إِنَّما ذلِكُمُ الشَّيْطانُ: اينست و جز اين نيست ترساننده شما، شيطان انسى است به دستاويز شيطان جنّى كه «نعيم» و «ابو سفيان» باشد، يُخَوِّفُ أَوْلِياءَهُ: مىترساند دوستان خود را كه منافقانند تا از لشكر حضرت برگردند، و اين سبب شكست كار مسلمانان شود. فَلا تَخافُوهُمْ: پس اى مؤمنان نترسيد شياطين را، وَ خافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ: و بترسيد مرا از مخالفت، اگر هستيد تصديق كنندگان وعد و وعيد الهى را، زيرا ايمان مقتضى است ترس خدا را.
تنبيه: آيه شريفه دال است بر آنكه مؤمنين بايد ترس و واهمه از وساوس و دسائس شياطين انسى و جنى نداشته باشند، زيرا در حمايت حفظ قادر متعال مىباشند، بلكه بايد ترس و خوف آنان از عظمت ذات حق تعالى و انديشناك باشند از مخالفت فرامين سبحانى.
در كتاب كافى: حضرت صادق عليه السّلام به اسحق بن عمار فرمايد:
خف اللّه كانّك تراه و ان كنت لا تريه فانّه يراك، فان كنت ترى انّه لا يراك فقد كفرت، و ان كنت تعلم انّه يراك ثمّ برزت له بالمعصية فقد جعلته من اهون النّاظرين عليك. «2» يعنى: بترس خدا را به مانند آنكه مىبينى او را؛ و اگر او را
«1» خصال صدوق، باب الأربعة صفحه 218 حديث 43.
«2» اصول كافى، جلد 2، كتاب الايمان و الكفر، باب الخوف و الرجاء، صفحه 67، حديث 2
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 307
نمىبينى، بتحقيق او تو را مىبيند؛ و اگر اعتقاد كنى كه نمىبيند تو را، پس كافر شدى؛ و اگر علم دارى به اينكه تو را مىبيند، پس مبارزه كنى او را به معصيت، بتحقيق قرار دادى ذات سبحانى را از پستترين نظر كنندگان (زيرا اعتنائى به شأن الهى ننمايد).
جز اين نبود آنكه شيطان ميترساند دوستانش را پس نترسيد از ايشان و بترسيد از من اگر هستيد گروندگان..
تفسير
اين منع از جهاد و مرعوب نمودن مسلمين از كفار نبود مگر آنكه شيطان بزبان نعيم ابن مسعود ميترساند دوستان خود را كه حاضر براى جهاد نشدند پس بوسوسه آنها مرعوب نشويد و از آنها نترسيد چون مخالفت و موافقت آنها در- صورتى كه لطف الهى شامل شما باشد تأثيرى نخواهد داشت و از من بترسيد در مخالفت امر و نهى من چون قدرت من فوق تمام قدرتها است و عذاب من فوق همه عذابها
جلد 1 صفحه 537
است اگر حقيقتا مؤمن هستيد براى آنكه مقتضاى ايمان بخدا اين است كه از او بيشتر از هر كس بترسند و ترس از خلق را بر ترس از او ترجيح ندهند.
وَ خافُونِ بايد از خدا بترسيد که در صورت مخالفت و معصيت مورد غضب او واقع شويد و در دنيا و آخرت بعقوبت دچار شويد و دشمن بر شما چيره شود.
إِن كُنتُم مُؤمِنِينَ چون مؤمن از خدا ميترسد و از غير او باك ندارد، و غير مؤمن از غير خدا خائف است و از خدا نميترسد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 175)- این آیه دنباله آیاتی است که در باره غزوه «حمراء الاسد» نازل گردید و در آن میفرماید: «این فقط شیطان است که پیروان خود را (با سخنان و شایعات بیاساس) میترساند از آنها نترسید و تنها از من بترسید اگر ایمان دارید» (إِنَّما ذلِکُمُ الشَّیْطانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیاءَهُ فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ).
تعبیر از نعیم بن مسعود و یا کاروان عبد القیس به شیطان یا به خاطر این است که عمل آنها به راستی عمل شیطانی بود و یا منظور از شیطان، خود این اشخاص میباشند و این از مواردی است که شیطان بر مصداق انسانی آن گفته شده.
بنابراین معنی آیه چنین است: عمل نعیم بن مسعود و یا کاروان عبد القیس فقط یک عمل شیطانی است که برای ترساندن دوستان شیطان صورت گرفته.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: