دانشمندان درباره فضل== | ||
| − | نجاشى رجال شناس بزرگ | + | [[نجاشى]] رجال شناس بزرگ [[امامیه]] در ستایش از فضل مى گوید: او ثقه و از بزرگان [[فقها]] و متکلمان [[شیعه]] و در این طایفه داراى مقام و جلالتى است، وى مشهورتر از آن است که ما به توصیف او بپردازیم.<ref>رجال النجاشى، ص ۳۰۷.</ref> |
| + | |||
| + | و [[شیخ طوسى]] در این راستا مى نویسد: [[فقیه]]، متکلم، جلیل القدر.<ref>الفهرست، ص ۱۲۴.</ref> و [[ابوعمرو کشی|کشى]] او را از عدول و ثقات برشمرده و در موارد زیادى به گفتار او در توثیق و تضعیف [[رجال]] به عنوان سندى اعتماد مى کند.<ref>المختار من رجال الکشى، همان جا.</ref> علماى دیگر نیز به اتفاق او را توثیق و از فقیهان عالى مقام و متلکمان سترگ به حساب آورده اند. | ||
| − | و | + | ==رابطه وی با دیگر مذاهب شیعه== |
| + | در مورد رابطه ابن شاذان با دیگر مذاهب [[شیعه]] باید گفت او در [[عراق]] با مشایخ [[فطحیه|فطحى]] و [[واقفیه]] رابطه نزدیکى داشته است. وی در مجالس مناظره [[حسن بن علی بن فضال|ابن فضال]]، بزرگ فطحیان، شرکت مى جست و مورد علاقه وافر او بود.<ref> اختیار معرفه الرجال ، ۵۱۶ </ref> | ||
| + | در میان مشایخ او برخى دیگر از فطحیان چون على بن اسباط دیده مى شود.<ref> الغیبه، ۲۸۴ </ref> از مشایخ واقفى او نیز سیف بن عمیره، [[عثمان بن عیسی|عثمان بن عیسى]]، عبدالله بن قاسم حضرمى و عبدالله بن جبله را مى توان یاد کرد.<ref> نک: الغیبه، ۲۸، ۱۰۲، ۲۷۱، ۲۸۳ </ref> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==وفات== | ==وفات== | ||
| − | + | [[ابوعمرو کشی|کشى]] مى نویسد: فضل بن شاذان در روستایى در حوالى بیهق بود که خبر خروج [[خوارج]] به او رسید براى فرار از چنگ آنان بار سفر بست و از آن جا گریخت. در اثر فشار و سختى سفر بیمار شد و در سال ۲۶۰ هجرى درگذشت.<ref>المختار من رجال الکشى، چاپ دانشگاه مشهد، ص ۵۴۳.</ref> بر قبر او در نیشابور گنبد و بارگاهى است و محل تردد و زیارت شیفتگان علم و ولایت است. | |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * دایرة المعارف بزرگ اسلامی | + | |
| − | * رجال | + | *دایرة المعارف بزرگ اسلامی. |
| − | * طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانه مرتضویه. | + | *رجال النجاشی، نجاشى، احمد بن على، تحقیق: شبيرى زنجانى، موسى، جماعة المدرسين فی الحوزة العلمية بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1365 ه. ش. |
| − | * طوسی، محمد، اختیار معرفه الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش. | + | *طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانه مرتضویه. |
| − | * بحرالعلوم، محمد مهدی، الرجال، تهران، ۱۳۶۳ق. | + | *طوسی، محمد، اختیار معرفه الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش. |
| + | *بحرالعلوم، محمد مهدی، الرجال، تهران، ۱۳۶۳ق. | ||
*اکبر ترابی قمشه ای، زندگی متکلمان شیعه. | *اکبر ترابی قمشه ای، زندگی متکلمان شیعه. | ||
| + | |||
| + | ==آرشیو عکس و تصویر== | ||
| + | <gallery mode="packed" heights="170"> | ||
| + | پرونده:شاذان (3).jpg|آرامگاه فضل بن شاذان | ||
| + | پرونده:شاذان (1).jpg|شبستان و ضریح فضل بن شاذان | ||
| + | پرونده:شاذان (2).jpg|فضل بن شاذان | ||
| + | </gallery> | ||
[[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | [[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۱
ابومحمد فضل بن شاذان بن خلیل ازدى، فقیه صاحب نظر، متکلم متفکر، مفسر حاذق، دانشمند شهیر عالم اسلام و مؤلف گرانقدر در علوم و فنون اسلامى است.
