سید محمدهادی میلانی

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

منبع: تلخيص از كتاب گلشن ابرار، جلد 2، صفحه 772

نویسنده: سعيد عباس زاده

آیت الله سید محمدهادی میلانی

ولادت و خاندان

در شامگاه هفتم محرم سال 1313 ق. در نجف در خانواده‎ای اهل علم و معنویت كودكی پا به عرصه هستی نهاد كه او را «محمدهادی» نامیدند. اجداد او همه از سادات حسینی شهر مدینه منوره و از فرزندان امام علی بن الحسین علیه السلام بودند كه به جهت شرافت علمی و معنوی از بزرگان مدینه بشمار می‎رفتند. محله قدیمی «بنی هاشم» محل سكونت این خاندان بود و همواره بزرگانی از قبیله‎های عرب و دانشوران اسلامی بدآنجا رفت و آمد داشته‎اند.

هجرت آنان در اواخر قرن یازدهم ق. از مدینه به آذربایجان ایران در پی دعوتی بود كه از جانب شیعیان این دیار انجام گرفت. به دنبال این دعوت سید حسین (جد محمد هادی) و برادرش علی اكبر كه هر دو از جوانان فرزانه مدینه بودند به همراه زایرین خانه خدا وارد آذربایجان شدند و در منطقه «اسكوچای» اقامت گزیدند و سید حسین همچنان در میلان باقی ماند و از همان جا ازدواج كرد وی تا آخر عمر در میان دوستداران اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله در منطقه آذربایجان به تبلیغ و ترویج احكام اسلام پرداخت با رحلت سید حسین فرزندان وی و بعدها نوادگانش این رسالت عظیم را در منطقه آذربایجان دنبال كردند.

نیای مادری آیت الله میلانی آیت الله شیخ محمدحسین مامقانی (متوفی به سال 1223 ق.) شاگردان شیخ مرتضی انصاری و شیخ مهدی آل كاشف الغطاء است كه خود از فقهای بزرگ اوایل قرن چهاردهم ق. بشمار می‎رفت و در دوران زندگی به زهد و پارسایی شهرت داشت.

دوران تحصیل

اولین مكتب تربیتی سید محمدهادی دامان مادری از خاندان علم و فضیلت و پدر فرزانه و عالم وی بود. اساتید علوم مقدماتی وی بزرگانی چون آقا میرزا ابراهیم همدانی و آخوند ملا محسن تبریزی، و در دروس سطح نیز استادانی چون آقا شیخ ابراهیم سالیانی و آقا سید جعفر اردبیلی و حاج شیخ میرزا علی ایروانی و آقا شیخ غلامعلی قمی و آقا شیخ ابوالقاسم مامقانی (دائی) او بودند.

او همچنین از محضر اساتید بزرگی چون آیت الله ابوالحسن اصفهانی، آیت الله نائینی و آیت الله آقا ضیاء الدین عراقی بهره‎های وافر برده و پایه‎های علمی خود را در فقه و اصول استحكام بخشیده و در طول 23 سال حضور در دروس و محافل علمی این بزرگان توانسته بود بر آراء و نظرات قوی‎ترین اساتید مسلط گردد. وی در علوم عقلی نیز مهارت فراوان داشت و چندین سال از عمر خود را در محضر اساتید فلسفه گذرانده و در این خصوص از شاگردان شیخ محمدحسین اصفهانی بشمار می‎رفت.

آقای میلانی از جمله علومی كه دیگر در آن تبحر یافت و به استادی رسید، دانش تفسیر و علوم قرانی بود كه از ایام تحصیل خود در نجف این دانش را نزد استاد بزرگ شیخ محمدجواد بلاغی فراگرفته بود و بعدها نیز همواره با اساتید تفسیر به ویژه با مفسر بزرگ علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان مباحثه و مناظره داشت. وی تفسیر را در كنار فقه و اصول تدریس می‎كرد و محصلین علوم دینی را با قرآن، این منبع جوشان فیض الهی آشنا می‎ساخت. و این روش را كه نشانه‎ای از عشق ایشان به قرآن بود همواره در زندگیش حفظ كرده بود.

ایشان هشت سال نیز در علوم حدیث با آیت الله شیخ علی قمی مباحثه و مذاكره داشت و نسخه كتاب وسایل الشیعه خود را با نسخه‎ای كه به خط شیخ حر عاملی بود، مقابله كرده است.

