الإمام الباقر عليه‌السلام و أثره في التفسير (کتاب)
 | |
| نویسنده | حکمت عبید الخفاجی |
| موضوع | تفسیر امام باقر عليه‌السلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«الإمام الباقر عليه‌السلام و أثره في التفسير» تألیف حكمت عبيد الخفاجي، قرآن‌پژوه معاصر عراقی، کتابى است به زبان عربى، دربارۀ نقش امام باقر عليه‌السلام و ديدگاههای ایشان در تفسير قرآن كريم و علوم قرآنی.
معرفى كتاب
امام محمد باقر عليه‌السلام به عنوان يكى از افرادى كه از جمله تابعين پيامبر اكرم صلى‌اللّه‌عليه‌وآله به شمار رفته و به اجماع فريقين يكى از فقهاء بارز مدينه منوّره محسوب مى‌گردد، نقشى مؤثر در تفسير قرآن كريم از خود برجاى گذارده است.
هدف نويسنده از نگارش اين اثر، معرفى گام دومى است كه بعد از عصر صحابه در تفسير قرآن توسط تابعين برداشته شد. از آن گذشته، نويسنده بر آن است كه به شناخت روايات صحيحه‌اى كه از امام باقر عليه‌السلام در تفسير قرآن نقل شده و نسبت آنها به امام ثابت است دست يابد، چرا كه بسيارى از احاديث منقول از ائمه عليهم‌السلام با بسيارى از احاديث منسوب به ايشان كه امكان اثبات صدور آنها از ائمه عليهم‌السلام وجود ندارد، درآميخته است و باعث شده كه برخى مفسّرين به آنها اعتماد نورزند و يا آنها را تضعيف نمايند؛ و در نقطه مقابل، برخى ديگر هر روايتى را كه سند آن به امام منتهى شود ثابت و صحيح به شمار آورده، هرچند در سندش ضعف و نقصى وجود داشته باشد. اما نويسنده كتاب، در سند اقوال و رجال آن تحقيق كرده و صحيح را از ضعيف و كاذب بازشناسانده است و بدين‌وسيله اثرى درخور توجه از خود بر جاى گذارده است. وى با روش و منهج علمى و به دور از هرگونه تعصب به استقراء و استقصاء در سند و رجال اقوال منقوله پرداخته و نقش امام باقر عليه‌السلام را در علوم قرآنى و تفسير آشكار ساخته است.
محتوای كتاب
اين كتاب داراى يك مقدمه و دو باب و يك خاتمه است كه در ذيل هرباب فصولى قرار گرفته است:
الف. باب اول به بررسى زندگانى امام باقر عليه‌السلام و مسائل پيرامون آن اختصاص يافته و مشتمل بر چهار فصل زیر است:
- در فصل اوّل به بررسى زندگانى شخصى حضرت باقر پرداخته شده و بيوگرافى جامعى از ايشان ارائه شده است.
- در فصل دوم به معرفى سيره و روش علمى آن حضرت پرداخته شده و برخى از علوم و معارف ایشان معرفى شده است.
- در فصل سوم به شرح حال كسانى كه امام باقر عليه‌السلام از آنها روايت مى‌كند پرداخته شده است. اين افراد دو دسته‌اند: دسته اول پدران بزرگوار حضرت و دسته دوم صحابه بزرگوار پيامبر(ص).
- سپس به بيان شرح حال شاگردان و راويان احاديث حضرت پرداخته شده و هركدام برطبق موازين و معيارهاى رجالى مورد نقد و بررسى قرار گرفته‌اند.
- در فصل چهارم به معرفى مصادر امام باقر عليه‌السلام در تفسير قرآن پرداخته شده است.
ب. باب دوم به بررسى نقش و تأثير امام باقر عليه‌السلام در تفسير قرآن اختصاص يافته و داراى پنج فصل است:
- فصل اول به سخن دربارۀ ديدگاههاى حضرت و تأثير آن در علوم قرآنى اختصاص يافته است.
- در فصل دوّم به بررسى تأثير ديدگاههاى امام در تفسير آيات العقايد پرداخته شده است.
- در فصل سوم به تلاش امام باقر عليه‌السلام در تفسير آيات الاحكام اشاره شده است.
- فصل چهارم به جنبه‌هاى تربيتى-اخلاقى در انديشه امام باقر عليه‌السلام به‌طورى و در تفسير به نحو خاصى پرداخته شده است.
- در فصل پنجم به ارزشيابى ديدگاههاى تفسيرى امام، بارزترين ويژگى‌هاى تفسير ايشان و اثر آن در معاصرين حضرت و مفسرين بعدى پرداخته شده است.
ج. در «خاتمه» کتاب هم منابع و مصادر كتاب اعم از خطى و چاپى معرفى شده و در انتهاى كتاب فهرست مطالب آن ذكر شده است.
منابع
- نرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
