احمد بن علی نجاشی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{بخشی از یک کتاب}}
+
'''«احمد بن علی نجاشی»''' (۴۵۰-۳۷۲ ق)، محدث و رجالی نامدار [[شیعه]] در قرن پنجم قمری و از شاگردان [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] است. علمای [[علم رجال|رجال]]، نجاشی را آگاهترین شخص نسبت به احوال روایان و شخصیت‌های [[تاریخ اسلام]] دانسته و نظرات او درباره راویان [[احادیث]] را مورد توجه قرار داده‌اند. کتاب «[[رجال نجاشی (کتاب)|فهرست اسماء مصنّفی الشیعه]]» او، از مهمترین آثار رجالی شیعه است.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = احمد بن علی نجاشی
 +
||تصویر=
 +
||زادروز = ۳۷۲ قمری
 +
|زادگاه = [[بغداد]]
 +
|وفات =  ۴۵۰ قمری
 +
|مدفن = [[سامرا]]
 +
|اساتید =  [[شیخ مفید]]، [[سید مرتضی]]، احمد بن عبدالواحد بزاز، احمد بن على سیرافى، حسین بن عبیدالله بن غضائرى، [[ابن غضائری|احمد بن حسین بن غضائرى]]، [[هارون بن موسی تلعکبری]]،...
 +
|شاگردان = [[شیخ طوسى]]، سلیمان بن حسن صهرشتى، عمادالدین بن معبد حسنى مروزى‌، ابوالصمصام ذوالفقار بن محمد حسینی،...
 +
|آثار = [[رجال نجاشی (کتاب)|فهرست اسماء مصنفی الشیعه]]، الجمعه و ما ورد فیها من الاعمال، الکوفه، مختصر الانواء و مواضع النجوم، تفسیر النجاشی،...
 +
}}
 +
==ولادت و خاندان‌==
 +
احمد بن علی نجاشی در ماه [[صفر]] سال‌ ۳۷۲ هجرى در شهر [[بغداد]] به دنیا آمد. پدر و خاندان نجاشى همه اهل [[کوفه]] بوده اند، ولى از آنجا که پدرش پس از ورود [[شیخ صدوق]] در سال ۳۵۵ ق. به بغداد از محضر او استفاده کرده و جدش هم در بغداد منزل داشته و خود نیز دوران کودکى و کسب معارف و علوم را در آنجا گذرانده است، صحیح تر آن است که بگوییم او در همان شهر بغداد به دنیا آمده است.
  
 +
برای احمد نجاشی دو [[کنیه]] «ابوالحسین» و «ابوالعباس» در منابع شهرت دارد. جد هفتم نجاشی به نام «عبدالله» والی اهواز بود و به نجاشی شهرت داشت، بدین سبب او نیز به لقب «نجاشی» مشهور گشت. عبدالله نجاشی نامه‌ اى به [[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] علیه السلام نوشت و امام علیه السلام در جواب، «رساله اهوازیه» را براى او نوشته است.
  
 +
==تحصیل و اساتید ==
 +
احمد بن على نجاشى پس از رشد در دامان پدر و اساتید شهر [[کوفه]]، برای ارتقای دانش خود به شهرهای دیگر [[عراق]] مثل [[نجف]] و [[سامرا]] و [[بغداد]] مسافرت کرده و از مشاهیر آنجا بهره برد. چند بار هم به وطن اصلى خویش، کوفه، مراجعت نموده و در آنجا [[حدیث]] شنیده و [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] گرفته یا اجازه داده است.
  
 +
نجاشى از تعداد زیادى از بزرگان روایت شنیده و روایت نقل کرده است. از جمله اساتید او مى‌توان به افراد زیر اشاره نمود:
  
احمد بن علی نجاشی از اساتید و بنیان‌گذاران «علم رجال» است كه در اواخر قرن چهارم و نیمه اول قرن پنجم می‌زیست. متأسفانه از جزئیات زندگی‌اش همچون زادگاه، سفرها و... اطلاع دقیقی كه نگاشته خود وی یا معاصرانش باشد در دست نیست. و آنچه درباره زندگی او نوشته شده است با استفاده از شواهد و قراین و با توجه به آثاری كه از او به یادگار مانده است، تنظیم گردیده است.
+
*پدرش، على بن احمد نجاشى؛ نجاشى بعضى از کتابهاى [[شیخ صدوق]] را نزد پدرش خواند و از او اجازه نقل روایت کتابهاى شیخ صدوق را گرفت.
 +
*[[شیخ مفید]] (م ۴۱۳ هجرى)؛ نجاشی در محضر [[شیخ مفید]] که در زمان خود زعامت شیعیان به او منتهی گردید، سالیان متمادی از اندوخته‌های علمی‌اش بهره برد. بیشتر کتاب‌های [[جعفر بن محمد قولویه]] ـ استاد شیخ مفید ـ و شماری دیگر را نزد او خوانده است.<ref> رجال النجاشی، ج ۱، ص ۱۲۱ و ۱۵۳.</ref>
 +
*[[سید مرتضی]]؛ پس از درگذشت شیخ مفید، زعامت و پیشوایی شیعیان به سید مرتضی منتقل شد؛ نجاشی سالیان دراز در درس سید مرتضی حاضر شد و از دانش‌ او نیز بهره برد. او گرچه از سید مرتضی در کتاب ارزشمندش روایتی نقل نمی‌کند، ولی به فرموده [[سید محمدباقر موسوی خوانساری|محقق خوانساری]]، در نزد سید مرتضی بیشترین درس را خوانده است.<ref> روضات الجنات، محمدباقر خوانساری، ج۱، ص۶۳.</ref> خود نجاشی نقل می کند هنگامی که سید مرتضی در [[ربیع الاول]] سال ۴۳۶ ق. در شهر [[بغداد]] وفات نمود، وی بدن مطهر استادش را با کمک ابوالعلی محمد بن حسن جعفری و [[سلار دیلمی|سلار بن عبدالعزیز]]، غسل داده است.<ref> رجال النجاشی، ج۲، ص ۱۰۴، خلاصه، ص۴۶.</ref>
 +
*احمد بن عبدالواحد بن احمد بزاز، معروف به ابن الحاشر (م ۴۲۳ هجرى)
 +
*احمد بن على بن نوح سیرافى
 +
*حسین بن عبیدالله بن غضائرى
 +
*[[ابن غضائری|احمد بن حسین بن غضائرى]]
 +
*[[هارون بن موسی تلعکبری]]
 +
*احمد بن محمد بن عمران، معروف به ابن جُندى
  
== ولادت ==
+
==شاگردان‌==
نجاشى در سال‌372 هجرى در شهركوفه به دنيا آمد. پدر او نيز از محدثين و بزرگان شيعه است.
 
  
==کنیه های نجاشی ==
+
از جمله شاگردان مشهور نجاشی می توان افراد زیر را نام برد:
برای احمد نجاشی دو كنیه «ابوالحسین» و «ابوالعباس» در منابع شهرت دارد <ref> بنابر تحقیقی که در کتاب "بازشناسی منابع اصلی رجال شيعه " تالیف محمد کاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژادشده است هر دو کنیه برای او صحت دارد. رجوع شود به [http://lib.eshia.ir/27355/1/26 اینجا]</ref>
 
  
== خاندان‌ ==
+
*شیخ الطائفة، [[شیخ طوسى]]
 +
*ابوالحسن سلیمان بن حسن صهرشتى
 +
*سید عمادالدین بن معبد حسنى مروزى‌
 +
*ابوالصمصام ذوالفقار بن محمد بن معبد حسینی.
  
نجاشى اهل كوفه و اسدى است و چنان كه خود ذكر كرده نسبش به عدنان مى‌رسد. خاندان او« آل ابى السمال»، از بزرگان كوفه بوده‌اند و از گذشته همواره مورد تكريم و احترام مردم قرار داشته‌اند. یكی از نیاكان نجاشی به نام «عبدالله» والی اهواز بود و به نجاشی شهرت داشت بدین سبب او نیز به لقب «نجاشی» مشهور گشت. عبدالله نجاشی نامه‌ اى به امام صادق عليه السلام نوشته و امام عليه السلام در جواب،«رساله اهوازيه» را براى او نوشته است.
+
==آثار و تألیفات==
  
سفرها
+
نجاشی آن جا که شرح حالش را یادآور شده، آثار زیر را از نوشته‌های خویش شمرده است:
احمد بن على نجاشى بيشتر عمر خويش را در بغداد گذراند و تنها در چند مورد مسافرت نموده و از بغداد خارج شد كه بيشتر براى زيارت عتبات عاليات بوده است.
 
 
 
از جمله سفرهاى او مى‌توان به سفر او در سال‌400 هجرى به نجف اشرف اشاره نمود، كه مدتى نيز در جوار امير المؤمنين عليه السلام باقى ماند. سفرى نيز به سامراء داشته و به زيارت عسكريين عليهما السلام مشرف شده است.
 
 
 
البته چند بار هم به وطن اصلى خويش، كوفه، مراجعت نموده و در آنجا حديث شنيده و اجازه گرفته يا اجازه داده است.
 
 
 
== اساتيد و مشايخ‌ ==
 
 
 
نجاشى- عليه الرحمة- از تعداد زيادى از بزرگان روايت شنيده و روايت نقل كرده است. از جمله اساتيد او مى‌توان به افراد زیر اشاره نمود:
 
 
 
1- پدرش على بن احمد نجاشى
 
 
2- شيخ مفيد( متوفاى 413 هجرى)
 
 
 
3- احمد بن عبد الواحد بزاز، معروف به ابن حاشر( متوفاى 423 هجرى)
 
 
 
4- احمد بن على سيرافى
 
 
 
5- ابن غضائرى، حسين بن عبيد الله و فرزندش احمد بن حسين
 
 
 
6- هارون بن موسى تلعكبرى و فرزندش ابو جعفر بن هارون
 
 
 
7- احمد بن محمد بن عمران، معروف به ابن جندى
 
 
 
===استفاده از محضر شیخ مفید (ره) و سید مرتضی (ره)===
 
 
 
محمد بن محمد بن نعمان معروف به  یا «ابن معلم» پیشوا و استاد علمای شیعه است كه  تمام كسانی كه بعد از او آمدند از محضرش و از آثار ماندگارش بهره‌ها بردند. حدود دویست كتاب و اثر ماندنی در موضوعات مختلف اسلامی، از این فقیه و محقق ژرف‌نگر به جای مانده است كه به منزله دائره المعارف بزرگ اسلامی و شیعی محسوب می‌شود.
 
 
 
نجاشی در محضر «[[شیخ مفید]]» که در زمان خود زعامت شیعیان به او منتهی گردید، سالیان متمادی زانو زد و از اندوخته‌های علمی‌اش خوشه‌ها برچید. بیشتر كتاب‌های جعفر بن محمد قولویه ـ استاد شیخ مفید ـ و شماری دیگر را نزد او خوانده است.<ref> رجال النجاشی، ج 1، ص 121 و 153 و 154 و 306.</ref> وی سرانجام در شب جمعه آخر ماه مبارك [[رمضان]] سال 413 ق. استادش را از دست داد و ارتحال استاد بزرگی چون شیخ مفید برای او بسیار سنگین بود.
 
 
 
پس از درگذشت [[شیخ مفید]] رحمه الله علیه زعامت و پیشوایی شیعیان به سید مرتضی رحمه الله علیه منتقل شد؛ نجاشی سالیان دراز در درس سید مرتضی حاضر شد و از دانش‌ او بهره برد. او گرچه از سید مرتضی در كتاب ارزشمندش روایتی نقل نمی‌كند، ولی به فرموده محقق خوانساری، در نزد سید مرتضی بیشترین درس را خوانده است.<ref> روضات الجنات، محمدباقر خوانساری، اسماعیلیان، قم، ج 1، ص 63.</ref>
 
 
 
خود نجاشی نقل می کند که به هنگامی که سید مرتضی در [[ربیع الاول]] سال 436 ق در شهر [[بغداد]] وفات نمود، وی بدن مطهر استادش را با كمك ابوالعلی محمد بن حسن جعفری و سلار بن عبدالعزیز، غسل داده است. <ref> رجال النجاشی، ج 2، ص 104، خلاصه، ص 46.</ref>
 
