امام موسی صدر: تفاوت بین نسخه‌ها
(←آرشیو عکس و تصویر) |
|||
| (۲۴ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
'''آیت الله سید موسی موسوی صدر''' (۱۳۰۷ - ناپدیدشده در: ۱۳۵۷ ش)، فیلسوف، متفکر و مجاهد ایرانی جهان اسلام است. ایشان نائب [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|علامه شرف الدین]] بودند که با محبوبیت فوق العاده خود، خدمات شایانی را به مردم [[لبنان]] و منطقه ارزانی داشتند. از زمان ربایش ایشان در سال 57 شمسی در [[لیبی]]، تاکنون هیچ خبر موثقی پیرامون زندگانی ایشان در دسترس نیست. | '''آیت الله سید موسی موسوی صدر''' (۱۳۰۷ - ناپدیدشده در: ۱۳۵۷ ش)، فیلسوف، متفکر و مجاهد ایرانی جهان اسلام است. ایشان نائب [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|علامه شرف الدین]] بودند که با محبوبیت فوق العاده خود، خدمات شایانی را به مردم [[لبنان]] و منطقه ارزانی داشتند. از زمان ربایش ایشان در سال 57 شمسی در [[لیبی]]، تاکنون هیچ خبر موثقی پیرامون زندگانی ایشان در دسترس نیست. | ||
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | ||نام کامل = سید موسی موسوی صدر | ||
| + | ||تصویر= [[پرونده:Saadr.jpg]] | ||
| + | ||زادروز = ۱۳۰۷ شمسی | ||
| + | |زادگاه = [[قم]] | ||
| + | |وفات = | ||
| + | |مدفن = | ||
| + | |اساتید = [[بروجردی، حسین|حسین بروجردی]]، شیخ محمدرضا آل یاسین، [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی]]، شیخ صدرا بادکوبه ای، ... | ||
| + | |شاگردان = سید محمدعلی ابطحی اصفهانی، علی‌اصغر مسلمی کاشانی، [[یوسف صانعی]] و [[هاشمی رفسنجانی|علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]] | ||
| + | |آثار = | ||
| + | }} | ||
| − | == | + | ==خاندان== |
| + | خاندان صدر شاخه‌ای از خاندان شرف‌الدین و شرف‌الدین شاخه‌ای خاندان نورالدین است. این خاندان تا سال‌ها در جبل عامل لبنان می‌زیستند و از این رو به عاملی مشهورند. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم علیه اسلام و از خاندان‌های مشهور مذهبی در ایران، عراق و لبنان است. | ||
| − | + | لقب صدر برای این خاندان به جهت انتساب به [[سید صدرالدین عاملی|سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی]] است که به سبب شهرت علمی و به ویژه فقهی وی، فرزندانش همه به صدر معروف شدند. چون در اصفهان زندگی می‌کرد، برخی از فرزندانش به صدر اصفهانی مشهور شدند. برخی نیز به جهت مهاجرت او در کودکی از سرزمین جبل عامل به عراق، به صدرزاده یا صدرعاملی معروف شدند. چندین تن از عالمان خاندان صدر به صدرالدین ملقب‌اند. | |
| + | |||
| + | ===وجه تسمیه=== | ||
| + | |||
| + | جایگاه ممتاز دینی، علمی و حوزوی سید صدرالدین عاملی موجب شد تا اغلب فرزندان، نوادگان، احفاد و اعقاب پسری اش با اقتباس از نام او، "صدر"، "صدر عاملی"، "صدر جبل عاملی"، "صدر اصفهانی"، "صدر کاظمینی" یا "صدرزاده" نامیده شوند . شاخه هایی نیز البته بعدها به "عاملی"، "خادم الشریعه" و "مستجاب الدعواتی" شهرت یافتند.<ref>خاندان صدر در ایران، محسن کمالیان.</ref> | ||
| + | |||
| + | [[پرونده:Ems.jpg|thumb|left|جایگاه امام موسی صدر در خاندان صدر]] | ||
==جد پدری== | ==جد پدری== | ||
| سطر ۱۵: | سطر ۳۳: | ||
==مادر== | ==مادر== | ||
| − | صفیه مادر سید موسی، از سلاله پاک [[پیامبر خدا]] صلی الله علیه و آله، دختر آیت‌الله | + | صفیه مادر سید موسی، از سلاله پاک [[پیامبر خدا]] صلی الله علیه و آله، دختر آیت‌الله العظمی [[سید حسین طباطبائی قمی]] بود. |
==تولد== | ==تولد== | ||
| سطر ۲۹: | سطر ۴۷: | ||
===طلبگی=== | ===طلبگی=== | ||
| − | هر چند وی همپای گذراندن درس‌های دبستان و دبیرستان، به دروس حوزوی نیز می‌پرداخت ولی شروع به تحصیل تمام وقت او در حوزهٔ علمیهٔ قم از سال ۱۳۶۰ هـ ق مقارن ۱۳۲۰ هـ ش آغاز شد. تحصیلات حوزوی سید موسی در قم، بیش از یک دهه به طول انجامید. | + | هر چند وی همپای گذراندن درس‌های دبستان و دبیرستان، به دروس حوزوی نیز می‌پرداخت ولی شروع به تحصیل تمام وقت او در حوزهٔ علمیهٔ قم از سال ۱۳۶۰ هـ ق مقارن ۱۳۲۰ هـ ش آغاز شد. تحصیلات حوزوی سید موسی در قم، بیش از یک دهه به طول انجامید. |
| + | [[پرونده:Lisans.jpg|thumb|left|مدرک کارشاسی امام موسی صدر از دانشگاه تهران]] | ||
===دانشجویی=== | ===دانشجویی=== | ||
| سطر ۴۱: | سطر ۶۰: | ||
====سطح مقدم و مأخر==== | ====سطح مقدم و مأخر==== | ||
| − | * آیت‌الله سلطانی طباطبائی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی (شرح لمعه) | + | *آیت‌الله سلطانی طباطبائی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی (شرح لمعه) |
| − | * آیت‌الله علوی اصفهانی و شیخ [[حسینعلی منتظری|حسینعلی منتظری]] (مطول) | + | *آیت‌الله علوی اصفهانی و شیخ [[حسینعلی منتظری|حسینعلی منتظری]] (مطول) |
| − | * آیت‌الله [[محقق داماد]] و سلطانی طباطبائی (رسائل) | + | *آیت‌الله [[محقق داماد]] و سلطانی طباطبائی (رسائل) |
| − | * آیت‌الله سلطانی طباطبائی و محقق داماد و جبل عاملی (مکاسب) | + | *آیت‌الله سلطانی طباطبائی و محقق داماد و جبل عاملی (مکاسب) |
| − | * آیت‌الله جبل عاملی و محقق داماد (کفایه الاصول) | + | *آیت‌الله جبل عاملی و محقق داماد (کفایه الاصول) |
====خارج فقه==== | ====خارج فقه==== | ||
| − | * آیت‌الله [[سید احمد خوانساری]] | + | *آیت‌الله [[سید احمد خوانساری]] |
| − | * آیت‌الله [[سید محمد حجت کوه کمره ای|حجت کوه کمره‌ای]] | + | *آیت‌الله [[سید محمد حجت کوه کمره ای|حجت کوه کمره‌ای]] |
| − | * آیت‌الله [[سید صدرالدین صدر]] (پدرش) | + | *آیت‌الله [[سید صدرالدین صدر]] (پدرش) |
| − | * آیت‌الله محقق داماد | + | *آیت‌الله محقق داماد |
====خارج اصول==== | ====خارج اصول==== | ||
ـ آیت‌الله محقق داماد | ـ آیت‌الله محقق داماد | ||
| + | [[پرونده:خویی (6).jpg|thumb|left|امام موسی صدر در کنار آیت الله العظمی سید عبدالله موسوی شیرازی و آیت الله العظمی خوئی]] | ||
====فلسفه==== | ====فلسفه==== | ||
| − | * آیت‌الله [[طباطبایی، محمدحسین|علامه طباطبائی]] (اسفار اربعه و نقد دیالکتیک) | + | *آیت‌الله [[طباطبایی، محمدحسین|علامه طباطبائی]] (اسفار اربعه و نقد دیالکتیک) |
| − | * آیت‌الله [[سید رضا صدر]] (برادرش منظومهٔ سبزواری) | + | *آیت‌الله [[سید رضا صدر]] (برادرش منظومهٔ سبزواری) |
===نجف=== | ===نجف=== | ||
| − | * [[سید محسن حکیم]] (فقه) | + | |
| − | * مرتضی آل یاسین (فقه) | + | *[[سید محسن حکیم]] (فقه) |
| − | * [[سید ابوالقاسم خویی]] (اصول) | + | *مرتضی آل یاسین (فقه) |
| − | * [[سید عبدالهادی شیرازی]] (فقه) | + | *[[سید ابوالقاسم خویی]] (اصول) |
| − | * حسین حلی (فق) | + | *[[سید عبدالهادی شیرازی]] (فقه) |
| − | * صدرا باد کوبه‌ای (اسفار ملاصدرا) | + | *حسین حلی (فق) |
| − | * [[سید محمود شاهرودی]] (فقه) | + | *صدرا باد کوبه‌ای (اسفار ملاصدرا) |
| + | *[[سید محمود شاهرودی]] (فقه) | ||
==تدریس و تربیت شاگرد== | ==تدریس و تربیت شاگرد== | ||
| − | سید موسی صدر در کنار تحصیل خارج فقه و اصول به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. او در سایهٔ پشتکار شبانه‌روزی، توانست در مدت کوتاهی خود را در صف اساتید حوزهٔ علمیهٔ قم جا دهد، و پس از چندی به تدریس فقه و اصول منطق و فلسفه نیز بپردازد.<ref> | + | سید موسی صدر در کنار تحصیل خارج فقه و اصول به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. او در سایهٔ پشتکار شبانه‌روزی، توانست در مدت کوتاهی خود را در صف اساتید حوزهٔ علمیهٔ قم جا دهد، و پس از چندی به تدریس فقه و اصول منطق و فلسفه نیز بپردازد.<ref>همان</ref> |
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
| − | * سید محمدعلی ابطحی اصفهانی | + | |
| − | * علی‌اصغر مسلمی کاشانی (مدرس حوزهٔ علمیه قم) | + | *سید محمدعلی ابطحی اصفهانی |
| − | * [[یوسف صانعی]] (مرجع تقلید) | + | *علی‌اصغر مسلمی کاشانی (مدرس حوزهٔ علمیه قم) |
| − | * [[هاشمی رفسنجانی|علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]] | + | *[[یوسف صانعی]] (مرجع تقلید) |
| − | * محمدجواد حجتی کرمانی (محقق و نویسنده) | + | *[[هاشمی رفسنجانی|علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]] |
| − | * محمد حسین بهجت (شفق) شاعر، نویسنده | + | *محمدجواد حجتی کرمانی (محقق و نویسنده) |
| − | * زین‌العابدین قربانی محقق و نویسنده | + | *محمد حسین بهجت (شفق) شاعر، نویسنده |
| − | * سید محمد غروی | + | *زین‌العابدین قربانی محقق و نویسنده |
| − | * سید عیسی طباطبائی | + | *سید محمد غروی |
| + | *سید عیسی طباطبائی | ||
==هجرت به نجف== | ==هجرت به نجف== | ||
| − | پس از رحلت پدر در تاریخ ۱۳۳۲/۱۰/۵ شمسی مطابق با شنبه ۱۹ [[ربیع الثانی|ربیع‌الثانی]] ۱۳۷۳ قمری، در همان سال به [[نجف]] مهاجرت نمود و تا سال ۱۳۳۷ شمسی در آن شهر علم و معرفت، مشغول کسب و دانش و بینش شد و در این مدت از محضر اساتید و مراجع استفاده کامل نمود<ref> | + | پس از رحلت پدر در تاریخ ۱۳۳۲/۱۰/۵ شمسی مطابق با شنبه ۱۹ [[ربیع الثانی|ربیع‌الثانی]] ۱۳۷۳ قمری، در همان سال به [[نجف]] مهاجرت نمود و تا سال ۱۳۳۷ شمسی در آن شهر علم و معرفت، مشغول کسب و دانش و بینش شد و در این مدت از محضر اساتید و مراجع استفاده کامل نمود<ref>همان، ص۱۷.</ref> |
