سید محمدعلی روضاتی

آیت الله سیّد محمّدعلی روضاتیان معروف به علامه روضاتی (1308 - 1391 ش) عالم محقق و محدّث متتبع رجالی معاصر، کتاب شناس، تبارشناس و تراجم نگار برجسته قرن پانزدهم هجری، از احفاد صاحب روضات و دارای نسب مشترک با برخی از خاندان های علمی بزرگ شیعه مانند: کاشف الغطاء، نجفی مسجدشاهی و سادات صدرعاملی است.

نام کامل	سیّد محمّدعلی روضاتیان
زادروز	1308 شمسی
زادگاه	اصفهان
وفات	1391 شمسی
مدفن	قبرستان تخت فولاد اصفهان
اساتید	سیّد محمّد باقر ابطحی، شهید صدوقی، مرتضی حائری و ...
آثار	جامع الانساب، فهرست کتب خطّي کتابخانه هاي‌اصفهان، نسخه برگردان تجارب السلف هندوشاه نخجواني و ...

خاندان

آیت‌الله سید محمدعلی روضاتی فرزند آیت‌الله میرزا محمدهاشم فرزند آیت‌الله سید جلال‌الدین فرزند آیت‌الله میرزا مسیح فرزند آیت‌الله العظمی سید محمدباقر چهارسوقی معروف به «صاحب روضات» است. مادر وی یگانه دختر آیت الله میر سیّد حسن چهارسوقی بن میر سیّد مسیح بن صاحب روضات بوده است. همسر آیت الله میر سید حسن چهارسوقی، دختر میرزا جمال الدین بن سیّد محمّدهاشم مجتهد چهارسوقی، برادر صاحب روضات، و میرزا جمال الدین چهارسوقی، داماد حاج شیخ محمّد باقر نجفی مسجدشاهی بوده است. آیت الله میر سیّد محمّدهاشم چهارسوقی، داماد میر سیّد صدرالدین عاملی و سیّد صدرالدین نیز داماد شیخ جعفر کاشف الغطاء به شمار می رود. سیّد صدرالدین عاملی با دو خاندان بزرگ شیخ حرّعاملی و شهید ثانی دارای پیوند مشترک بوده است. از سوی دیگر حاج شیخ محمّد باقر مسجدشاهی یکی از دامادهای سیّد صدرالدین عاملی، و فرزندش حاج شیخ محمّدتقی معروف به آقانجفی، داماد میر سیّد هاشم مجتهد چهارسوقی بوده اند.

تولد

سیّد محمّد علی در روز سیزدهم ماه رجب ۱۳۴۸ قمری برابر با 24 يا 25 آذر 1308 در اصفهان، محله چهارسوق شیرازی ها، دیده به جهان گشود. در هشت سالگی پدرش را – که به تحصیلات عالی خود در نجف مشغول بود و به هنگام آب تنی در شط کوفه غرق شده بود- از دست داد و تحت سرپرستی نیای مادری اش آیت الله میر سیّد حسن چهارسوقی ، رشد و بالندگی یافت و آداب دینی و فضایل اخلاقی را از آن فقیه وارسته تعلیم دید.

تحصیلات

سیّد محمّدعلی، علوم جدید را از چهارم ابتدایی تا متوسطه، در دبستان و دبیرستان فرهنگ و چهارم متوسطه (دهم قدیم) را، در دبیرستان سعدی اصفهان در سال ۱۳۲۴ ش به پایان رساند.
نخستین معلم قرآن کریم و تعلیمات اولیه او میرزا علیرضا محمّد شفیعی بود. در اوان بلوغ نزد آقا شیخ محمّد حسین ادیب تعلیم خط گرفته و نصاب الصبیان و رساله عملیه مجتهد وقت و حساب و غیره خوانده است. در سال ۱۳۲۴ وارد مدرسه صدر بازار و آموختن علوم حوزوی شد. در حوزه اصفهان در درس معالم الاصول‌ آقا شيخ محمّد حسين مشکي (مقدّس‌) و شرح لمعه‌ي آقا شيخ محمّدحسن نجف‌آبادي ـ که در مدرس جدّه بزرگ برقرار مي‌شد ـ و شرح لمعه‌ي شيخ هبة اللّه هرندي‌، و مکاسب‌ شيخ محمّدرضا جرقويه‌اي‌(صلصالي‌) و... شرکت کردند. پس از طي دوره مقدمات و پاره‌اي از سطوح به قم رفتند و آنجا در دروس بعضي أعلام چون‌ شرح لمعه‌ شهيد صدوقي‌، مکاسب‌ مرحوم آية‌اللّه سلطاني طباطبائي‌ ـ که به‌قول استاد «سلطان المدّرسين وقت بود» ـ، رسائل و مکاسب مرحوم حاج ميرزا أبوالفضل زاهدي قمي‌، و کفايه‌ مرحوم ‌مجاهدي‌، و نيز کفايه‌ي مرحوم آية‌اللّه حاج شيخ مرتضي حائري يزدي ـ که در منزل القاء مي‌فرموده و در آن‌التفات ويژه‌اي به اين تلميذ جوان و مستعد داشته ـ، شرکت کردند. عمده درس خارج فقه را هم ـ که عالي‌ترين دروس‌حوزوي در اين شاخه است ـ به محضر فقيه بزرگ دوران و فراياد آورنده ژرفاروي پيشينيان ، آية‌اللّه العظمي‌ َسيّد حسين طباطبائي بروجردي‌ ـ أعلي اللّه مقامه الشريف ـ حاضر آمدند و آن فقيد نير به اين طالب علم جوان التفات وعنايتي خاص داشتند.