 
 
 
 
== شاگردان‌ نجاشی ==
 
از جمله شاگردان مشهور او می توان افراد زیر را نام برد :
 
 
 
1- شيخ الطائفة، شيخ طوسى
 
 
2- شيخ ابو الحسن صهرشتى
 
 
3- سيد عماد الدين بن معبد حسنى مروزى‌
 
 
 
== وفات‌ ==
 
 
 
احمد بن على نجاشى، پس از78 سال زندگى پربركت در سال‌450 هجرى( ده سال قبل از شيخ طوسى) در مطيرآباد، از نواحى ‌سامراء دار فانى را وداع گفت.
 
 
 
اولين كسيكه به تاريخ و محل وفات او اشاره كرده علامه حلى( متوفاى 726 هجرى) در« خلاصه» است و قبل از او هيچ اشاره‌اى در منابع شيعه و سنى به تاريخ وفات نجاشى ديده نمى‌شود.
 
 
 
 
 
==آثار ==
 
 
 
===رجال نجاشی===
 
 
 
«رجال نجاشی» از گرانبهاترین آثار شیعی در فن علم رجال است كه در بین چهار كتاب اصلی علم رجال درخشندگی خاصی دارد؛ نظیر درخشش كتاب «كافی» در بین چهار كتاب حدیثی.
 
 
 
نجاشی این گنجینه و اثر ماندگارش را در زمان حیات استادش سید مرتضی رحمه الله علیه و پس از تألیف كتاب‌های [[شیخ طوسی]] در این زمینه، نوشته است. گویا سید مرتضی در یكی از جلسات درس، از سخن آن دسته از مخالفان كه [[شیعه]] را به نداشتن آثار و سابقه علمی سرزنش می‌كردند و مورد استفاده قرار می‌دادند، اظهار ناراحتی می‌كند و همین مسأله سبب می‌شود كه نجاشی با تصمیم و اراده جدی دست به تحقیق زند و دانشوران شیعی و آثار ارزشمند آنان را معرفی كند.
 
 
 
بنابراین كتاب وی حاوی نام 1270 فرزانه از محدثان و علمای شیعی است كه در بیشتر موارد، سلسله سند از نجاشی تا راوی و شخصیتی كه به معرفی و آثار او پرداخته، ذكر شده است. آن طور كه از سخن خود نجاشی برمی‌آید نام این كتاب «فهرس اسماء مصنفی الشیعه» است كه در آن به شناساندن آثار، كنیه، القاب، نیاكان و محل سكونت و زندگی علمای بزرگ پرداخته است. از این رو نام این مجموعه گرانسنگ «فهرست» معروف به «رجال النجاشی» است كه بر روی جلدهای چاپ شده آن مزین است. نجاشی این كتاب را در دو جزء تهیه و تنظیم كرده و به همان ترتیبی كه خود صورت داده است بارها منتشر شده است.<ref> این اثر ماندگار تاكنون بارها چاپ شده كه جدیدترین چاپ آن با تحقیق محمدجواد نائینی، زیر نظر استاد جعفر سبحانی، در سال 1408 ق در بیروت به زیور طبع آراسته گردیده است.</ref>
 
 
 
===دیگر آثار===
 
 
 
نجاشی غیر از اثر مشهورش كتاب‌های دیگری به رشته تحریر درآورد ولی متأسفانه نشر نگردیده و در دسترس نیست حتی به نسخه‌های خطی آن‌ها نیز تا به حال آگاهی نیافته‌اند. نجاشی آن جا كه شرح حالش را یادآور شده آثار زیر را از نوشته‌های خویش شمرده است:
 
 
 
