And among them there are those who say, ‘Our Lord, give us good in this world and good in the Hereafter, and save us from the punishment of the Fire.’
And there are some among them who say: Our Lord! grant us good in this world and good in the hereafter, and save us from the chastisement of the fire.
And of them (also) is he who saith: "Our Lord! Give unto us in the world that which is good and in the Hereafter that which is good, and guard us from the doom of Fire."
And there are men who say: "Our Lord! Give us good in this world and good in the Hereafter, and defend us from the torment of the Fire!"
معانی کلمات آیه
حسنة: مؤنث حسن و آن پيوسته وصف است، مثل نعمت حسنه.[۱]
(اما) بعضى از مردم مى‌گويند: پروردگارا! در دنيا به ما نيكى عطا كن و در آخرت نيز نيكى مرحمت فرما و مارا از عذاب آتش نگهدار.
نکته ها
يكى از راههاى شناخت مردم، آشنايى با آرزوها و دعاهاى آنان است. در آيه قبل، درخواست گروه اوّل از خداوند مربوط به دنيا بود و كارى به خير و شرّ آن نداشتند، ولى در اين آيه درخواست گروه دوّم از خداوند، «حَسَنَةً» است در دنيا و آخرت. در ديدگاه گروه اوّل؛ دنيا به خودى خود مطلوب است، ولى در ديد گروه دوّم؛ دنيايى ارزشمند است كه حسنه باشد و به آخرت منتهى گردد.
در روايات نمونه‌ها و مصاديقى براى نيكى‌هاى دنيا و آخرت نقل شده است «1»، ولى حسنه در انحصار چند نمونه نيست.
امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه فرمود: مقصود خشنودى خدا و بهشت در آخرت و زندگى دنيا و خوش اخلاقى در دنيا مى‌باشد. «2»
در دعاها، هدف‌هاى كلّى مطرح شود و تعيين مصداق به عهده خداوند گذاشته شود. ما از خداوند حسنه و سعادت مى‌خواهيم، ولى در اينكه رشد و صلاح ما در چيست؟ آنرا به عهده‌ى خداوند مى‌گذاريم. چون ما به خاطر محدوديّت‌هاى علمى و عدم آگاهى از آينده و ابعاد روحى خودمان، نمى‌توانيم مصاديق جزئى را تعيين بنمائيم. به همين جهت توصيه شده است از خداوند وسيله كار را نخواهيد، خودِ كار را بخواهيد. زيرا ممكن است خداوند از وسيله‌ى ديگرى كه به فكر و ذهن ما نمى‌آيد، كارى را براى ما محقّق سازد. مثلًا از خداوند توفيق زيارت حج را بخواهيد، امّا نگوييد: خدايا مالى به من بده تا به مكّه بروم. چون خداوند گاهى سبب را به گونه‌اى قرار مى‌دهد كه ما فكر آن را نمى‌كرديم.
«1». تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 199.
«2». كافى، ج 5، ص 71.
جلد 1 - صفحه 316
پیام ها
1- دنيا و آخرت با هم منافاتى ندارند، به شرط آنكه انسان به دنبال حسنه و نيكى باشد. «فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً»
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ: و بعضى ديگر از مردمان كسى است كه مى‌گويد: رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً: اى پروردگار ما عطا و مرحمت فرما ما را در دنيا نيكوئى، يعنى صحت و نعمت و امنيت و راحت به جهت اعانت بر امر آخرت و توفيق طاعت. وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً: و در آخرت هم نيكوئى از ثواب بهشت و علوّ درجات و رسيدن به فيوضات. وَ قِنا عَذابَ النَّارِ: و نگهدار ما را از عذاب آتش جهنم به عفو و مغفرت و فضل و مرحمت.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 364
تنبيه: آيه شريفه تحريص و ترغيب بندگان است به ياد خدا. مفسرين را در آيه شريفه اقوالى است.
1- از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است كه فرمود: حسنه در دنيا صحت و عافيت، و در آخرت مغفرت و رحمت است «1».
2- در كتاب كافى- از حضرت صادق عليه السّلام سؤال شد از اين آيه شريفه فرمود: رضوان خدا و بهشت است در آخرت، و وسعت در معيشت و حسن خلق است در دنيا «2».
3- از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام مروى است كه فرمود: حسنه اين جهان زن صالحه، و حسنه آن جهان حور حميده؛ و عذاب نار، زوجه ناشايسته درشت خوى و سخت گوى بدلقا است « «3»».
و مصدق اينست فرمايش حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه فرمود: هر كه قلب شاكر و لسان ذاكر و زوجه صالحه داشته باشد كه اعانت كند او را بر امر دنيا و آخرت، پس او را در دنيا و آخرت حسنه داده‌اند و محفوظ گشته از عذاب آتش «4».
4- نزد بعضى حسنه در دنيا علم و عبادت، و در آخرت بهشت و عذاب نار عبارت است از گناهان و شهوات مؤدى به آن.
و بعضى از مردم كسانى هستند كه ميگويند پروردگار ما بده ما را در دنيا نيكوئى و در آخرت نيكوئى و نگاه دار ما را از عذاب آتش.
تفسير
حسنه دنيوى مانند صحت و امنيت و رفاهيت و وسعت و سعادت است و حسنه اخروى مانند قرب و منزلت و شرف و رحمت و مغفرت است و بنظر حقير بهتر و مناسبتر با مفاد آيه شريفه همان خير دنيا و آخرت است كه بخواهد از براى
جلد 1 صفحه 257
خود و اقارب و دوستان خود و عموم شيعيان و از حضرت صادق (ع) در كافى و از عياشى حسنه دنيويه بوسعت معاش و حسن اخلاق تفسير شده و حسنه اخروى برضوان اللّه و بهشت و از امير المؤمنين (ع) حسنه دنيويه بزن صالحه و حسنه اخرويه بحور العين و و عذاب نار بزن بد تأويل شده است و بعضى گفته‌اند حسنه دنيويه علم و عبادت است و اخرويه بهشت و عذاب نار شهوات و معاصى است كه موجبات عقاب است و معلوم است كه مراد از اين بيانات ذكر مصاديق است و اختصاص و تنافى مفهوم نميشود.
(آیه 201)- «و گروهی می‌گویند پروردگارا! به ما نیکی عطا کن و در آخرت نیکی مرحمت فرما و ما را از عذاب آتش نگاهدار» (وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ).
در حقیقت این قسمت از آیات اشاره به خواسته‌های مردم و اهداف آنها در این عبادت بزرگ است، زیرا گروهی هم مواهب مادی دنیا را می‌خواهند و هم مواهب معنوی را بلکه زندگی دنیا را نیز به عنوان مقدمه تکامل معنوی می‌طلبند! در این که منظور از «حَسَنَةً» در آیه چیست؟ در حدیثی از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله می‌خوانیم: «کسی که خدا به او قلبی شاکر و زبان مشغول به ذکر حق، و همسری با ایمان که او را در امور دنیا و آخرت یاری کند ببخشد، نیکی دنیا و آخرت را به او داده و از عذاب آتش باز داشته شده».
البته «حسنه» به معنی هر گونه خیر و خوبی است و مفهوم وسیع و گسترده‌ای دارد که تمام مواهب مادی و معنوی را شامل می‌شود، بنابراین آنچه در روایت فوق آمده بیان مصداق روشن آن است.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
