الملاحم والفتن (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای جدید حاوی ' {{نوشته های اعضای دانشنامه}} '''نام کتاب:''' مطابق با آن چه شیخ آقا بزرگ تهرانی د...' ایجاد کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{مشخصات کتاب |
| − | |||
| − | + | |عنوان= | |
| − | + | |تصویر= [[پرونده:الملاحم و الفتن.jpg|240px|وسط]] | |
| − | + | |نویسنده= سید بن طاووس | |
| − | + | |موضوع= آخرالزمان/مهدویت | |
| − | + | |زبان= عربی | |
| − | + | |تعداد جلد= ۱ | |
| − | + | |عنوان افزوده1= | |
| − | + | |افزوده1= | |
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | + | |افزوده2= | |
| − | + | |لینک= | |
| − | + | }} | |
| + | '''«الملاحم و الفتن»''' یا «التشریف بالمِنن فی التعریف بالفتن»، تألیف [[سید بن طاووس]] (م، ۶۶۴ ق)، کتابی است مشتمل بر روایات و اخباری که به پیشگویی حوادث آینده و [[ملاحم]] و [[فتنه|فتن]]، به ویژه فتنه‌های [[آخرالزمان]] و [[نشانه های ظهور امام زمان (عج)|نشانه‌هاى ظهور]] [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام مهدی]] (علیه‌السلام) پرداخته‌اند. | ||
| + | ==مؤلف== | ||
| + | سید رضی‌الدین علی بن موسی معروف به [[سید بن طاووس]] (۵۸۹-۶۶۴ ق)، فقیه، محدث، متکلم و عارف بزرگ [[شیعه]] در قرن هفتم هجری است. جد اعلای او داود بن [[حسن مثنی]]، نوه پسری [[امام حسن علیه السلام|امام حسن]] (علیه‌السلام) و نوه دختری [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد]] (علیه‌السلام) است. | ||
| − | + | سید بن طاووس نقیب شیعیان در زمان حکومت مغول بر [[بغداد]] بود و وی را به سبب [[تقوا]]، مراقبه فراوان و حالات عرفانی «جمال العارفین» خوانده‌اند. علمای بزرگی چون [[علامه حلی|علامه حلى]] و [[ابن داوود حلی]] از شاگردان او هستند. | |
| − | + | سید بن طاووس آثار بسیاری دارد که موضوع غالب آنها [[دعا|ادعیه]] و [[زیارت|زیارات]] است. از جمله تألیفات او عبارتند از: [[مصباح الزائر (کتاب)|مصباح الزائر]]، [[اللهوف]]، [[فرج المهموم فی معرفه نهج الحلال من علم النجوم|فرج المهموم]]، [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مهج الدعوات]]، [[سعد السعود]]، [[الیقین باختصاص علی بامره المومنین|الیقین بإختصاص علی بإمرة المؤمنین]]، [[اقبال الاعمال (کتاب)|إقبال الأعمال]]، [[جمال الأسبوع (کتاب)|جمال الاسبوع]]. | |
| − | + | ==معرفی کتاب== | |
| − | + | کتاب «الملاحم و الفتن» -که بخشی از آن درباره [[آخر الزمان|آخرالزمان]] و [[نشانه های ظهور امام زمان (عج)|نشانه‌هاى ظهور]] [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام زمان]] (عجل الله تعالی فرجه) است-، مطابق با آنچه شیخ [[آقا بزرگ تهرانی]] در [[الذریعه]] با توجه به بخشی از متن کتاب آورده، نام اصلی آن «التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن» است. اکثریت بر این گمان‌اند که این کتاب از [[احادیث]] معتبر شیعى و در خصوص [[مهدویت]] و علایم ظهور نگاشته شده است؛ به گونه‌اى که نام کتاب در بسیارى از چاپ‌ها از «التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن» به «الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر» تغییر داده است. | |
| − | + | اما به‌رغم این که برخى از چاپ‌هاى این کتاب به «الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر» تغییر نام یافته است، [[سید بن طاووس|سید بن طاووس]] این کتاب را «التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن» نام نهاده است و هدف او معرفى [[فتنه|فتنه‌هایى]] بوده که در روایات مطرح شده و چه بسا، ممکن است افراد دچار آنها شوند، یا از آنچه در گذشته اتفاق افتاده است، عبرت بگیرند. | |
| − | + | ابن طاووس در مقدمه کتاب به اهمیت شناخت [[ملاحم]] و فتنه‌ها و به شمول این ملاحم بر [[معجزات|معجزاتى]] اشاره دارد که باعث سر فرود آوردن در برابر [[خداوند]] مى‌شود و کسى که آنها را بشناسد، به وسیله [[صدقه|صدقات]] و [[دعا]] مى‌تواند از خطر آنها در امان باشد. این هدف، دقیقا همان چیزى است که با روحیه عابدانه ابن طاووس همخوانى دارد. اساس هدف وى از نوشتن این کتاب طرح مباحث مربوط به مهدویت - که امرى اعتقادى است - نبوده و او در پى معرفى فتنه‌ها، رویدادها و آشوب‌هایى بوده که در روایات [[اهل سنت|اهل‌سنت]]، چه از طریق [[پیامبر اسلام]] و [[ائمه اطهار]] علیهم السلام و چه از طریق سایر افراد، به آنها اشاره شده و احتمالاً رخ داده یا رخ خواهند داد. ابن طاووس به اعتبار آنها اعتقادى ندارد. او هم در پایان بخش نخست، پس از اتمام نقل روایات، ذمّه خود را از عهده روایاتى که از سه کتاب نقل کرده، مبرّا ساخته است و تصریح مى‌کند که هدف وى صرفا نقل این احادیث بوده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | به هر حال، کتاب «الملاحم و الفتن» ابن طاووس همانند دیگر کتب او، در میان علمای [[شیعه]] از اهمیت فراوانى برخوردار است و از احادیث آن به مثابه روایاتى درباره علامت‌هاى ظهور، بهره برده‌اند. [[علامه مجلسى]] روایات الفتن را به نقل از ابن طاووس گزارش کرده و دیگر محدثان بعدى نیز چنین کرده‌اند. | |
| − | + | کتاب «الملاحم و الفتن» توسط محمدجواد نجفى با عنوان «الملاحم و الفتن یا فتنه و آشوب‌هاى آخرالزمان در علائم ظهور حضرت قائم معصوم دوازدهم(ع)»، به فارسی ترجمه شده است. | |
| − | - | + | ==محتوای کتاب== |
| + | |||
| + | [[سید بن طاووس]] در نگارش کتاب خود سه منبع پیش از خود را مورد استفاده قرار داده و به نام هر یک از آن ها بابی در کتاب خود قرار داده است؛ این سه منبع عبارتند از: | ||
| + | |||
| + | *کتاب الفتن، نوشته نعیم بن حماد خزاعى، که به عهد [[صحابه]] و [[تابعین]] نزدیک بوده است. | ||
| + | *کتاب الفتن، نوشته ابوصالح سلیلى بن احمد بن عیسى بن شیخ حسانى. تاریخ نسخه اصلى این کتاب سال ۳۰۷ ق است و به خط خود مؤلف نگاشته شده است. | ||
| + | *کتاب الفتن، نوشته ابو یحیى زکریا بن یحیى بن حارث بزاز، که تاریخ نگارش آن ۳۹۱ قمرى است. | ||
| + | *بخش چهارم نیز به مثابه کشکولى است که در آن از کتب مختلف (عمدتاً شیعى)، مطالبى را در حوزه‌هاى گوناگون، از جمله درباره ملاحم و فتن و آخرالزمان‌شناسى، آورده است. | ||
| + | |||
| + | بخش نخست آن، روایاتى است که از کتاب الفتن نعیم بن حماد نقل کرده و نزدیک به نیمى از کل کتاب را شکل مى‌دهد. بخش دوم، روایاتى است که از الفتن سلیلى نقل کرده و حدود یک چهارم کتاب را شکل مى‌دهد. بخش سوم، روایاتى است که از الفتن ابویحیى زکریا آورده و حدودا نیمى از یک چهارم باقیمانده کتاب را شکل مى‌دهد و بخش چهارم که نیم دیگرى از یک چهارم کل کتاب را شکل مى‌دهد، کشکولى است که از کتاب‌هاى مختلف گردآورى شده است. | ||
| + | |||