به علاوه جلسهٔ بحث پربار و عمیقی در فقه، اصول و فلسفه با پسرعمو و شوهر خواهرش شهید آیت‌الله [[سید محمدباقر صدر]] و آیت‌الله سید محمدعلی موحد ابطحی برقرار کرد و در کنار این همه به تدریس کتب رسائل، مکاسب و [[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|شرح منظومهٔ]] ملاهادی سبزواری پرداخت. | به علاوه جلسهٔ بحث پربار و عمیقی در فقه، اصول و فلسفه با پسرعمو و شوهر خواهرش شهید آیت‌الله [[سید محمدباقر صدر]] و آیت‌الله سید محمدعلی موحد ابطحی برقرار کرد و در کنار این همه به تدریس کتب رسائل، مکاسب و [[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|شرح منظومهٔ]] ملاهادی سبزواری پرداخت. | ||
| سطر ۱۰۵: | سطر ۱۲۷: | ||
==مهاجرت دوم به عراق== | ==مهاجرت دوم به عراق== | ||
وی پس از حدود یک سال اقامت در قم، درحالی که صاحب یک فرزند پسر به نام صدرالدین شده بود، همراه خانواده خود عازم کشور عراق گردید و ضمن شرکت در دروس حوزۀ علمیۀ نجف به تدریس فقه، اصول و فلسفه ادامه داد. | وی پس از حدود یک سال اقامت در قم، درحالی که صاحب یک فرزند پسر به نام صدرالدین شده بود، همراه خانواده خود عازم کشور عراق گردید و ضمن شرکت در دروس حوزۀ علمیۀ نجف به تدریس فقه، اصول و فلسفه ادامه داد. | ||
| + | [[پرونده:Maktab.JPG|thumb|left|درس هایی از مکتب اسلام اولین مجله حوزه علمیه قم]] | ||
==بازگشت دوباره به قم و انتشار مجله== | ==بازگشت دوباره به قم و انتشار مجله== | ||
| سطر ۱۱۸: | سطر ۱۴۱: | ||
در اواخر سال ۱۳۳۸ شمسی بعد از وفات زعیم مصلح و عظیم الشأن آیت اللَّه سید عبد الحسین شرف الدین طبق وصیت ایشان و به دعوت شیعیان لبنان که با ارسال نامه اى، از سید موسى صدر درخواست نمودند، به آن دیار هجرت نماید و زعامت شیعیان را به عهده بگیرد و این دعوت با تأیید و تأکید آیت اللَّه العظمى بروجردى همراه شد، امام موسى صدر به لبنان قدم نهاد و در شهر صور رحل اقامت افکند. به جرأت مى توان لبنان را به دو برهه تاریخى تقسیم نمود: بخش اول قبل از ورود امام موسى صدر و بخش دوم بعد از آمدن ایشان. | در اواخر سال ۱۳۳۸ شمسی بعد از وفات زعیم مصلح و عظیم الشأن آیت اللَّه سید عبد الحسین شرف الدین طبق وصیت ایشان و به دعوت شیعیان لبنان که با ارسال نامه اى، از سید موسى صدر درخواست نمودند، به آن دیار هجرت نماید و زعامت شیعیان را به عهده بگیرد و این دعوت با تأیید و تأکید آیت اللَّه العظمى بروجردى همراه شد، امام موسى صدر به لبنان قدم نهاد و در شهر صور رحل اقامت افکند. به جرأت مى توان لبنان را به دو برهه تاریخى تقسیم نمود: بخش اول قبل از ورود امام موسى صدر و بخش دوم بعد از آمدن ایشان. | ||
| − | == | + | ==فعالیت ها== |
سید موسی صدر معتقد بود كه فقر فرهنگی ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان كه این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، اخلاقی و اعتقادی نیز نمی توانند باشند. | سید موسی صدر معتقد بود كه فقر فرهنگی ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان كه این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، اخلاقی و اعتقادی نیز نمی توانند باشند. | ||
| − | * مدرسه صنعتی جبل عامل | + | *مدرسه صنعتی جبل عامل |
| + | |||
اولین موسسه ای كه وی در شهر صور بنیان نهاد مدرسه صنعتی جبل عامل بود. | اولین موسسه ای كه وی در شهر صور بنیان نهاد مدرسه صنعتی جبل عامل بود. | ||
| + | [[پرونده:Lobnan.jpg|thumb|left|امام موسی صدر در مراسم کلنگ زنی یکی از طرح های عمرانی در جنوب لبنان]] | ||
| − | * تأسیس جمعیت بر و احسان | + | *تأسیس جمعیت بر و احسان |
این مركز كه به شكل تعاونی و به ابتكار و همت سید موسی ایجاد گردیده است دارای پنج كمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، كه هر كدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می كنند. | این مركز كه به شكل تعاونی و به ابتكار و همت سید موسی ایجاد گردیده است دارای پنج كمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، كه هر كدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می كنند. | ||
| − | * تأسیس خانه دختران | + | *تأسیس خانه دختران |
یكی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاه (خانه دختران) بود. در این مكان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند. | یكی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاه (خانه دختران) بود. در این مكان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند. | ||
| سطر ۱۳۷: | سطر ۱۶۲: | ||