# «الجمعه»: این كتاب درباره وظایف و اعمال عبادی در روز جمعه است.
 
# «الكوفه»: در معرفی آثار و اماكن تاریخی شهر [[كوفه]] و نیز فضیلت آن‌ها است.
 
# «انساب بنی نضر بن قُعین»: در این كتاب خاندان بنی نضر بن قعین را معرفی می‌كند.
 
# «مختصر الانوار و مواضع النجوم».<ref> همان، ج 1، ص 254.</ref>
 
  
 +
# [[رجال نجاشی (کتاب)|فهرست اسماء مصنفی الشیعه]]؛ معروف به «رجال نجاشی» که از گرانبهاترین آثار [[شیعه|شیعی]] در [[علم رجال]] است. گویا [[سید مرتضی]] در یکی از جلسات درس، از سخن آن دسته از مخالفان که شیعه را به نداشتن آثار و سابقه علمی سرزنش می‌کردند، اظهار ناراحتی می‌کند و همین مسأله سبب می‌شود که نجاشی با تصمیم و اراده جدی دست به تحقیق زند و دانشوران شیعی و آثار ارزشمند آنان را معرفی کند. این کتاب حاوی نام ۱۲۷۰ نفر از علمای شیعی و آثار، کنیه، القاب، نیاکان و زندگی آنان است که در بیشتر موارد، سلسله سند از نجاشی تا راوی و شخصیتی که به معرفی و آثار او پرداخته، ذکر شده است.
 +
# الجمعه و ما ورد فیها من الاعمال: این کتاب درباره وظایف و اعمال عبادی در روز [[جمعه]] است.
 +
# کتاب الکوفه: در معرفی آثار و اماکن تاریخی شهر [[کوفه]] و نیز فضیلت آن‌ها است.
 +
# انساب بنی نضر بن قُعین: در این کتاب خاندان بنی نضر بن قعین را معرفی می‌کند.
 +
# مختصر الانواء و مواضع النجوم التی سمّتها العرب.<ref> همان، ج ۱، ص ۲۵۴.</ref>
 +
# تفسیر النجاشی.
 +
# اخبار بنی سُنسن.
  
 +
==وفات‌==
 +
احمد بن على نجاشى، پس از ۷۸ سال زندگى پربرکت، در سال ‌۴۵۰ قمرى (یا ۴۶۳ ق) در مطیرآباد، از نواحى ‌[[سامراء]] دار فانى را وداع گفت.<ref>خلاصة الاقوال، ص ۱۲؛ الکنى و الالقاب، ج ۳، ص ۲۳۹.</ref> اولین کسی که به تاریخ و محل وفات او اشاره کرده [[علامه حلى]] (متوفى ۷۲۶ ق) در «[[خلاصة الاقوال (کتاب)|خلاصة الاقوال]]» است.
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
<references />
 
<references />
 
 
==منابع==
 
==منابع==
*مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث[لوح فشرده]، بخش کتابشناسی
+
*[[نرم افزار جامع الاحادیث ۵ / ۳|نرم افزار جامع الاحادیث]مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، بخش کتابشناسی.
 
+
*بازشناسی منابع اصلی رجال شیعه، محمدکاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد.
*محمد کاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد، بازشناسی منابع اصلی رجال شيعه
+
*[[گلشن ابرار]]، جلد ۱، زندگی نامه "نجاشی"، از محمدحسن امانی.
 
+
*فهرس التراث، سید محمدحسین حسینى جلالى، ج۱، ص۵۲۰ به بعد.
*كتاب گلشن ابرار، جلد 1، زندگینامه "نجاشی" از محمدحسن اماني
 
 
 
==پیوند ها==
 
 
 
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64723&scope=Ky5gh7Uu5KjtNqRsFlJaB5_Vm4mpRFUb&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]'''
 
 
 
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36209&scope=Ky5gh7Uu5KharHT138v4sSrpn6EbS__B&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 2]'''
 
 
 
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36382&scope=Ky5gh7Uu5Kj03VTpuiCo_oZif6-q0_jc&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 3]'''
 
 
 
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=34824&scope=Ky5gh7Uu5Kiopzs6p83PI4JAqq-E7mlW&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true نجاشي راوي شناسي بزرگ]'''
 
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=61189&scope=Ky5gh7Uu5KjeSpDDK86bpyrpn6EbS__B&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب رجال النجاشي]'''
+
[[رده:علمای قرن پنجم]][[رده:علماء شیعه]]
----
+
[[رده:رجالیون]][[رده:محدثان]]
[[رده:علمای قرن پنجم]]
 
[[رده:رجالیون]]
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۶

«احمد بن علی نجاشی» (۴۵۰-۳۷۲ ق)، محدث و رجالی نامدار شیعه در قرن پنجم قمری و از شاگردان شیخ مفید و سید مرتضی است. علمای رجال، نجاشی را آگاهترین شخص نسبت به احوال روایان و شخصیت‌های تاریخ اسلام دانسته و نظرات او درباره راویان احادیث را مورد توجه قرار داده‌اند. کتاب «فهرست اسماء مصنّفی الشیعه» او، از مهمترین آثار رجالی شیعه است.