| + | ابن طاووس ۲۱۱ باب (حدود ۲۳۰ روایت) از الفتن نعیم بن حماد، ۸۴ باب (حدود نود روایت) از الفتن سلیلى، ۵۱ باب (حدود ۵۵ روایت) از الفتن زکریا بن یحیى و ۴۱ فصل (حدود شصت روایت) را در بخش آخر از کتب مختلف نقل کرده است. بنابراین، سید در این کتاب حدود ۴۲۵ تا ۴۵۰ روایت را نقل کرده است. از این روایات، تنها حدود ۱۵۰ روایت آن به [[پیامبر اسلام|پیامبر]](ص) منسوب است، حدود ۴۵ - ۵۰ روایت به [[امام علی علیه السلام|امام على]](ع)، پنج روایت به [[امام حسن]](ع)، دو روایت به [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]](ع)، چهار روایت به [[امام باقر علیه السلام|امام باقر]](ع)، دو یا سه روایت به [[امام صادق]](ع) و یک روایت به [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم]](ع) و [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]](ع) منسوب‌اند و حدود نیمى دیگر از روایات این کتاب [[حدیث موقوف|موقوف‌اند]] و [[سند حدیث|سند]] آنها به پیامبر یا امامان شیعه نمى‌رسد و از [[صحابه]] یا [[تابعین]] نقل شده‌اند. | ||
| + | |||
| + | از این روایت‌ها تنها حدود ۱۷۰ روایت به بحث [[مهدویت]] و نام و اوصاف [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام مهدى]](عج)، نشانه‌هاى ظهور، مدت زمان حکومت، اوصاف حکومت و یاران حضرت مهدى(عج) مى‌پردازند و بخش عمده روایات از اساس ارتباطى به مهدویت ندارند و بر فرض درستى، بیشتر پیش‌بینى‌هایى درباره مسائلى هستند که دیر یا زود، پس از عصر پیامبر و صحابه رخ مى‌دهند؛ مثلاً بخشى از روایات به [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح امام حسن]](ع) با [[معاویه|معاویه]] و سخن از حکومت [[بنی امیه|بنى‌امیه]] و [[حکومت بنی عباس|بنى‌عباس]] است. بخشى از آنها به حمله ترک‌ها و سیطره آنها بر اعراب اشاره دارند و بسیارى دیگر، اساسا به ملاحم و فتن ارتباطى ندارند؛ مانند توصیف آب و هواى خوش تبت. | ||
| + | |||
| + | در جمع‌بندى کلى از محتواى کتاب التشریف بالمنن به این نتیجه مى‌رسیم که بسیارى از مطالب کتاب، اساسا ربطى به بحث [[مهدویت]] ندارند، و بسیارى از احادیثى که به بحث مهدویت ارتباط دارند یا ندارند، از [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و [[ائمه اطهار|امامان]] صادر نشده‌اند و از این‌رو، ارزش چندانى نمى‌توان براى آنها قایل شد. بسیارى دیگر از روایاتى که به بحث مهدویت مربوط بوده و به پیامبر یا امامان نیز نسبت داده شده‌اند، یا با عقاید مسلم شیعى در تضادند، یا با مسلمات تاریخى ناسازگارند یا محتواى آنها با یکدیگر تناقض دارند و برخى از آنها هر چند در روایات شیعه و سنى، در دیگر کتاب‌ها وارد شده‌اند؛ اما مورد تردید قرار دارند. تنها بخش اندکى از روایات این کتاب را مى‌توان در ارتباط با مهدویت پذیرفت که آنها نیز به تبیین اوصاف کلى درباره امام و حکومت او مى‌پردازند و از این رو، هر چند به لحاظ محتوا معتبرند، اما اطلاعات ارزشمند و ویژه‌اى در اختیار نمى‌نهند. | ||
| + | |||
| + | ==منابع== | ||
| + | |||
| + | *نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
| + | |||
| + | [[رده:منابع حدیثی]] | ||
| + | [[رده:کتابهای با موضوع امام مهدی (عج)]] | ||
| + | [[رده:منابع تاریخ زندگی امام مهدی(عج)]] | ||
| + | [[رده:آثار سید بن طاووس]] | ||
| + | {{حدیث}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۱
 | |
| نویسنده | سید بن طاووس |
| موضوع | آخرالزمان/مهدویت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«الملاحم و الفتن» یا «التشریف بالمِنن فی التعریف بالفتن»، تألیف سید بن طاووس (م، ۶۶۴ ق)، کتابی است مشتمل بر روایات و اخباری که به پیشگویی حوادث آینده و ملاحم و فتن، به ویژه فتنه‌های آخرالزمان و نشانه‌هاى ظهور امام مهدی (علیه‌السلام) پرداخته‌اند.