وی مركز دیگری نیز برای بانوان دایر كرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی كه مدرك دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراكز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی كه برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراكز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند. | وی مركز دیگری نیز برای بانوان دایر كرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی كه مدرك دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراكز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی كه برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراكز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند. | ||
| − | * مركز پزشكی | + | *مركز پزشكی |
این مركز به نام مدینه الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رساند. | این مركز به نام مدینه الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رساند. | ||
| − | * موسسه قالیبافی | + | *موسسه قالیبافی |
این مركز آموزشی یكی از مراكز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دكتر [[مصطفي چمران|مصطفی چمران]] اداره می شد و بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مركز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند. | این مركز آموزشی یكی از مراكز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دكتر [[مصطفي چمران|مصطفی چمران]] اداره می شد و بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مركز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند. | ||
| − | * حوزه علمیه | + | *حوزه علمیه |
یكی دیگر از حركتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مركز فعال دیگری به نام معهد الدراسات الاسلامیه (مركز بررسیهای) اسلامی بوده است. | یكی دیگر از حركتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مركز فعال دیگری به نام معهد الدراسات الاسلامیه (مركز بررسیهای) اسلامی بوده است. | ||
| − | * تشكیل مجلس و انتخاب رهبر | + | *تشكیل مجلس و انتخاب رهبر |
بر خلاف كارشكنیها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یك طرح قانونی را تقدیم مجلس كردند كه این طرح در روز سه شنبه 6 صفر 1387 ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید. | بر خلاف كارشكنیها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یك طرح قانونی را تقدیم مجلس كردند كه این طرح در روز سه شنبه 6 صفر 1387 ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید. | ||
| سطر ۱۵۵: | سطر ۱۸۰: | ||
بر اساس این طرح قانونی شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی برای دفاع از حقوق حقه خود تاءسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در تابستان سال 1389 ه.ق مجلس اعلای شیعیان درلبنان به طوررسمی وقانونی شروع به فعالیت كرد وباز با دستهای پرتوان سید موسی صدر صفحه درخشان دیگری برمبارزات تاریخی مردم شیعه لبنان اضافه شد. | بر اساس این طرح قانونی شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی برای دفاع از حقوق حقه خود تاءسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در تابستان سال 1389 ه.ق مجلس اعلای شیعیان درلبنان به طوررسمی وقانونی شروع به فعالیت كرد وباز با دستهای پرتوان سید موسی صدر صفحه درخشان دیگری برمبارزات تاریخی مردم شیعه لبنان اضافه شد. | ||
| − | * سازمان «جنبش مستضعفان» | + | *سازمان «جنبش مستضعفان» |
| − | |||
| − | |||
| + | *سازمان نظامی «امل» | ||
==امام موسى صدر در لیبى== | ==امام موسى صدر در لیبى== | ||
| سطر ۱۶۴: | سطر ۱۸۸: | ||
امام موسى صدر در مرداد ماه 1357 قصد سفری به كشور الجزایر داشت. در روز نوزدهم رمضان 1398 قمری وی از الجزایر به همراه شیخ محمد یعقوب و خبرنگار معروف استاد عباس بدرالدین بنا بر دعوت دولت لیبی و در طى دیدارى رسمى وارد كشور لیبی شد. شش روز بعد، ساعت دو بعد از ظهر امام صدر به همراه دو تن از همراهانش براى ملاقات با قذافى سوار اتومبیل هاى دولتى مى شود ولى از آن پس دیگر دیده نمى شود.<ref>بنیاد شهید چمران، لبنان، ص ۳۸۶.</ref> | امام موسى صدر در مرداد ماه 1357 قصد سفری به كشور الجزایر داشت. در روز نوزدهم رمضان 1398 قمری وی از الجزایر به همراه شیخ محمد یعقوب و خبرنگار معروف استاد عباس بدرالدین بنا بر دعوت دولت لیبی و در طى دیدارى رسمى وارد كشور لیبی شد. شش روز بعد، ساعت دو بعد از ظهر امام صدر به همراه دو تن از همراهانش براى ملاقات با قذافى سوار اتومبیل هاى دولتى مى شود ولى از آن پس دیگر دیده نمى شود.<ref>بنیاد شهید چمران، لبنان، ص ۳۸۶.</ref> | ||
| − | == منابع == | + | ==منابع== |
| − | * کتاب امام موسی صدر، امید محرومان، عبدالرحیم اباذری. | + | |