تدریس

رسیدن به مقام اجتهاد، تحمل رنج های طاقت فرسایی را می‎طلبد. طالبان علوم اسلامی برای دست یافتن بدین منزلت علمی، راههای بسیار سخت و دشواری را طی می‎كنند. رنج سفرهای سخت را به جان می‎خرند. و سالیان دراز از عمر خود را در محضر بزرگان دانش و معارف به تحصیل علوم مختلفی چون: ادبیات عرب (تجزیه و تركیب، معانی و بیان و بدیع) منطق، حدیث شناسی، رجال، علوم قرآنی، اصول و فقه و... صرف می‎كنند. و در این میان پای بندی به معنویات خود عامل در رسیدن به این مقام و منزلت است. چنان چه آیت الله میلانی بارها می‎گفت: «استادم مرحوم نایینی می‎فرمود: نماز شب شرط اجتهاد نیست، ولكن بی‎دخالت هم نیست».

جلسات درس ایشان در حوزه بزرگ نجف بسیار باشكوه و به امتیازاتی چون داشتن دقت عقلی و عرفی ایشان در تبیین مسائل، و تسلط به مبانی فقهی و اصولی شهرت داشت. آیت الله میلانی هیجده سال در كربلا اقامت داشت و در این مدت شاگردان فراوانی را تربیت كرده است. بزرگانی چون آیات و حجج اسلام: حاج شیخ حسین وحید خراسانی، سید ابراهیم علم الهدی سبزواری، سید عباس صدر، حاج سید حسین شمس، حاج شیخ محمدرضا مهدوی دامغانی، شیخ محمدتقی جعفری، مهدی نوقانی، محمود كلباسی، كاظم مدیر شانه چی، سید نورالدین میلانی، سید محمد شیرازی، شیخ محمدتقی عندلیب سبزواری، سید محمدباقر حجت طباطبایی، محمدعلی علمی، سید ابراهیم مهاجریان طبسی از شاگردان برجسته ایشان هستند كه بعضی اجازه روایتی از ایشان نیز داشته‎اند.

آثار علمی

آن چه امروزه از آن ها به عنوان آثار ایشان نام می‎بریم، یادداشت های پراكنده و تقریرات درس های پربار ایشان است كه به همت شاگردان پركار و فرزندان گرامیش جمع آوری شده و پس از تنظیم در عناوین و موضوعات مختلف به چاپ رسیده است و عبارتند از:

• 1. محاضرات فی الفقه الامامیه: در ده جلد است كه در موضوعات مختلف فقهی به بحث و بررسی عمیق پرداخته است كه نمایانگر وسعت فكری ایشان در زمینه‎های مختلف فقهی است.

• 2. قادتنا كیف نعرفهم؟: در 9 مجلد به زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام و فضایل آن ها با استفاده از مدارك شیعه و سنی پرداخته است.

• 3. تفسیر سوره جمعه و سوره التغابن.

• 4. مختصر الاحكام.

• 5. مناسك حج.

• 6. حاشیه بر قسمتی از عروه الوثقی.

• 7. نخبه المسائل: رساله عملیه ایشان در احكام اسلامی.

• 8. ده پرسش: با پاورقی های آقای سید محمدعلی میلانی، در مباحث مختلف تفسیری.

• 9. حاشیه المكاسب.

• 10. قواعد فقهیه و اصولیه.

• 11. رساله‎ای در بیعه و مسائل بانكی.

• 12. كتابی استدلالی در مزارعه و مساقات.

• 13. كتابی استدلالی در اجاره.

• 14. شرح استدلالی مباحثی از كتاب الصلوه «شرایع».

• 15. رساله‎ای در منجزات مریض.

شخصیت جهانی

در طول مرجعیت آیت الله میلانی به ویژه در سال های اقامتش در مشهد مقدس شخصیت های بزرگ از كشورهای مختلف اسلامی به دیدار ایشان شتافته‎اند. شخصیت جهانی این فقیه بزرگ موجب گردیده بود كه علماء شیعه و بزرگان اهل تسنن نیز برای گفتگو و مشاوره در مسائل مهم مذهبی رهسپار ایران شده و از نزدیك از نظرات ایشان آگاهی یابند.

در سال 1380 ق. 1339 ش. بوی از دارالتقریب بین المذاهب الاسلامی در قاهره شیخ محمدتقی از جامع الازهر با آیت الله میلانی دیدار كرد و لوحی نیز كه در آن فتوای علامه شیخ محمود شلتوت در رابطه با جواز عمل به مذهب تشیع نوشته شده بود تقدیم ایشان نمود.

دكتر شیخ محمد ضحّام با جمعی از اساتید علوم اسلامی جامع الازهر و شیخ خلیل حصیری قاری قرآن به همراه سفیر وقت مصر در ایران در سال 1350 ق. از مشهد دیدن كرده و در این سفر به دیدار آیت الله میلانی نیز نایل آمدند. در سال 1382 ق. شیخ علامه شیخ محمدجواد مغنیه ضمن سفر به مشهد با آیت الله میلانی نیز ملاقاتی داشت.