محتویات
زندگی نامه
درباره تاریخ تولد او اطلاعاتی در دسترس نیست. اما با توجه به اینکه از امام رضا علیه السلام نقل روایت نموده مى توان تولد او را پیش از سال صد و هشتاد هجرى قمری دانست.[۱] فضل احتمالاً در نیشابور به دنیا آمده است اما نسب او به قبیله ازد می رسد. پدرش شاذان بن خلیل از محدثان امامیه بوده است.[۲]
فضل بن شاذان در نوجوانی زمانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود به همراه پدرش به بغداد آمد و نزد اسماعیل بن عباد دانش اموزی را آغاز نمود. او سالها در بغداد ماند و از مشایخی چون محمد بن ابی‌عمیر (۲۱۷ق) بهره برد و با حسن بن علی بن فضّال آشنا گردید.[۳] او سپس به کوفه رفت و در آنجا از مشایخی چون حسن بن محبوب، احمد بن محمد بن ابی نصر، صفوان بن یحیی و نصر بن مزاحم منقری بهره جست.[۴]
ابن شاذان پس از چندی از عراق به نیشابور بازگشت و در آنجا اقامت گزید و در زمان حکومت عبدالله بن طاهر بر خراسان (۲۱۴- ۲۳۰ق) به دلیل تشیع مورد تفتیش عقاید قرار گرفت و از نیشابور تبعید شد.[۵] در اواخر عمر خود در روستایی در حوالی بیهق ساکن شده بود و در همان روستا درگذشت.[۶]
درک محضر چهار امام
هر چند به درستی معلوم نیست فضل چه زمانی موفق به دیدار امام رضا علیه السلام شده است اما روایات بی واسطه او از امام رضا فراوان است.[۷] نجاشی می گوید: از امام جواد علیه السلام نیز حدیث نقل نموده است،[۸] هر چند به چنین حدیثی دست نیافتیم. شیخ طوسى هم او را در زمره یاران امام هادی[۹] و امام حسن عسکرى علیهماالسلام[۱۰] ذکر مى کند.
البته در مورد رابطه او با امام حسن عسکری علیه السلام روایات بر دو دسته است: در یک دسته سخنانى از آن حضرت در عتاب و سرزنش وی وارد شده[۱۱] و در برخى ترحم امام علیه السلام نسبت به وی و مدح او دیده مى شود.[۱۲] کتابى از فضل بن شاذان به دست امام حسن عسکری علیه السلام رسید، امام با ورق زدن به مطالعه کتاب او پرداخته، فرمود: خدایش رحمت کند، اهل خراسان به منزلتش غبطه مى خوردند زمانى که فضل بین ایشان زندگى مى کرد.[۱۳] زمانى از فضل نزد امام حسن عسکری علیه السلام نامى برده شد، شایعه پراکنی دشمن را پیرامون عقاید و شخصیت او براى امام مطرح کردند و از آن حضرت براى شفاى او دعا طلب کردند، امام علیه السلام فرمود: آرى بر فضل دروغ بستند، خداوند رحمتش کند، خداوند رحمتش کند. راوى مى گوید: هنگامى که به خراسان رسیدم فهمیدم در همان زمانى که در خدمت امام بودیم فضل از دنیا رفته بود.[۱۴]
علم و دانش فضل بن شاذان
او مردی فقیه و دانشمند بود و بخصوص در علم کلام بسیار خبره بود. سهل بن بحر فارسی می گوید: از فضل بن شاذان شنیدم که می گفت: «من، جانشین جمعی از بزرگان هستم که از پیش رفتند؛ مانند: محمد بن ابی عمیر و صفوان بن یحیی. پنجاه سال در خدمت ایشان بودم و از ایشان استفاده می کردم. وقتی هشام بن حکم وفات کرد، یونس بن عبدالرحمان، خلیفة او در رد بر مخالفان بود و چون یونس وفات یافت، خلیفة وی در رد بر مخالفان «سکاک» بود و او نیز از میان رفت و امروز این رسالت سنگین بر عهده من است.»[۱۵]
نجاشى مى نویسد: کشی براى فضل صد و هشتاد تصنیف گفته است. وى نام حدود چهل تالیف او را ذکر مى کند و شیخ طوسى نیز در حدود سى تالیف از آثار او را یاد کرده است. به مقتضاى متکلم بودن فضل بیشتر تالیفاتش در رد و ابطال عقاید فرقه هاى دیگر است. همانند: کتاب النقض على الاسکافی فی تقویة الجسم; کتاب الرد على اهل التعطیل; کتاب الرد على الثنویة; کتاب الرد على محمد بن کرام; کتاب الرد على الفلاسفة و... .[۱۶]
روایت صدوق از فضل بن شاذان در علل الشرایع و احکام بیانگر قوت فهم و حذاقت اوست که امام او را لایق دانسته و بسیارى از فلسفه احکام را در حدود بیست صفحه از سرتاسر فقه براى او گفته است.[۱۷] روایات فضل بن شاذان در کتب اربعه به ۷۷۵ روایت بالغ شده است.[۱۸] محقق حلی او را در زمره فقیهان درجه اول امامیه شمرده است.[۱۹]
گفتار دانشمندان درباره فضل
نجاشى رجال شناس بزرگ امامیه در ستایش از فضل مى گوید: او ثقه و از بزرگان فقها و متکلمان شیعه و در این طایفه داراى مقام و جلالتى است، وى مشهورتر از آن است که ما به توصیف او بپردازیم.[۲۰]
و شیخ طوسى در این راستا مى نویسد: فقیه، متکلم، جلیل القدر.[۲۱] و کشى او را از عدول و ثقات برشمرده و در موارد زیادى به گفتار او در توثیق و تضعیف رجال به عنوان سندى اعتماد مى کند.[۲۲] علماى دیگر نیز به اتفاق او را توثیق و از فقیهان عالى مقام و متلکمان سترگ به حساب آورده اند.
