سید علی آقا کوه کمری

آیت الله سید علی کوه‌کمری ( - ۱۳۶۰ ق)، از علمای بزرگ شیعه در قرن ۱۴ هجری و از شاگردان میرزا حبیب الله رشتی است. آیت الله سید محمد حجت کوه‌کمری فرزند اوست.

نام کامل	سید علی حسینی کوه‌کمری
زادگاه	تبریز
وفات	۱۳۶۰ قمری
مدفن	قم - حرم حضرت معصومه سلام الله علیها
اساتید	میرزا حبیب الله رشتی، ملا محمد فاضل ایروانی، شیخ محمد فاضل شربیانی،...
شاگردان	سید محمد حجت کوه‌کمری،..
آثار	حاشیه بر کتاب صلاة، حاشیه بر فرائد الاصول و مکاسب شیخ انصاری

ولادت و خاندان

تاریخ و محل دقیق ولادت سید علی آقا کوه‌کمری معلوم نیست؛ ولی احتمال داده می‌‌شود که وی در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری، در روستای «کوه‌کمر» متولد شده باشد. سید علی آقا فرزند علینقی از سادات حسینی و از خانواده اصیل و نجیب است و نسب این خاندان که با دست خط آیت الله سید محمد حجت نوشته شده، به امام سجاد علیه‌السلام می رسد.

نیاکان سید علی آقا کوه‌کمری در ردیف عالمان و نخبگان جامعه بوده‌‌اند. از دانشوران فرزانه و وارسته این خاندان می‌‌توان به شخصیت هایی اشاره کرد که اسامی‌‌‌شان بدین شرح است: سید حسن بابا، مدفون در روستای کوه‌کمر، آیت الله آقا میر یعقوب کوه‌کمری، صاحب مقبره مشهور در خوی، آقا میرفتاح، صاحب مقبره معروف در شهر خوی. آیت الله سید حسین ترک کوه‌کمری (عموی سید علی آقا)، آیت الله سید محمد حجت کوه‌کمری (فرزند سید علی آقا)، علامه حاج میرزا محمدحسن زنوزی خویی، صاحب کتاب گرانسنگ «ریاض الجنه»، آیت الله سید ابراهیم علوی، آیت الله سید موسی مرجعی، آیت الله سید علی‌اصغر خویی و آیت الله سید ابوالقاسم خویی (جد مادری آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی)، علامه حاج میرزا حبیب الله هاشمی ‌‌خویی شارح نهج البلاغه.

تحصیلات و استادان

با توجه به قرائن و سکونت پدر ایشان در آذربایجان، احتمال می‌‌رود که سید علی آقا تحصیلات مقدماتی حوزه را در آن جا فراگرفته باشد، اما نام کتاب‌ها و استادان وی در کتاب‌های شرح حال ذکر نشده است. گمان نزدیک به یقین این است که وی بعد از اتمام علوم مقدماتی، قبل از سال ۱۳۰۶ ق. رهسپار نجف شده و به تحصیل ادامه داده باشد.

وی در حوزه کهن نجف اشرف، با عشق و علاقه فراوان در مکتب درسی نخبگان حوزه علمیه نجف حضور یافت که نام سه تن از استادان بزرگ وی بدین قرار است:

• ۱- آیت الله ملا محمد فاضل ایروانی (۱۳۰۶-۱۲۳۲ ق)؛

• ۲- آیت الله میرزا حبیب الله رشتی (۱۳۱۲-۱۲۳۴ ق)؛

• ۳- آیت الله شیخ محمد فاضل شربیانی (۱۲۴۸-۱۳۲۲ ق).

از مدت اقامت سید علی آقا در نجف اشرف، اطلاعی در دست نیست، اما زمان بازگشت ایشان به تبریز باید قبل از سال ۱۳۱۰ ق باشد. وی هنگام بازگشت، با تجلیل و احترام فراوان استادش، مرحوم آیت الله فاضل شربیانی مواجه شد؛ به طوری که استادش با جمعی از طلاب علوم دینی و بزرگان علمای نجف تا کوفه مشایعت کرد و با جمعی کثیر به او اقتدا نمود و نماز خواند. این روشِ مشایعت جز با حاج میرزا رضا امام جمعه تبریز سابقه نداشت.