در سال 1382 كاردار سفارت روسیه (ویكتور اسیولینكوف) به نیابت از آقا ضیاء الدین خان، رئیس اداره دینیه مسلمانان آسیای میانه و قزاقستان با آیت الله میلانی ملاقات كرد و ضمن دعوت از ایشان برای دیدار از كشورهای اسلامی واقع در آسیای میانه، نظر شرع مقدس را در مورد خدمت در ادارات روسیه كه مشروط بر قبول مدام كمونیسم بود خواستار شده است.

علامه شیخ محمدجواد الشری در سال 1381 ق. به زیارت مرقد مطهر امام علی بن موسی الرضا علیه السلام نایل شد و در ضمن با آیت الله میلانی نیز دیدار كرد در این ملاقات علامه الشری از وضعیت شیعیان و مسلمانان كشورهای اسلامی به ویژه شیعیان آمریكا گزارشی تقدیم آیت الله میلانی كرد.

در نهضت اسلامی ایران

انقلاب اسلامی ایران بزرگترین حركتی است كه علی رغم توطئه‎های استكبار و استعمارگران به رهبری امام خمینی شكل گرفت و در بهمن سال 1357 با پایان بخشیدن به حكومت 2500 ساله شاهنشاهی به پیروزی خود رسید، و از آن پس نیز همواره چون آذرخشی بر پیكر استعمار فرود آمد.

این انقلاب شكوهمند به آسانی به دست نیامد. بلكه از جرقه اولیه آن در سال 1341 تا به ثمر نشستن در سال 57 ملت ایران عزیزان بسیاری را تقدیم اسلام عزیز نمود و در این میان فرزانگان و بزرگان نیز در مسیر به بار نشستن خون شهدا، آسایش و آرامش را بر خود حرام كرده و مردانه در مقابل نظام ستم شاهی قامت بستند آیت الله میلانی از جمله این رادمردان خط مقدم مبارزه بود كه در شكل گیری نهضت بزرگ نقش بسیار مؤثر و اساسی داشت. وی كه در آن سال ها از مراجع بزرگ تشیع بود، با پیام ها، نامه‎ها و اعلامیه‎هایی كه خطاب به دولت وقت و ملت ایران صادر می‎كرد، در هدایت و حركت های مردمی علیه رژیم شاه نقش عمده‎ای به عهده داشت در این مختصر به نقش ایشان در شكل گیری انقلاب اسلامی اشاره می‎شود.

ایشان در برابر لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی به شدت مقابله كرد، در این خصوص در قسمتی از نامه ایشان آمده است: ...وظیفه خود می‎دانم با استمداد حضرت بقیه الله ارواحنا فداه برای سومین بار صریحاً اعلام بدارم تصویب نامه دولت شما در مورد انجمن‎های ایالتی و ولایتی با عدم رعایت شرط اسلام در انتخاب شوندگان، و تبدیل قسم قرآن مجید، به قسم به كتاب آسمانی، ملت مسلمان ایران و خاصه علمای اعلام را بی‎نهایت خشمگین ساخته است... تذكر می‎دهم، به حكم موزاین شرعی و احترام به افكار و معتقدات ملت مسلمان ایران لازم است هر چه زودتر تصویب نامه مزبور را لغو و برای اطلاع عموم اعلام نماید.

همچنین در قسمتی از نامه دیگر ایشان كه در نوزده سال 41 ش. انتشار یافته می‎خوانیم: هم اكنون جمعی از علما و رجال متدین و استادان و دانشجویان دانشگاه های مملكت در زندان بسر می‎برند. از هر طرف ابتلا و فقر و گرسنگی ملت ما را تهدید می‎كند. بیكاری و فساد و تجاوز عمال حكومت به حقوق انسانی افراد، نقطه‎ای را خالی نگذاشته. تنها چیزی كه مورد توجه نیست حقوق ملت و مصالح آنهاست! معلوم نیست تا كی مهلت پیدا كنند و عاقبت كار به كجا برسید!