رابطه وی با دیگر مذاهب شیعه
در مورد رابطه ابن شاذان با دیگر مذاهب شیعه باید گفت او در عراق با مشایخ فطحى و واقفیه رابطه نزدیکى داشته است. وی در مجالس مناظره ابن فضال، بزرگ فطحیان، شرکت مى جست و مورد علاقه وافر او بود.[۲۳] در میان مشایخ او برخى دیگر از فطحیان چون على بن اسباط دیده مى شود.[۲۴] از مشایخ واقفى او نیز سیف بن عمیره، عثمان بن عیسى، عبدالله بن قاسم حضرمى و عبدالله بن جبله را مى توان یاد کرد.[۲۵]
وفات
کشى مى نویسد: فضل بن شاذان در روستایى در حوالى بیهق بود که خبر خروج خوارج به او رسید براى فرار از چنگ آنان بار سفر بست و از آن جا گریخت. در اثر فشار و سختى سفر بیمار شد و در سال ۲۶۰ هجرى درگذشت.[۲۶] بر قبر او در نیشابور گنبد و بارگاهى است و محل تردد و زیارت شیفتگان علم و ولایت است.
پانویس
- ↑ به عنوان نمونه،عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص ۱۱۸
- ↑ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ج۲۱، ص: ۳۲۷
- ↑ نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴
- ↑ نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۹ -۵۴۰
- ↑ معجم رجال الحدیث، سید ابوالقاسم خوئی، ج۱۴، ص ۳۱۵.
- ↑ نک: عیون اخبارالرضا(ع)
- ↑ رجال النجاشی، ص: ۳۰۷
- ↑ رجال الطوسى ، ص ۳۹۰
- ↑ رجال الطوسى، ص۴۰۱
- ↑ اختیار معرفه الرجال ، ۵۴۱، ۵۴۳
- ↑ اختیار معرفه الرجال، ۵۳۸، ۵۴۲، ۵۴۳.
- ↑ المختار من رجال الکشى، ص ۵۴۲.
- ↑ المختار من رجال الکشى، ص ۵۴۲
- ↑ معجم رجال الحدیث، سید ابوالقاسم خوئی، ج ۱۴، ص ۳۱۲
- ↑ نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۰۷
- ↑ عیون اخبار الرضا: ج ۲، ص ۱۲۸-۱۰۶.
- ↑ الفصول المختارة، ص ۱۸۲ و ۱۱۸.
- ↑ محقق حلی، المعتبر، ۱۳۱۸ق، ص۷،
- ↑ رجال النجاشى، ص ۳۰۷.
- ↑ الفهرست، ص ۱۲۴.
- ↑ المختار من رجال الکشى، همان جا.
- ↑ اختیار معرفه الرجال ، ۵۱۶
- ↑ الغیبه، ۲۸۴
- ↑ نک: الغیبه، ۲۸، ۱۰۲، ۲۷۱، ۲۸۳
- ↑ المختار من رجال الکشى، چاپ دانشگاه مشهد، ص ۵۴۳.
منابع
- دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- رجال النجاشی، نجاشى، احمد بن على، تحقیق: شبيرى زنجانى، موسى، جماعة المدرسين فی الحوزة العلمية بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1365 ه. ش.
- طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانه مرتضویه.
- طوسی، محمد، اختیار معرفه الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- بحرالعلوم، محمد مهدی، الرجال، تهران، ۱۳۶۳ق.
- اکبر ترابی قمشه ای، زندگی متکلمان شیعه.
آرشیو عکس و تصویر
آرامگاه فضل بن شاذان
شبستان و ضریح فضل بن شاذان
فضل بن شاذان
.jpg)
.jpg)
.jpg)