فعالیت‌های علمی‌‌ و فرهنگی

آیت الله سید علی آقا با استقبال گرم مردم وارد تبریز شد و فعالیت‌های خود را در عرصه‌های علمی‌‌، تبلیغی و فرهنگی آغاز نمود. خدمات ایشان را می‌‌توان در موارد زیر یاد کرد:

الف) تدریس:

ورود سید علی آقا به تبریز مقارن با دوره شکوفایی و عزت و عظمت حوزه علمیه تبریز بود. او در حوزه تبریز به توفیقات بزرگی دست یافت و عده‌ای از تشنگان علوم اسلامی را از دانش خود سیراب کرد. وی با تدریس کتاب‌های دوره مقدمات و سطوح عالی و کتاب «ریاض المسائل» تألیف سید علی طباطبایی موسوم به شرح کبیر، شاگردان فاضلی را تربیت نمود. از شاگردان او می‌‌توان به پسر بزرگوارش، آیت الله سید محمد حجت کوه‌کمری اشاره کرد.

ب) آثار:

با این که آیت الله کوه‌کمری از عالمان بزرگ و دانشمندان نامی ‌‌حوزه علمیه تبریز بود، آثار زیادی تألیف نکرد. تنها اثری که در منابع رجالی از آن یاد شده، حاشیه بر کتاب صلاة است. همچنین فرزندش، آیت الله سید محمد حجت با استفاده از درس‌های پدرش، مباحث وقت، قبله، لباس و مکان مصلی، اذان، اقامه و افعال صلاة را به رشته تحریر درآورد.

ج) اقامه جماعت:

پس از ورود ایشان به تبریز، بسیاری از مردم و روحانیان شهر از او خواستند که در منزلی واقع در بازار کاه فروشان اقامت گزیند و اقامه نماز جماعت در مسجد آن بازار را بر عهده گیرد. ایشان سه نوبت در آن مسجد، که بعدها، به نام «مسجد سید علی آقا» معروف شد، اقامه نماز جماعت می‌‌کرد و در ایام ماه مبارک رمضان و دهه ماه محرم و مناسبت‌های مذهبی به منبر می‌‌رفت و با زبانی رسا و بیانی گویا به ارشاد و هدایت مردم می‌‌پرداخت.

از دیدگاه دیگران

شرح حال نویسان، در آثار خود از آیت الله سید علی یاد کرده و مقام شامخ او را ستوده‌اند:

محمدعلی مدرس خیابانی (۱۲۹۶-۱۳۷۳ ق) که از همشهریان سید علی آقا و از فرزانگان مشهور شعر و ادب و فقاهت بشمار می‌‌آید، در ذیل شرح حال فرزند وی می‌‌نویسد: «پدر بزرگوار ایشان (آیت الله حجت) آقای سید علی از اکابر علمای تبریز است.

نویسنده مشهور و پرتلاش حوزه، مرحوم شیخ محمد شریف رازی، نیز به شرح حال آیت الله کوه‌کمری پرداخته و از او با القاب «حجة الاسلام والمسلمین سید الفقهاء العاملین السید علی آقا کوه‌کمری از اجلای علما و دانشمندان بزرگ» یاد کرده است.

فرزند برومند ایشان مرحوم آیت الله العظمی‌‌ حجت از پدرش با عنوان «العلامة الحجة» نام می‌‌برد و نویسنده دیگر، آقای حسین دوستی او را «عالم فاضل و پرهیزگار» معرفی می‌‌کند. صاحب کتاب مفاخر آذربایجان هم او را «یکی از اجلای علماء و فقهای تبریز» می‌‌داند.

وفات

فقیه وارسته، آیت الله سید علی آقا کوه‌کمری بعد از سال‌ها عمر بابرکت و تلاش برای جلب رضای خداوند متعال، در سال ۱۳۱۹ شمسی (۱۳۶۰ ق) در تبریز رحلت کرد. پیکر مطهر وی به شهر مقدس قم انتقال یافت و در حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.

منابع

• محمد الوان‌ساز خویی، ستارگان حرم، جلد ۱۷، صفحه ۱۰۲-۱۱۱.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  سید علی حسینی کوه کمری و سید محمد حجت حسینی کوه کمری