پس از هجوم وحشیانه مزدوران یهودی به مدرسه فیضیه، آیت الله میلانی در پیامی پرده از چهره كریه حاكمان وقت ایران برداشت،‌ او در ضمن پیام خود چنین نوشت: ...ما از حمله و یورش چنگیزانه، به ساحت حوزه علمیه قم گذشتیم! از حبس و زجر رجال دینی و ملی گذشتیم! از حمله به دانشگاه و مراكز علمی ملت و سلب هر نوع آزادی فردی و اجتماعی چشم پوشیدیم! از دزدی و فساد و تباهی و تجاوز به مردمان صالح و تقویت دزدان و خیانتكاران گذشتیم! از برادركشی‎هایی كه در نقاط مملكت ترتیب داده‎اند، صرفنظر كردیم! این ننگ را كجا ببریم كه مملكت اسلامی ما را دارند پایگاه اسرائیل و صهیونیست می‎كنند، و نیز افرادی را كه با آن ها هم دست‎اند، در رأس كارها قرار می‎دهند...

آیت الله میلانی در سفری به تهران، ماهیت نهضت علماء و مردم را چنین بیان می‎كند: ...من در این مسافرت به جد خود حضرت سیدالشهداء علیه السلام تأسی كرده از جوار امن ثامن الحجج علیه السلام به تهران آمدم. تا به دنیا اعلام كنم این قیام و نهضت به هیچ وجه صورت ارتجاعی ندارد بلكه نهضتی است كه ملتی مسلمان برای مقابله حكومت‎های جابرانه، با پیشوایی مقامات عالیه روحانی تعقیب می‎كند. هدف ملت مسلمان ایران این است كه بیش از این به مصالح دنیایی و دینی آنان تجاوز نشود. باید حكومت مردم را به مردم سپرد و حق مردم را باید به خودشان واگذار كرد.

ارادت به امام خمینی

اخلاص و ارادت آیت الله میلانی به امام خمینی بر كسی پوشیده نبود چنان چه در نامه‎اش خطاب به امام خمینی در دوران تبعید امام در تركیه می‎گوید: «خوشا به سعادت آن سرزمین كه حضرت عالی در آن تشریف دارید» اما در كنار این آن چه بیشتر جالب توجه است ایشان اخلاص و ارادتش با انگیزه و جهت دار بوده و به جهت مصالح مسلمین از ایشان همواره پشتیبانی كرده است.

در این خصوص به خاطره شهید سعیدی گوش می‎سپاریم: ...روزی آیت الله میلانی هنگامی كه نزدشان نام امام خمینی برده شد فرمودند: سلام الله علیه... پس عده‎ای به آیت الله اعتراض كردند. ایشان فرمودند: ساكت باشید فلانی! این جا مسئله تقلید در بین نیست كه گفته شود فلانی اعلم است یا من؟ این جا بحث رهبری است و چنین نیست كه هر مجتهدی لیاقت رهبری داشته باشد، لیاقت رهبری را تنها فقیه سیاستمداری داراست كه عالم به زمان خویش باشد و در راه خدا از ملامت ملامتگران هراس نداشته باشد و اكنون این مشخصات در كسی جز آیت الله خمینی نیست...

خدمات ماندگار

آیت الله میلانی با همه اشتغالات خود در مسند مرجعیت و زعامت حوزه هیچ گاه از مشكلات مردم غافل نشده است: به بعضی از تلاش های ایشان تنها اشاره مختصری می‎شود:

• 1. او پس از زلزله سال 1347 ش. در جنوب خراسان (منطقه كاخك) مردم را برای بازسازی و كمك به آوارگان بسیج كرد و بارها طلاب را جهت كمك به مردم به این شهر اعزام داشت. می‎گویند برای مردم بی‎خانمان خانه‎ها ساخت و حتی سند به آن ها نوشت.

• 2. در بازسازی مسجد هامبورگ آلمان نقش بسیار مؤثری را ایفا كرد و در اعزام آیت الله شهید بهشتی به آن جا تلاش زیادی كرد. ایشان علاوه بر كمك به مسجد امام علی علیه السلام هامبورگ به مسلمانان و اندیشمندان اروپا كمك می‎كرد تا در نشر اسلام جدی باشند.

• 3. بازسازی مدارس علمی مشهد و مدرسه حقانی قم و كمك به ایجاد چندین مدرسه دینی در شهرستان ها و دهها كار خیر برای مسلمانان ایران و سایر كشورهای اسلامی.

وفات

جمعه هفدهم مرداد سال 1354 هجری شمسی این اسوه فضیلت و پاكی چشم از جهان فانی فروبست و به خانه بقاء شتافت و روح بلندش به عالم ملكوت پیوست. و پیكر مطهرش در روز شنبه هیجده مرداد پس از یك تشییع بی‎نظیر، و با حضور شخصیت های بزرگ علمی و مذهبی (داخل و خارج) كشور و هزاران مؤمن عزادار در جوار مرقد مطهر امام علی بن موسی الرضا علیه السلام به خاك سپرده شد.