اختیار مصباح السالکین (کتاب)
| |
| نویسنده | ابن میثم بحرانی |
| موضوع | شرح نهج البلاغه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ا |
|
| |
«اختیار مصباح السالکین»، تألیف ابن میثم بحرانى (م، ۶۹۹ ق)، از شروح معروف «نهج‌البلاغه» در سده هفتم قمرى است. این کتاب در واقع خلاصه‌اى از «مصباح السالکین»، اثر دیگر بحرانی در شرح نهج‌البلاغه می‌باشد که آن را به درخواست عطاءالملک جوینی برای فرزندان او تلخیص کرده است.
مؤلف
کمال الدین میثم بن على بن میثم بحرانى (۶۳۶-۶۹۹ ق) محدث، فقیه و متکلم برجسته شیعه در سدۀ ۷ قمری است.
این عالم فرزانه، معاصر خواجه نصیرالدین طوسی بوده و ظاهرا میان آن دو رابطه استادی و شاگردی دوجانبه برقرار بوده است. بدین گونه که خواجه نزد وی به آموزش فقه و او نزد خواجه به آموزش کلام پرداخته است. علی بن سلیمان بحرانی و جعفر بن حسن حلی، از دیگر اساتید بزرگ او هستند و علامه حلی از شاگردان اوست.
برخی دیگر از آثار ابن میثم بحرانى عبارتند از: مصباح السالکین (در شرح نهج‌البلاغه)، شرح المائة کلمة (یا منهاج العارفین)، القواعد فی علم الکلام، النجاة فی القیامة فی تحقیق امر الامامة، تجرید البلاغه، استقصاء النظر فی امامة الائمة الاثنی عشر.
معرفی کتاب
ابن میثم پس از نگارش شرحی بر «نهج البلاغه» با عنوان «مصباح السالکین»، آن را در شوال سال ۶۸۱ ق. بنا به درخواست عطاءالملک جوینی برای فرزندان وی تلخیص نموده و «اختیار مصباح السالکین» نامیده است. در واقع، ابن میثم با شرح نهج البلاغه و اهدای آن به عطاءالملک جوینی، تمایلات شیعی او را دوچندان نموده و با تلخیص و روان‌نویسی آن (اختیار مصباح السالکین)، توانست افکار جوانان سنی مذهب بغداد را به «تشیع» سوق دهد.
بحرانی طبق قسمت‌هاى نهج‌البلاغه، به شرح و توضیح مختصر شده از کتاب مصباح السالکین خود پرداخته است. وى در این شرح به سایر شرح‌هاى قبل از خود نظر داشته و گاه با نقل کلمات شارحان پیشین به تایید یا تضعیف اقوال آنان مى‌پردازد. همچنین استفاده‌هاى به جا و شایسته از قرآن کریم در توضیح کلام مولى علی علیه‌السلام و اشاره به اقوال ادیبان گذشته در فهم کلمات نهج‌البلاغه نموده است.
مهمترین ویژگى شرح ابن میثم، صبغه کلامى و فلسفى آن است. ابن میثم به علت مطالعات گسترده حکمى و کلامى، با نگاه یک متکلم شیعى کوشیده است تا به بررسى و شرح نهج‌البلاغه بپردازد. این ویژگى ضمن آنکه یک امتیاز براى این شرح تلقى گردیده، اما به علت تحت‌الشعاع قرار گرفتن سایر مسائل، مورد نقد برخى از شارحان دیگر قرار گرفته است. نقد دیگرى که بر این شرح مطرح گردیده، کثرت استناد به روایات غیرشیعى و ضعف استفاده از منابع روایى و نقلى شیعى است. همچنین در مباحث ادبى و لغوى نیز نقدهایى به این شرح وارد شده است.
منابع
- ویکی نور.