| − | * یاران امام به روایت اسناد ساواک، جلد ۱، ص ۲۰ ـ ۷۳. | + | *کتاب امام موسی صدر، امید محرومان، عبدالرحیم اباذری. |
| + | *یاران امام به روایت اسناد ساواک، جلد ۱، ص ۲۰ ـ ۷۳. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| + | |||
| + | ==پیوندها== | ||
| + | |||
| + | *[http://www.imam-sadr.comزندگینامه سایت سید موسی موسوی صدر] | ||
| + | *[https://imamsadr.ir سایت امام موسی صدر] | ||
| + | |||
| + | <references /> | ||
==آرشیو عکس و تصویر== | ==آرشیو عکس و تصویر== | ||
<gallery mode="packed" heights="170"> | <gallery mode="packed" heights="170"> | ||
| + | پرونده:موسی (4).jpg|alt=امام موسی صدر در کنار پدر و برادر و خواهر|از راست: سید علی موسوی صدر، سیده بتول موسوی صدر، [[سید صدرالدین صدر|سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر]] و سید موسی موسوی صدر | ||
| + | پرونده:موسی (15).jpg|سید موسی موسوی صدر در نوجوانی | ||
پرونده:صدر (2).jpg|شهید سید محمدباقر موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر در نوجوانی | پرونده:صدر (2).jpg|شهید سید محمدباقر موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر در نوجوانی | ||
| − | پرونده:صدر (9).jpg|[[شهید سید محمدباقر صدر|شهید سید محمدباقر موسوی صدر]] و سید موسی موسوی صدر در | + | پرونده:موسی (3).jpg|alt=امام موسی صدر در کنار پدر و برادر|از راست: سید موسی موسوی صدر، [[سید رضا صدر|سید رضا موسوی صدر]] و سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر |
| + | پرونده:موسی (9).jpg|alt=امام موسی صدر و علامه شرف الدین|از راست: سید موسی موسوی صدر و [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|سید عبدالحسین شرف الدین موسوی عاملی]] | ||
| + | پرونده:موسی (11).jpg|سید موسی موسوی صدر در جوانی | ||
| + | پرونده:موسی (8).jpg|از راست: سید موسی موسوی صدر و سید محمد صدر کاظمینی | ||
| + | پرونده:موسی (12).jpg|سید موسی موسوی صدر | ||
| + | پرونده:سيد محمد حسين فضل الله (1).jpg|از راست: [[سید مرتضی عسکری|سید مرتضی شریف عسکری]]، محمدمهدی شمس الدین، سید موسی موسوی صدر و [[سید محمدحسین فضل الله|سید محمدحسین فضل‌الله]] | ||
| + | پرونده:صدر (9).jpg|[[شهید سید محمدباقر صدر|شهید سید محمدباقر موسوی صدر]] و سید موسی موسوی صدر | ||
| + | پرونده:موسی (2).jpg|از راست: سید موسی موسوی صدر، [[سید عبدالهادی شیرازی]] و سید اسماعیل موسوی صدر | ||
| + | پرونده:صهری0.jpg|از راست ردیف جلو: سید رضا جزایری، [[سید محمدعلی روضاتی|سید محمدعلی روضاتیان]]، سید مرتضی مستجابی، سید موسی موسوی صدر، [[سید جمال الدین صهری]]، سید مرتضی ابطحی، سید شهاب الدین قومی، سید ابوالفضل صفوی ریزی، سید هاشم جعفری و سید مهدی میردامادی - از راست ردیف عقب: فخرالدین کلباسی، محمد خادمی، ابراهیم ابن یمین، منوچهر منصورزاده، مهدی مظاهری و ناشناسان | ||
| + | پرونده:موسی (13).jpg|سید موسی موسوی صدر در کارگاه قالی بافی در لبنان | ||
| + | پرونده:موسی (14).jpg|سید موسی موسوی صدر و یاسر عرفات | ||
| + | پرونده:موسی (1).jpg|alt=امام موسی صدر به همراه رئیس جمهور و نخست وزیر لبنان|از راست: سلیم الحص (نخست وزیر لبنان)، سلیمان فرنجیه (رئیس جمهور لبنان) و سید موسی موسوی صدر | ||
| + | پرونده:موسی (5).jpg|از راست دو نفر آخر: سید موسی موسوی صدر و [[شهید مصطفی چمران]] در روسیه | ||
| + | پرونده:موسی (18).jpg|سید موسی موسوی صدر در لباس احرام، در مسجدالحرام و طواف کعبه | ||
| + | پرونده:موسی (6).jpg|سید موسی موسوی صدر در حال رای دادن در لبنان | ||
| + | پرونده:موسی (16).jpg|سید موسی موسوی صدر در بین مردم لبنان | ||
| + | پرونده:موسی (10).jpg|alt=امام موسی صدر و پادشاه عربستان|سید موسی موسوی صدر و فیصل بن عبدالعزیز آل سعود | ||
| + | پرونده:موسی100.JPG|اقامه نماز میت علی شریعتی توسط سید موسی موسوی صدر در دمشق | ||
| + | پرونده:موسی (7).jpg|سید موسی موسوی صدر | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| − | [[رده:علمای معاصر| | + | [[رده:علمای معاصر|صدر،سید موسی]] |
| + | [[رده:شخصیت های سیاسی]] | ||
[[رده: مقاله های مهم]] | [[رده: مقاله های مهم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۵۱
آیت الله سید موسی موسوی صدر (۱۳۰۷ - ناپدیدشده در: ۱۳۵۷ ش)، فیلسوف، متفکر و مجاهد ایرانی جهان اسلام است. ایشان نائب علامه شرف الدین بودند که با محبوبیت فوق العاده خود، خدمات شایانی را به مردم لبنان و منطقه ارزانی داشتند. از زمان ربایش ایشان در سال 57 شمسی در لیبی، تاکنون هیچ خبر موثقی پیرامون زندگانی ایشان در دسترس نیست.