اساتید

اصفهان

• شیخ محمّدرضا جرقویه ای
• شیخ محمّد حسین مشکینی معروف به مشکی
• شیخ محمّدحسن عالم نجف آبادی
• شیخ هبه ا…هرندی
• سید محمّدباقر ابطحی

قم

• شهید محمّد صدوقی
• شیخ مرتضی حائری
• حاج سیّد محمّدباقر سلطانی طباطبایی
• میرزا ابوالفضل زاهدی قمی
• آقا میرزا علی اکبر مجاهدی تبریزی
• آیت الله العظمی بروجردی

مقام علمی

روضاتى از بسيارى از معاصران خود و شيوخ اجازه چون:

• شيخ آقابزرگ طهرانى
• سيد صدرالدين صدر
• ميرزا محمد طهرانى
• سید عبدالحسين شرف الدين
• سيد محسن امين

اجازه روايت دريافت كرد. آیت الله روضاتی از همان ابتدای مطالعات خود متوجه شد که یکی از منابع اصلی و مآخذ اولیه بسیاری از تراجم نگاران و کتاب شناسان و مورخان متأخر، سخنان و نکات جدش در کتاب نفیس «روضات الجنات» است. از این رو عزم خود را بر تصحیح و تحقیق روضات و تنقیح عالمانه ای از آن جزم نمود و به همین قصد، به جمع آوری کتب و رسائل و نسخه های خطی و چاپی اقدام نمود تا مواد و مصادر و منابع روضات را فراهم آورد. به تدریج دامنه خرید و تهیه کتاب و نسخه های نفیس گسترش یافت و او هر کتاب و منبعی را که به کتابخانه می افزود، مطالعه می کرد و بر بسیاری از آنها حواشی مفید و تعلیقات محققانه ای می نوشت که هر یک خود می تواند به مثابه اثری مستقل به زیور طبع آراسته شود.

آثار

چاپ شده

1ـ روضات الجنّات في تراجم العلماء و السّادات که به تصحيح و تحشيه و با فهارس مهيّا ساخته ايشان در سال 1327 ش‌. درقطع رحلي به چاپ سنگي رسيده و در حقيقت دومين چاپ اين کتاب مستطاب به شمار مي‌رود.

2ـ سماء المقال في علم الرجال نوشته مرحوم آية‌اللّه حاج ميرزا أبوالهدي‌َ کلباسي که جلد يکم آن به سال 1332 ش‌. به تصحيح ايشان در قم منتشر شد و جلد دوم را فرزند مؤلّف آماده سازي و طبع کرد.

3ـ زندگاني آية‌اللّه چهار سوقي و رجال ديگر که به تأليف استاد و با تصاوير فراوان به سال 1332 ش‌. در اصفهان طبع شده ‌است‌.

4ـ جامع الانساب که دفتر نخست آن به تأليف استاد به سال 1335 ش‌. در مطابع اصفهان و طهران به چاپ رسيد و به ‌واسطه دقّت و موي بيني مؤلّف و سختگيري علمي وي‌، مراحل طبع و نشر رنج فراواني را بر نامبرده تحميل کرد.

5ـ مکارم الاَثاراز مؤلفات شادروان شيخ محمّد علي معلم حبيب آبادي ـ طاب ثراه - که به تحقيق و تحشيه و با فهارس مهيّاساخته استاد به چاپ مي‌رسد.

6ـ کتاب الاوائل نوشته مرحوم حاج سيّد محمّد مقدّس‌، از أئمّه جماعات اصفهان‌، که به دست استاد تحقيق و تحشيه‌، بل‌جمع آوري و تنظيم گرديده و صورت کتاب مدون يافته و به سال 1340 ش‌. در يک مجلد کلان در اصفهان منتشر شده‌است‌.

7ـ عبقات الانوار مير حامد حسين ـ رضوان اللّه عليه ـ که شش جزء حديث ثقلين و سفينه و مجلد حديث منزلت آن‌، طي‌ سالهاي 1338 تا 1364 ه¨ ش‌. با مقدّمه و فهارس پرداخته استاد در اصفهان تجديد طبع گرديده‌است.

9ـ شرح روضات الجنّات في تراجم العلماء و السّادات که شرح تأليف منيف نياي نامي ايشان است‌.

10ـ فهرست کتب خطّي کتابخانه هاي‌اصفهان که دفتر نخست آن به سال 1341ش‌. در اصفهان منتشر شد و معرّفي هشتاد دستنوشت مهم از کتابخانه شخصي استاد را شامل است‌.

