شیخ عبدالعالی کرکی عاملی

«شیخ عبدالعالی کَرَکی عاملی» (۹۹۳-۹۲۶ ق)، متکلم، محدث و فقیه بزرگ شیعه در قرن دهم هجری و فرزند محقق ثانی است. وی در فقه و حدیث و کلام متبحر بود و مخصوصا در مبحث امامت تحقیقاتی داشته است. میرداماد خواهرزاده عبدالعالی و از شاگردان مبرّز اوست.

نام کامل	عبدالعالی بن علی عاملی
زادگاه	کرک، لبنان
وفات	۹۳۸ قمری
مدفن	مشهد
اساتید	محقق ثانی،...
شاگردان	میرداماد، شیخ بهائی، قاضی حبیب‌اللّه طوسی، محمد نسّابه اصفهانی، محمد بن احمد اردکانی، ابوالحسن شریف قائنی،...
آثار	اللّمعة فی عدم عینیة الجمعه، حاشیه ارشاد الاذهان، البلوغ و بیان حدّه، القبلة، مناظرات مع مخدوم الشّریفی، شرح الفیه، رساله العلمیه فی فقه الصلوة الیومیة، تعلیقه المختصر النافع،...

زندگی‌نامه

شیخ عبدالعالی کرکی عاملی -فرزند علامه شیخ نورالدّین علی بن حسین بن علی بن محمّد بن عبدالعالی معروف به محقق ثانی-، در شب جمعه ۱۹ ذی القعده سال ۹۲۶ ق. در کَرَک -قریه‌ای در جبل عامل لبنان- متولد شد.

شیخ عبدالعالی که همنام پدربزرگ خود می باشد، مانند پدرش با شاه طهماسب صفوی، معاصر بوده است. عبدالعالی بعد از اینکه پدرش به عراق آمد، او به ایران آمد و در شهر کاشان ساکن شد و آنجا به علوم معقول و منقول و درس و بحث مشغول شد. بیشتر عمرش را در آنجا بود، ولی در اواخر عمرش به شهر اصفهان رفت. وی بسیار مورد تکریم بود و شاه در تعظیم و توقیر آن بزرگوار، نهایت مبالغه می کرد.

شیخ عبدالعالی مجتهد بزرگ زمان بود و در کاشان و یا شهرهای دیگر، همیشه مرجع علماء و دانشمندان آن زمان بود و اکثر بزرگان در اصول و فروع به قول او عمل می کردند. بیشتر فقها و علما اجازه اجتهاد از او داشتند. عبدالعالی بعضی از افراد را به عنوان قاضی در بین مردم منصوب کرد و خودش نیز برای آنان قضاوت می کرد.

وفات:

شیخ عبدالعالی کرکی عاملی سرانجام در سال ۹۹۳ ق. در اصفهان رحلت نمود و پیکرش ابتدا در مزار متبرک درب امام اصفهان دفن شد و پس از گذشت سی سال، جسد او به مشهد مقدّس رضوی منتقل و در دارالسیاده مبارکه مدفون شد. مادّه تاریخ وفاتش عبارت «ابن مقتدای شیعه» است.

صاحب «روضات الجنات» می نویسد: عبدالعالی در اصفهان در سال ۹۹۳ هجری وفات نمود و جنازه او و شیخ جزائری (علی بن هلال جزائری) را در مشهد مقدس (دار السیادة) به خاک سپردند.

استادان و شاگردان

عبدالعالی از اوایل کودکی نزد پدر بزرگوارش محقق ثانی و دیگر فضلا به تحصیلات دینی و علوم مختلف اسلامی اشتغال داشت و ضمن بحث و تدریس، خود در تحقیقات فقهی و مباحث اعتقادی کوشش می نمود و مخصوصا در مبحث امامت مطالعات و بحثهای گوناگون نموده و اثری در این خصوص به نام کتاب «مناظرات» در اثبات امامت به رشته تحریر برد.

همچنین جمعی از فضلاء همچون: شیخ بهائی، میرداماد (خواهرزاده عبدالعالی)، معانی تبریزی، قاضی حبیب‌اللّه بن علی طوسی، نورالدّین محمّد نسّابه اصفهانی، محمّد بن احمد اردکانی، ابوالحسن شریف قائنی، حسین بن حیدر بن قمر کرکی، یونس جزایری و قاضی معزالدّین حسین اصفهانی از او روایت کرده‌اند.

آثار و تألیفات

برخی کتاب‌ها و رساله‌های شیخ عبدالعالی عبارتند از:

• اللّمعة فی عدم عینیة الجمعه؛
• حاشیه «ارشاد الاذهان» علامه حلی که در کتابخانه مدرسه مروی تهران نسخه خطی آن وجود دارد؛
• رساله فی البلوغ و بیان حدّه؛
• النّظامیّه؛
• رساله فی القبله، خصوصا قبله خراسان؛
• مناظرات مع مخدوم الشّریفی السُّنّی؛ کتابی در موضوع امامت در رد «نواقض الروافض» شیخ مخدوم شریفی یکی از اهل تسنن ناصبی است که با استفاده از احادیث فریقین (و احادیث نبوی) نگاشته شد.
• شرح «الفیه» شهید اول.
• رساله العلمیه فی فقه الصلوة الیومیة
• تعلیقات بر رساله علی بن هلال جزائری (استاد روایی پدرش)
• تعلیقات بر «المختصر النافع» محقق حلی.

عبدالعالی در نظر عالمان

• مؤلف «روضات الجنات»، شیخ عبدالعالی را با عنوان فقیه محقق، محدث، متکلم پارسا، استادی بزرگ، نام برده و می گوید: شیخ از پدرش و علمای معاصر روایت می کرد و میرداماد هم از شاگردان اوست.
• سید مصطفی تفرشی در «نقد الرجال» از او نام می برد و می گوید: دانشمندی جلیل القدر و عظیم المنزله و رفیع الشأن و خوش سخن بود و دانش بسیاری از حفظ داشت. او از شاگردان پدرش (محقق ثانی) بود و من خدمت او رسیده ام.
• سید حسین عاملی، در ذیل اجازه ای به یکی از شاگردانش داده، از استادش شیخ عبدالعالی چنین یاد می کند: استاد ما، امام علامه، قدوة المحقین، حجت المتأخرین، شیخ ما، شیخ عبدالعالی اعلم اهل زمان، دارای هوش سرشار و نفس قدسی و سرعت انتقال بود. من شرح کبیر او بر رساله «الفیه» شهید اول، و رساله «العلمیه فی فقه الصلوة الیومیه»» را نزد او خواندم.
• اسکندر بیک ترکمان، که معاصر او بوده چنین می گوید: سرآغاز جریده فضل و دانش از آن طبقه علیه مجتهد الثانی، فریدالعصر والزمانی، شیخ عبدالعالی است که خلف صدق... شیخ علی عبدالعالی (محقق ثانی) است.
• در «تاریخ عالم آرای عباسی» شرحی مبسوط از فضائل علمی و مراتب فقهی شیخ عبدالعالی بیان شده و صاحب ترجمه را محتوای جامع علوم عقلی و نقلی معرفی ساخته است.

منابع

• اَعلام اصفهان، سید مصلح‌الدین مهدوی، ج۴، ص۲۴۹.
• "شیخ عبدالعالی کرکی"، دائرةالمعارف طهور.
• "عبدالعالی"، پایگاه شعائر.