| |
| نام کامل | سید موسی موسوی صدر |
| زادروز | ۱۳۰۷ شمسی |
| زادگاه | قم |
|
| |
| اساتید |
حسین بروجردی، شیخ محمدرضا آل یاسین، آیت الله سید ابوالقاسم خویی، شیخ صدرا بادکوبه ای، ... |
| شاگردان |
سید محمدعلی ابطحی اصفهانی، علی‌اصغر مسلمی کاشانی، یوسف صانعی و علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی |
|
| |
محتویات
- ۱ خاندان
- ۲ جد پدری
- ۳ پدر
- ۴ مادر
- ۵ تولد
- ۶ تحصیلات
- ۷ اساتید
- ۸ تدریس و تربیت شاگرد
- ۹ شاگردان
- ۱۰ هجرت به نجف
- ۱۱ اولین سفر به لینان
- ۱۲ بازگشت به ایران
- ۱۳ ازدواج
- ۱۴ مهاجرت دوم به عراق
- ۱۵ بازگشت دوباره به قم و انتشار مجله
- ۱۶ تأسیس دبیرستان صدر
- ۱۷ دومین سفر به لبنان
- ۱۸ فعالیت ها
- ۱۹ امام موسى صدر در لیبى
- ۲۰ منابع
- ۲۱ پانویس
- ۲۲ پیوندها
- ۲۳ آرشیو عکس و تصویر
خاندان
خاندان صدر شاخه‌ای از خاندان شرف‌الدین و شرف‌الدین شاخه‌ای خاندان نورالدین است. این خاندان تا سال‌ها در جبل عامل لبنان می‌زیستند و از این رو به عاملی مشهورند. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم علیه اسلام و از خاندان‌های مشهور مذهبی در ایران، عراق و لبنان است.
لقب صدر برای این خاندان به جهت انتساب به سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی است که به سبب شهرت علمی و به ویژه فقهی وی، فرزندانش همه به صدر معروف شدند. چون در اصفهان زندگی می‌کرد، برخی از فرزندانش به صدر اصفهانی مشهور شدند. برخی نیز به جهت مهاجرت او در کودکی از سرزمین جبل عامل به عراق، به صدرزاده یا صدرعاملی معروف شدند. چندین تن از عالمان خاندان صدر به صدرالدین ملقب‌اند.
وجه تسمیه
جایگاه ممتاز دینی، علمی و حوزوی سید صدرالدین عاملی موجب شد تا اغلب فرزندان، نوادگان، احفاد و اعقاب پسری اش با اقتباس از نام او، "صدر"، "صدر عاملی"، "صدر جبل عاملی"، "صدر اصفهانی"، "صدر کاظمینی" یا "صدرزاده" نامیده شوند . شاخه هایی نیز البته بعدها به "عاملی"، "خادم الشریعه" و "مستجاب الدعواتی" شهرت یافتند.[۱]
جد پدری
پدربزرگ سید موسی، آیت‌الله سید اسماعیل صدر بود که در سال ۱۲۱۶ شمسی در اصفهان به دنیا آمد ولی پدر و مادر او از جبل عامل لبنان به این شهر هجرت کرده بودند. در زمان حکومت خلفای عثمانی در لبنان، که قتل و غارت شیعیان کار عادی و روزمرّه کارگزاران آن حکومت شده بود، پدر سید اسماعیل که در روستای «شدغیث» از حومه «معرکه» در «جبل عامل» لبنان سکونت داشت آن آبادی را به سوی عراق ترک می‌کند و بعد از اقامتی کوتاه در آنجا، به طرف ایران حرکت کرده و در شهر اصفهان (که آن زمان دارای حوزه علمیه پررونقی بود) ساکن می‌شود.
پدر
پدر وی آیت‌الله العظمی سید صدرالدین صدر بودند. وی در شهر مقدس مشهد سکونت گزید. اندکی بعد به دعوت مرجع عالیقدر و بنیانگذار حوزه علمیه قم، شیخ عبدالکریم حایری یزدی، به منظور معاونت و جانشینی ایشان به شهر قم هجرت کرد و پس از سال‌ها تلاش و خدمت، در همان جا دار فانی را وداع گفت.
مادر
صفیه مادر سید موسی، از سلاله پاک پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، دختر آیت‌الله العظمی سید حسین طباطبائی قمی بود.
تولد
سید موسی در ۱۴خرداد ماه سال ۱۳۰۷ شمسی ، در شهر قم در خانه اجاره ای پدر که در کوچه عشقعلی و محله چهار مردان بود، بدنیا آمد.
تحصیلات
سید در سن 7 ساگی و در مهرماه ۱۳۱۳ در دبستان «حیات» شهر قم شروع به تحصیل کرد.
پایان دبیرستان
سید موسی در مهر ماه ۱۳۱۹ وارد دبیرستان «سنایی» شهر قم شد و در خرداد ۱۳۲۲ دورهٔ متوسطه (سیکل اول) را با کسب رتبهٔ ممتاز به پایان رساند[۲]. ایشان در چهارده‌سالگی مقاله‌ای با عنوان «رنج تا کی؟» در روزنامۀ استوار چاپ قم منتشر کرد و در آن به شرح دردها و آرزوهای مردم پرداخت.
طلبگی
هر چند وی همپای گذراندن درس‌های دبستان و دبیرستان، به دروس حوزوی نیز می‌پرداخت ولی شروع به تحصیل تمام وقت او در حوزهٔ علمیهٔ قم از سال ۱۳۶۰ هـ ق مقارن ۱۳۲۰ هـ ش آغاز شد. تحصیلات حوزوی سید موسی در قم، بیش از یک دهه به طول انجامید.
دانشجویی
سید موسی صدر در جنب تحصیل و تدریس درس‌های حوزه، برای ورود به دانشگاه در آزمون کنکور سراسری شرکت کرد و پس از موفقیت در آزمون ورودی در مهرماه ۱۳۲۹ در دانشکدهٔ حقوق تهران مشغول به تحصیل شد.