محتویات
مؤلف
سید رضی‌الدین علی بن موسی معروف به سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ ق)، فقیه، محدث، متکلم و عارف بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری است. جد اعلای او داود بن حسن مثنی، نوه پسری امام حسن (علیه‌السلام) و نوه دختری امام سجاد (علیه‌السلام) است.
سید بن طاووس نقیب شیعیان در زمان حکومت مغول بر بغداد بود و وی را به سبب تقوا، مراقبه فراوان و حالات عرفانی «جمال العارفین» خوانده‌اند. علمای بزرگی چون علامه حلى و ابن داوود حلی از شاگردان او هستند.
سید بن طاووس آثار بسیاری دارد که موضوع غالب آنها ادعیه و زیارات است. از جمله تألیفات او عبارتند از: مصباح الزائر، اللهوف، فرج المهموم، مهج الدعوات، سعد السعود، الیقین بإختصاص علی بإمرة المؤمنین، إقبال الأعمال، جمال الاسبوع.
معرفی کتاب
کتاب «الملاحم و الفتن» -که بخشی از آن درباره آخرالزمان و نشانه‌هاى ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) است-، مطابق با آنچه شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعه با توجه به بخشی از متن کتاب آورده، نام اصلی آن «التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن» است. اکثریت بر این گمان‌اند که این کتاب از احادیث معتبر شیعى و در خصوص مهدویت و علایم ظهور نگاشته شده است؛ به گونه‌اى که نام کتاب در بسیارى از چاپ‌ها از «التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن» به «الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر» تغییر داده است.
اما به‌رغم این که برخى از چاپ‌هاى این کتاب به «الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر» تغییر نام یافته است، سید بن طاووس این کتاب را «التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن» نام نهاده است و هدف او معرفى فتنه‌هایى بوده که در روایات مطرح شده و چه بسا، ممکن است افراد دچار آنها شوند، یا از آنچه در گذشته اتفاق افتاده است، عبرت بگیرند.
ابن طاووس در مقدمه کتاب به اهمیت شناخت ملاحم و فتنه‌ها و به شمول این ملاحم بر معجزاتى اشاره دارد که باعث سر فرود آوردن در برابر خداوند مى‌شود و کسى که آنها را بشناسد، به وسیله صدقات و دعا مى‌تواند از خطر آنها در امان باشد. این هدف، دقیقا همان چیزى است که با روحیه عابدانه ابن طاووس همخوانى دارد. اساس هدف وى از نوشتن این کتاب طرح مباحث مربوط به مهدویت - که امرى اعتقادى است - نبوده و او در پى معرفى فتنه‌ها، رویدادها و آشوب‌هایى بوده که در روایات اهل‌سنت، چه از طریق پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام و چه از طریق سایر افراد، به آنها اشاره شده و احتمالاً رخ داده یا رخ خواهند داد. ابن طاووس به اعتبار آنها اعتقادى ندارد. او هم در پایان بخش نخست، پس از اتمام نقل روایات، ذمّه خود را از عهده روایاتى که از سه کتاب نقل کرده، مبرّا ساخته است و تصریح مى‌کند که هدف وى صرفا نقل این احادیث بوده است.
به هر حال، کتاب «الملاحم و الفتن» ابن طاووس همانند دیگر کتب او، در میان علمای شیعه از اهمیت فراوانى برخوردار است و از احادیث آن به مثابه روایاتى درباره علامت‌هاى ظهور، بهره برده‌اند. علامه مجلسى روایات الفتن را به نقل از ابن طاووس گزارش کرده و دیگر محدثان بعدى نیز چنین کرده‌اند.
کتاب «الملاحم و الفتن» توسط محمدجواد نجفى با عنوان «الملاحم و الفتن یا فتنه و آشوب‌هاى آخرالزمان در علائم ظهور حضرت قائم معصوم دوازدهم(ع)»، به فارسی ترجمه شده است.
محتوای کتاب
سید بن طاووس در نگارش کتاب خود سه منبع پیش از خود را مورد استفاده قرار داده و به نام هر یک از آن ها بابی در کتاب خود قرار داده است؛ این سه منبع عبارتند از:
- کتاب الفتن، نوشته نعیم بن حماد خزاعى، که به عهد صحابه و تابعین نزدیک بوده است.
- کتاب الفتن، نوشته ابوصالح سلیلى بن احمد بن عیسى بن شیخ حسانى. تاریخ نسخه اصلى این کتاب سال ۳۰۷ ق است و به خط خود مؤلف نگاشته شده است.