نام کامل احمد بن علی نجاشی
زادروز ۳۷۲ قمری
زادگاه بغداد
وفات ۴۵۰ قمری
مدفن سامرا

Line.png

اساتید

شیخ مفید، سید مرتضی، احمد بن عبدالواحد بزاز، احمد بن على سیرافى، حسین بن عبیدالله بن غضائرى، احمد بن حسین بن غضائرى، هارون بن موسی تلعکبری،...

شاگردان

شیخ طوسى، سلیمان بن حسن صهرشتى، عمادالدین بن معبد حسنى مروزى‌، ابوالصمصام ذوالفقار بن محمد حسینی،...

آثار

فهرست اسماء مصنفی الشیعه، الجمعه و ما ورد فیها من الاعمال، الکوفه، مختصر الانواء و مواضع النجوم، تفسیر النجاشی،...

ولادت و خاندان‌

احمد بن علی نجاشی در ماه صفر سال‌ ۳۷۲ هجرى در شهر بغداد به دنیا آمد. پدر و خاندان نجاشى همه اهل کوفه بوده اند، ولى از آنجا که پدرش پس از ورود شیخ صدوق در سال ۳۵۵ ق. به بغداد از محضر او استفاده کرده و جدش هم در بغداد منزل داشته و خود نیز دوران کودکى و کسب معارف و علوم را در آنجا گذرانده است، صحیح تر آن است که بگوییم او در همان شهر بغداد به دنیا آمده است.

برای احمد نجاشی دو کنیه «ابوالحسین» و «ابوالعباس» در منابع شهرت دارد. جد هفتم نجاشی به نام «عبدالله» والی اهواز بود و به نجاشی شهرت داشت، بدین سبب او نیز به لقب «نجاشی» مشهور گشت. عبدالله نجاشی نامه‌ اى به امام صادق علیه السلام نوشت و امام علیه السلام در جواب، «رساله اهوازیه» را براى او نوشته است.

تحصیل و اساتید

احمد بن على نجاشى پس از رشد در دامان پدر و اساتید شهر کوفه، برای ارتقای دانش خود به شهرهای دیگر عراق مثل نجف و سامرا و بغداد مسافرت کرده و از مشاهیر آنجا بهره برد. چند بار هم به وطن اصلى خویش، کوفه، مراجعت نموده و در آنجا حدیث شنیده و اجازه گرفته یا اجازه داده است.

نجاشى از تعداد زیادى از بزرگان روایت شنیده و روایت نقل کرده است. از جمله اساتید او مى‌توان به افراد زیر اشاره نمود:

  • پدرش، على بن احمد نجاشى؛ نجاشى بعضى از کتابهاى شیخ صدوق را نزد پدرش خواند و از او اجازه نقل روایت کتابهاى شیخ صدوق را گرفت.
  • شیخ مفید (م ۴۱۳ هجرى)؛ نجاشی در محضر شیخ مفید که در زمان خود زعامت شیعیان به او منتهی گردید، سالیان متمادی از اندوخته‌های علمی‌اش بهره برد. بیشتر کتاب‌های جعفر بن محمد قولویه ـ استاد شیخ مفید ـ و شماری دیگر را نزد او خوانده است.[۱]
  • سید مرتضی؛ پس از درگذشت شیخ مفید، زعامت و پیشوایی شیعیان به سید مرتضی منتقل شد؛ نجاشی سالیان دراز در درس سید مرتضی حاضر شد و از دانش‌ او نیز بهره برد. او گرچه از سید مرتضی در کتاب ارزشمندش روایتی نقل نمی‌کند، ولی به فرموده محقق خوانساری، در نزد سید مرتضی بیشترین درس را خوانده است.[۲] خود نجاشی نقل می کند هنگامی که سید مرتضی در ربیع الاول سال ۴۳۶ ق. در شهر بغداد وفات نمود، وی بدن مطهر استادش را با کمک ابوالعلی محمد بن حسن جعفری و سلار بن عبدالعزیز، غسل داده است.[۳]
  • احمد بن عبدالواحد بن احمد بزاز، معروف به ابن الحاشر (م ۴۲۳ هجرى)
  • احمد بن على بن نوح سیرافى
  • حسین بن عبیدالله بن غضائرى
  • احمد بن حسین بن غضائرى
  • هارون بن موسی تلعکبری
  • احمد بن محمد بن عمران، معروف به ابن جُندى