ایشان نهایتاً در تاریخ خرداد ماه ۱۳۳۲ با اتمام پایان نامهای تحت عنوان «ترجمهٔ شروط وصحت آن» و با کسب نمرهٔ (بسیار عالی) به اخذ درجهٔ لیسانس حقوق اقتصادی نایل می‌آید.[۳]
اساتید
وی پس از گذراندن دورهٔ مقدمات و سطح متوسط و عالی، در درس خارج فقه و اصول و فلسفه استادان نامی و بزرگ حوزه شرکت جست که برخی از آنها عبارتند از:
قم
سطح مقدم و مأخر
- آیت‌الله سلطانی طباطبائی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی (شرح لمعه)
- آیت‌الله علوی اصفهانی و شیخ حسینعلی منتظری (مطول)
- آیت‌الله محقق داماد و سلطانی طباطبائی (رسائل)
- آیت‌الله سلطانی طباطبائی و محقق داماد و جبل عاملی (مکاسب)
- آیت‌الله جبل عاملی و محقق داماد (کفایه الاصول)
خارج فقه
- آیت‌الله سید احمد خوانساری
- آیت‌الله حجت کوه کمره‌ای
- آیت‌الله سید صدرالدین صدر (پدرش)
- آیت‌الله محقق داماد
خارج اصول
ـ آیت‌الله محقق داماد
.jpg)
فلسفه
- آیت‌الله علامه طباطبائی (اسفار اربعه و نقد دیالکتیک)
- آیت‌الله سید رضا صدر (برادرش منظومهٔ سبزواری)
نجف
- سید محسن حکیم (فقه)
- مرتضی آل یاسین (فقه)
- سید ابوالقاسم خویی (اصول)
- سید عبدالهادی شیرازی (فقه)
- حسین حلی (فق)
- صدرا باد کوبه‌ای (اسفار ملاصدرا)
- سید محمود شاهرودی (فقه)
تدریس و تربیت شاگرد
سید موسی صدر در کنار تحصیل خارج فقه و اصول به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. او در سایهٔ پشتکار شبانه‌روزی، توانست در مدت کوتاهی خود را در صف اساتید حوزهٔ علمیهٔ قم جا دهد، و پس از چندی به تدریس فقه و اصول منطق و فلسفه نیز بپردازد.[۴]
شاگردان
- سید محمدعلی ابطحی اصفهانی
- علی‌اصغر مسلمی کاشانی (مدرس حوزهٔ علمیه قم)
- یوسف صانعی (مرجع تقلید)
- علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی
- محمدجواد حجتی کرمانی (محقق و نویسنده)
- محمد حسین بهجت (شفق) شاعر، نویسنده
- زین‌العابدین قربانی محقق و نویسنده
- سید محمد غروی
- سید عیسی طباطبائی
هجرت به نجف
پس از رحلت پدر در تاریخ ۱۳۳۲/۱۰/۵ شمسی مطابق با شنبه ۱۹ ربیع‌الثانی ۱۳۷۳ قمری، در همان سال به نجف مهاجرت نمود و تا سال ۱۳۳۷ شمسی در آن شهر علم و معرفت، مشغول کسب و دانش و بینش شد و در این مدت از محضر اساتید و مراجع استفاده کامل نمود[۵] به علاوه جلسهٔ بحث پربار و عمیقی در فقه، اصول و فلسفه با پسرعمو و شوهر خواهرش شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر و آیت‌الله سید محمدعلی موحد ابطحی برقرار کرد و در کنار این همه به تدریس کتب رسائل، مکاسب و شرح منظومهٔ ملاهادی سبزواری پرداخت.
اولین سفر به لینان
سید موسی در سن 27 سالگی و در سال ۱۳۳۴ شمسی به لبنان رقت. یکی از رخدادهای مهم وی در این سفر، ملاقات با دانشمند توانا و مجاهد «سید عبدالحسین شرف‌الدین» بود.
بازگشت به ایران
سید موسی پس از آن اقامت کوتاه و دید و بازدیدهای به یادماندنی، سرزمین لبنان را به سوی کشور ایران ترک کرد و برای ادامه تحصیل، وارد شهر قم شد.
ازدواج
او در سن ۲۸ سالگی با نوۀ مرحوم آیت‌الله العظمی حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل پیوند زناشویی و تعهد و تقوا بست که حاصل این وصلت دو دختر و دو پسر شد.
مهاجرت دوم به عراق
وی پس از حدود یک سال اقامت در قم، درحالی که صاحب یک فرزند پسر به نام صدرالدین شده بود، همراه خانواده خود عازم کشور عراق گردید و ضمن شرکت در دروس حوزۀ علمیۀ نجف به تدریس فقه، اصول و فلسفه ادامه داد.
بازگشت دوباره به قم و انتشار مجله
سید موسی در اوایل زمستان سال ۱۳۳۷ شمسی، دوباره به ایران و حوزه علمیه قم باز می‌گردد. ولی هیچ وقت از تلاش و مبارزه و ایفای نقش حیاتی خود شانه خالی نمی‌کند. او سال‌ها پیش با دوستان و همفکران خود درحوزه علمیه قم، در مورد راه اندازی یک مجله حوزوی، گفتگوهایی داشت و به آنها قول همکاری و همگامی داده بود. بی‌درنگ مقدمات کار آماده شد و با توکل به خدا و پیشتیبانی مرجع آگاه زمان آیت الله العظمی بروجردی (رضوان‌الله علیه) در آذر ماه ۱۳۳۷ شمسی اولین شماره نخستین مجله حوزوی در قم به نام درسهایی از مکتب اسلام منتشر گردید.[۶]
تأسیس دبیرستان صدر
سید موسى صدر با همکارى فرهنگیان متدین و خدمتگزار، امتیاز یک دبیرستان ملى را از وزارت فرهنگ گرفت و دبیرستان صدر تحت مدیریت ایشان شروع به فعالیت نمود و بعد از هجرت ایشان به لبنان مدیریت مدرسه را به شخص دیگرى واگذار نمود.