- کتاب الفتن، نوشته ابو یحیى زکریا بن یحیى بن حارث بزاز، که تاریخ نگارش آن ۳۹۱ قمرى است.
- بخش چهارم نیز به مثابه کشکولى است که در آن از کتب مختلف (عمدتاً شیعى)، مطالبى را در حوزه‌هاى گوناگون، از جمله درباره ملاحم و فتن و آخرالزمان‌شناسى، آورده است.
بخش نخست آن، روایاتى است که از کتاب الفتن نعیم بن حماد نقل کرده و نزدیک به نیمى از کل کتاب را شکل مى‌دهد. بخش دوم، روایاتى است که از الفتن سلیلى نقل کرده و حدود یک چهارم کتاب را شکل مى‌دهد. بخش سوم، روایاتى است که از الفتن ابویحیى زکریا آورده و حدودا نیمى از یک چهارم باقیمانده کتاب را شکل مى‌دهد و بخش چهارم که نیم دیگرى از یک چهارم کل کتاب را شکل مى‌دهد، کشکولى است که از کتاب‌هاى مختلف گردآورى شده است.
ابن طاووس ۲۱۱ باب (حدود ۲۳۰ روایت) از الفتن نعیم بن حماد، ۸۴ باب (حدود نود روایت) از الفتن سلیلى، ۵۱ باب (حدود ۵۵ روایت) از الفتن زکریا بن یحیى و ۴۱ فصل (حدود شصت روایت) را در بخش آخر از کتب مختلف نقل کرده است. بنابراین، سید در این کتاب حدود ۴۲۵ تا ۴۵۰ روایت را نقل کرده است. از این روایات، تنها حدود ۱۵۰ روایت آن به پیامبر(ص) منسوب است، حدود ۴۵ - ۵۰ روایت به امام على(ع)، پنج روایت به امام حسن(ع)، دو روایت به امام حسین(ع)، چهار روایت به امام باقر(ع)، دو یا سه روایت به امام صادق(ع) و یک روایت به امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) منسوب‌اند و حدود نیمى دیگر از روایات این کتاب موقوف‌اند و سند آنها به پیامبر یا امامان شیعه نمى‌رسد و از صحابه یا تابعین نقل شده‌اند.
از این روایت‌ها تنها حدود ۱۷۰ روایت به بحث مهدویت و نام و اوصاف امام مهدى(عج)، نشانه‌هاى ظهور، مدت زمان حکومت، اوصاف حکومت و یاران حضرت مهدى(عج) مى‌پردازند و بخش عمده روایات از اساس ارتباطى به مهدویت ندارند و بر فرض درستى، بیشتر پیش‌بینى‌هایى درباره مسائلى هستند که دیر یا زود، پس از عصر پیامبر و صحابه رخ مى‌دهند؛ مثلاً بخشى از روایات به صلح امام حسن(ع) با معاویه و سخن از حکومت بنى‌امیه و بنى‌عباس است. بخشى از آنها به حمله ترک‌ها و سیطره آنها بر اعراب اشاره دارند و بسیارى دیگر، اساسا به ملاحم و فتن ارتباطى ندارند؛ مانند توصیف آب و هواى خوش تبت.
در جمع‌بندى کلى از محتواى کتاب التشریف بالمنن به این نتیجه مى‌رسیم که بسیارى از مطالب کتاب، اساسا ربطى به بحث مهدویت ندارند، و بسیارى از احادیثى که به بحث مهدویت ارتباط دارند یا ندارند، از پیامبر و امامان صادر نشده‌اند و از این‌رو، ارزش چندانى نمى‌توان براى آنها قایل شد. بسیارى دیگر از روایاتى که به بحث مهدویت مربوط بوده و به پیامبر یا امامان نیز نسبت داده شده‌اند، یا با عقاید مسلم شیعى در تضادند، یا با مسلمات تاریخى ناسازگارند یا محتواى آنها با یکدیگر تناقض دارند و برخى از آنها هر چند در روایات شیعه و سنى، در دیگر کتاب‌ها وارد شده‌اند؛ اما مورد تردید قرار دارند. تنها بخش اندکى از روایات این کتاب را مى‌توان در ارتباط با مهدویت پذیرفت که آنها نیز به تبیین اوصاف کلى درباره امام و حکومت او مى‌پردازند و از این رو، هر چند به لحاظ محتوا معتبرند، اما اطلاعات ارزشمند و ویژه‌اى در اختیار نمى‌نهند.
منابع
- نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
