الشفا بتعریف حقوق المصطفی (کتاب)
«الشِّفا بتعریف حقوق المصطفى»، تألیف قاضى عیاض یحصبی (م، ۵۴۴ ق)، از جمله آثارى است که به معرفى پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و سیرۀ ایشان پرداخته است. بیان منزلت پیامبر اکرم نزد خداوند، حقوق پیامبر بر مردم و حکم و عقوبت سبّ و دشنام دادن به پیامبر، از مباحث اصلی این کتاب است.
 | |
| نویسنده | قاضی عیاض |
| موضوع | سیره پیامبر اسلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
|
| |
محتویات
مؤلف
قاضی عیاض بن موسى الیحصبی الاندلسی (٤٧٦-٥٤٤ ق)، محدث و عالم به انساب و تاریخ عرب در زمان خود بود. او مدتی نیز در غرناطه اندلس به قضاوت پرداخت و سرانجام در مراکش توسط یک یهودی مسموم شد.
برخی تصانیف او عبارتند از: «الشفا بتعریف حقوق المصطفى»، «ترتیب المدارک وتقریب المسالک»، «شرح صحیح مسلم»، «مشارق الأنوار»، «الإلماع إلى معرفة أصول الروایة وتقیید السماع» و «الإعلام بحدود قواعد الإسلام».
معرفی کتاب
قاضى عِیاض، کتاب «الشفا بتعریف حقوق المصطفى» را در پاسخ به درخواست یکى از شاگردان خویش که از وى خواسته بود ضمن کتابى قدر و منزلت پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله)، حقوق ایشان و حکم کسانى که حق ایشان را ادا نمى‌کنند و یا در اداى آن کوتاهى مى‌نمایند و دیدگاه‌هاى علمای سلف را در این باره یادآور شود، تألیف کرده است.
مؤلف در این کتاب، به شیوه خاصّى به شخصیت رسول اکرم صلى الله علیه وآله نگریسته است. قاضى عِیاض در الشفاء، از آیات قرآنى که در شأن و منزلت پیامبر گرامى اسلام نازل شده و نیز از احادیث نبوى، استفاده کرده و جنبه هاى مختلف شخصیّت پیامبر اسلام را توصیف نموده و به بسیارى از تهمتها و افسانه هاى ساخته شده در مورد حضرت رسول صلى الله علیه وآله پاسخهاى منطقى و محکمى داده است.
این اثر مشهور، به شیوه کتاب «دلائل النبوة» تألیف شده و از اهمیت خاصّى نزد دانشمندان مسلمان برخوردار است و چندین شرح و تعلیقیه بر آن نگاشته شده است.
محتوای کتاب
کتاب «الشفا بتعریف حقوق المصطفى» داراى ۴ بخش اصلى است و هر کدام مشتمل بر ابوابى و هر باب دربرگیرنده فصولى است که حاوی مطالب متنوعى می باشد:
الف. در بخش اول، نویسنده ضمن ۴ باب ذیل به بیان قدر و منزلت پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) نزد خداوند مى‌پردازد:
- باب اول: ثناء پیامبر توسط خداوند و آشکار ساختن مقام و منزلت ایشان در نزد خداى تعالى.
- باب دوم: تکمیل محاسن اخلاق و جمع فضائل دینى و دنیوى در پیامبر.
- باب سوم: اخبار مشهورى که دربارۀ جایگاه والاى پیامبر نزد خداوند وارد شده و کرامت‌هایى که خداوند به ایشان ارزانى داشته است.
- باب چهارم: آیات و معجزاتى که خداوند بر دست پیامبر براى مردمان آشکار ساخت.
ب. بخش دوم نیز مشتمل بر ۴ باب ذیل است و به حقوقى که پیامبر بر مردمان دارد، مى‌پردازد:
- باب اول: دربارۀ وجوب ایمان و فرمانبردارى و پیروى از سنت پیامبر مى‌باشد.
- باب دوم: دربارۀ لزوم دوستى و محبت ایشان.
- باب سوم: در بزرگداشت امر پیامبر(ص) و گرامى داشت شخصیت حضرت و نیکى به ایشان.
- باب چهارم: دربارۀ وجوب سلام و صلوات بر پیامبر و فضیلت آن سخن مى‌گوید.
ج. بخش سوم به بیان امورى مى‌پردازد که نسبت دادن آنها به پیامبر اکرم(ص) ممتنع یا جایز و صحیح مى‌باشد. این بخش مشتمل بر دو باب است:
- باب اول به بیان امور دینى اختصاص یافته و دربارۀ عصمت پیامبر اکرم(ص) و سایر انبیاء الهى سخن مى‌گوید.
- باب دوم به بیان احوال دنیوى رسول خدا(ص) به عنوان فردى از افراد بشر و آنچه از احوال بشرى مى‌توان بدیشان نسبت داد یا نسبت دادن آنها بدیشان ممتنع است، مى‌پردازد.
د. بخش چهارم: دربارۀ حکم و عقوبت سبّ و دشنام دادن به پیامبر سخن مى‌گوید. این بخش داراى سه باب ذیل است:
- در باب اول، حکم و عقوبت افرادى که پیامبر را سبّ و شتم نمایند، بیان مى‌شود.
- در باب دوم، عقوبت و حکم کسانى که به آزار و اذیت پیامبر اکرم(ص) و دشمنى با ایشان بپردازند، بیان مى‌گردد.
- در باب سوم، به بیان حکم کسانى که به سبّ خدا، ملائکه، انبیاء، کتب آسمانى، اهل بیت پیامبر(ص) و همسران و اصحاب ایشان اقدام کند، مى‌پردازد.
منابع
- "الشفا بتعریف حقوق المصطفى"، ویکی نور.
- "قاضى عیاض و کتاب الشفاء بتعریف حقوق المصطفى"، علیرضا روحی میرآبادی، تاریخ اسلام، تیر ۱۳۸۳.
- "کتاب الشفا بتعریف حقوق المصطفى"، المكتبة الشاملة.