دومین سفر به لبنان
در اواخر سال ۱۳۳۸ شمسی بعد از وفات زعیم مصلح و عظیم الشأن آیت اللَّه سید عبد الحسین شرف الدین طبق وصیت ایشان و به دعوت شیعیان لبنان که با ارسال نامه اى، از سید موسى صدر درخواست نمودند، به آن دیار هجرت نماید و زعامت شیعیان را به عهده بگیرد و این دعوت با تأیید و تأکید آیت اللَّه العظمى بروجردى همراه شد، امام موسى صدر به لبنان قدم نهاد و در شهر صور رحل اقامت افکند. به جرأت مى توان لبنان را به دو برهه تاریخى تقسیم نمود: بخش اول قبل از ورود امام موسى صدر و بخش دوم بعد از آمدن ایشان.
فعالیت ها
سید موسی صدر معتقد بود كه فقر فرهنگی ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان كه این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، اخلاقی و اعتقادی نیز نمی توانند باشند.
- مدرسه صنعتی جبل عامل
اولین موسسه ای كه وی در شهر صور بنیان نهاد مدرسه صنعتی جبل عامل بود.
- تأسیس جمعیت بر و احسان
این مركز كه به شكل تعاونی و به ابتكار و همت سید موسی ایجاد گردیده است دارای پنج كمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، كه هر كدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می كنند.
- تأسیس خانه دختران
یكی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاه (خانه دختران) بود. در این مكان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند.
آموزشگاه پرستاری
وی مركز دیگری نیز برای بانوان دایر كرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی كه مدرك دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراكز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی كه برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراكز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند.
- مركز پزشكی
این مركز به نام مدینه الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رساند.
- موسسه قالیبافی
این مركز آموزشی یكی از مراكز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دكتر مصطفی چمران اداره می شد و بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مركز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند.
- حوزه علمیه
یكی دیگر از حركتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مركز فعال دیگری به نام معهد الدراسات الاسلامیه (مركز بررسیهای) اسلامی بوده است.
- تشكیل مجلس و انتخاب رهبر
بر خلاف كارشكنیها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یك طرح قانونی را تقدیم مجلس كردند كه این طرح در روز سه شنبه 6 صفر 1387 ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید.
بر اساس این طرح قانونی شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی برای دفاع از حقوق حقه خود تاءسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در تابستان سال 1389 ه.ق مجلس اعلای شیعیان درلبنان به طوررسمی وقانونی شروع به فعالیت كرد وباز با دستهای پرتوان سید موسی صدر صفحه درخشان دیگری برمبارزات تاریخی مردم شیعه لبنان اضافه شد.
- سازمان «جنبش مستضعفان»
- سازمان نظامی «امل»
امام موسى صدر در لیبى
امام موسى صدر در مرداد ماه 1357 قصد سفری به كشور الجزایر داشت. در روز نوزدهم رمضان 1398 قمری وی از الجزایر به همراه شیخ محمد یعقوب و خبرنگار معروف استاد عباس بدرالدین بنا بر دعوت دولت لیبی و در طى دیدارى رسمى وارد كشور لیبی شد. شش روز بعد، ساعت دو بعد از ظهر امام صدر به همراه دو تن از همراهانش براى ملاقات با قذافى سوار اتومبیل هاى دولتى مى شود ولى از آن پس دیگر دیده نمى شود.[۷]
منابع
- کتاب امام موسی صدر، امید محرومان، عبدالرحیم اباذری.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، جلد ۱، ص ۲۰ ـ ۷۳.
پانویس
پیوندها
آرشیو عکس و تصویر
از راست: سید علی موسوی صدر، سیده بتول موسوی صدر، سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر
سید موسی موسوی صدر در نوجوانی
شهید سید محمدباقر موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر در نوجوانی
از راست: سید موسی موسوی صدر، سید رضا موسوی صدر و سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر
از راست: سید موسی موسوی صدر و سید عبدالحسین شرف الدین موسوی عاملی
سید موسی موسوی صدر در جوانی
از راست: سید موسی موسوی صدر و سید محمد صدر کاظمینی
سید موسی موسوی صدر
از راست: سید مرتضی شریف عسکری، محمدمهدی شمس الدین، سید موسی موسوی صدر و سید محمدحسین فضل‌الله
شهید سید محمدباقر موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر
از راست: سید موسی موسوی صدر، سید عبدالهادی شیرازی و سید اسماعیل موسوی صدر
از راست ردیف جلو: سید رضا جزایری، سید محمدعلی روضاتیان، سید مرتضی مستجابی، سید موسی موسوی صدر، سید جمال الدین صهری، سید مرتضی ابطحی، سید شهاب الدین قومی، سید ابوالفضل صفوی ریزی، سید هاشم جعفری و سید مهدی میردامادی - از راست ردیف عقب: فخرالدین کلباسی، محمد خادمی، ابراهیم ابن یمین، منوچهر منصورزاده، مهدی مظاهری و ناشناسان
سید موسی موسوی صدر در کارگاه قالی بافی در لبنان
سید موسی موسوی صدر و یاسر عرفات
از راست: سلیم الحص (نخست وزیر لبنان)، سلیمان فرنجیه (رئیس جمهور لبنان) و سید موسی موسوی صدر
از راست دو نفر آخر: سید موسی موسوی صدر و شهید مصطفی چمران در روسیه
سید موسی موسوی صدر در لباس احرام، در مسجدالحرام و طواف کعبه
سید موسی موسوی صدر در حال رای دادن در لبنان
سید موسی موسوی صدر در بین مردم لبنان
سید موسی موسوی صدر و فیصل بن عبدالعزیز آل سعود
اقامه نماز میت علی شریعتی توسط سید موسی موسوی صدر در دمشق
سید موسی موسوی صدر
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