شاگردان‌

از جمله شاگردان مشهور نجاشی می توان افراد زیر را نام برد:

  • شیخ الطائفة، شیخ طوسى
  • ابوالحسن سلیمان بن حسن صهرشتى
  • سید عمادالدین بن معبد حسنى مروزى‌
  • ابوالصمصام ذوالفقار بن محمد بن معبد حسینی.

آثار و تألیفات

نجاشی آن جا که شرح حالش را یادآور شده، آثار زیر را از نوشته‌های خویش شمرده است:

  1. فهرست اسماء مصنفی الشیعه؛ معروف به «رجال نجاشی» که از گرانبهاترین آثار شیعی در علم رجال است. گویا سید مرتضی در یکی از جلسات درس، از سخن آن دسته از مخالفان که شیعه را به نداشتن آثار و سابقه علمی سرزنش می‌کردند، اظهار ناراحتی می‌کند و همین مسأله سبب می‌شود که نجاشی با تصمیم و اراده جدی دست به تحقیق زند و دانشوران شیعی و آثار ارزشمند آنان را معرفی کند. این کتاب حاوی نام ۱۲۷۰ نفر از علمای شیعی و آثار، کنیه، القاب، نیاکان و زندگی آنان است که در بیشتر موارد، سلسله سند از نجاشی تا راوی و شخصیتی که به معرفی و آثار او پرداخته، ذکر شده است.
  2. الجمعه و ما ورد فیها من الاعمال: این کتاب درباره وظایف و اعمال عبادی در روز جمعه است.
  3. کتاب الکوفه: در معرفی آثار و اماکن تاریخی شهر کوفه و نیز فضیلت آن‌ها است.
  4. انساب بنی نضر بن قُعین: در این کتاب خاندان بنی نضر بن قعین را معرفی می‌کند.
  5. مختصر الانواء و مواضع النجوم التی سمّتها العرب.[۴]
  6. تفسیر النجاشی.
  7. اخبار بنی سُنسن.

وفات‌

احمد بن على نجاشى، پس از ۷۸ سال زندگى پربرکت، در سال ‌۴۵۰ قمرى (یا ۴۶۳ ق) در مطیرآباد، از نواحى ‌سامراء دار فانى را وداع گفت.[۵] اولین کسی که به تاریخ و محل وفات او اشاره کرده علامه حلى (متوفى ۷۲۶ ق) در «خلاصة الاقوال» است.

پانویس

  1. رجال النجاشی، ج ۱، ص ۱۲۱ و ۱۵۳.
  2. روضات الجنات، محمدباقر خوانساری، ج۱، ص۶۳.
  3. رجال النجاشی، ج۲، ص ۱۰۴، خلاصه، ص۴۶.
  4. همان، ج ۱، ص ۲۵۴.
  5. خلاصة الاقوال، ص ۱۲؛ الکنى و الالقاب، ج ۳، ص ۲۳۹.

منابع

  • نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، بخش کتابشناسی.
  • بازشناسی منابع اصلی رجال شیعه، محمدکاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد.
  • گلشن ابرار، جلد ۱، زندگی نامه "نجاشی"، از محمدحسن امانی.
  • فهرس التراث، سید محمدحسین حسینى جلالى، ج۱، ص۵۲۰ به بعد.