11ـ جبر و تفويض که همان رساله خلق الاعمال صدر المتألّهين ـ قدس اللّه روحه ـ است و به تحقيق و تقديم استاد به‌ سال‌ 1340 ش‌. در اصفهان و به مناسبت برپائي کنگره بزرگداشت ملاّ صدرا (در تهران‌) به چاپ رسيده‌. مرحوم استاد علاّمه جلال الدّين همائي ـ طاب ثراه ـ نيز بر آن مقدّمه‌اي نوشته است‌.

12ـ نسخه برگردان تجارب السلف هندوشاه نخجواني که به سال 1361 ش‌. با پيشگفتار و پيوستهاي فراهم آورده استاد دراصفهان منتشر شد.

13ـ دو گفتار ـ که حاوي دو مقاله محققانه استاد و پاره‌اي ضمائم نفيس است ـ و «کتابخانه تخصّصي تاريخ اسلام و ايران‌»(در قم‌) به سال 1378 ش‌. آن را منتشر ساخت‌.

14ـ مناهج المعارف تأليف جد أعلاي استاد، مير سيّد أبوالقاسم جعفر موسوي خوانساري (معروف به مير کبير) ـ رضوان‌اللّه عليه ـ، که جزوه نخست آن به تحقيق و تحشيه استاد طبع گرديد و به سبب عوائق زمان و طوارق حدثان پي گرفته‌ نشد.

15ـ کشف المراد علاّمه حلّي ـ که متن آن به تصحيح و تعليق والد ماجدشان‌، مرحوم آية‌اللّه علاّمه سيّد ميرزا محمّد هاشم ‌موسوي اصفهاني (روضاتي‌)، به سال 1352 ق /1312 ه¨ ش‌. در اصفهان طبع شده بود و به مناسبت هفتادمين‌ سال چاپ سنگي کتاب در اصفهان‌، با نظارت و به همراه پيوستهاي استاد در نوروز 1381 ش‌. در شمارگان محدودانتشار يافت‌.

16 ـ رساله در شرح أحوال ملاّ محمّد علي بن محمّد رضا توني ـ که بر آگاهيهاي نفيس تاريخي‌، بويژه در باب سقوط اصفهان‌،اشتمال دارد و به سال 1381 ش‌. در شمارگان محدود در اصفهان منتشر شد.

17 - حاشيه ملاّ عبداللّه و شرح نظام ـ از درسنامه هاي مدرسي طلبگي قديم ـ که به تصحيح استاد در أوايل أيّام تحصيل‌ايشان از سوي کتابخانه شفيعي در اصفهان چاپ (.چاپ سنگي‌) شد.

چاپ نشده

1ـ رياض الابرار

2ـ عترت طاهره که در باب فضائل و حيات چهارده معصوم ـ عليهم السّلام ـ از دويست کتاب عامّه و خاصّه گرد آوري‌شده‌.

3ـ تعليقات الذّريعة‌.

4ـ تعليقات طبقات أعلام الشّيعة‌.

5ـ شرح حال سيّد رضي (ره‌).

6ـ تحقيق‌متن نهج البلاغه‌.

7ـ تحقيق و تصحيح المجدي‌.

8ـ کواکب منتشره در أحوال أعيان شجره‌.

9ـ ديوان الاکابر (جامع آثار منظوم و منشور نياکان‌).

10ـ فيض الباري في ترجمة الامام الانصاري

آرشیو عکس و تصویر

• 

  از راست: سید محمدعلی موحد ابطحی، سید محمدباقر موحد ابطحی و سید محمدعلی روضاتیان

• 

  از راست ردیف جلو: سید رضا جزایری، سید محمدعلی روضاتیان، سید مرتضی مستجابی، سید موسی موسوی صدر، سید جمال الدین صهری، سید مرتضی ابطحی، سید شهاب الدین قومی، سید ابوالفضل صفوی ریزی، سید هاشم جعفری و سید مهدی میردامادی - از راست ردیف عقب: فخرالدین کلباسی، محمد خادمی، ابراهیم ابن یمین، منوچهر منصورزاده، مهدی مظاهری و ناشناسان

• 

  از راست: امیر سید حسن روضاتیان، سید محمدعلی روضاتیان، محمدمحسن منزوی تهرانی (آقا بزرگ تهرانی)، سید محمدرضا حسینی خراسانی، مرتضی اردکانی، سید فخرالدین روضاتی و سید نورالله ابطحی

• 

  از راست: سید محمدعلی روضاتیان، سید حسین خادمی، ناشناس و سید اسماعیل هاشمی

• 

  سید محمدعلی روضاتیان (اولین نفر از سمت چپ - ردیف پایین پایین) در بین خاندان روضاتی

• 

  از راست: محمد کلباسی، سید محمدعلی روضاتیان و رحیم ارباب

• 

  حسین مظاهری و سید محمدعلی روضاتیان

• 

  سید محمدعلی روضاتیان

• 

  مدفن سید محمدعلی روضاتیان در تخت فولاد