اين چنين خداوند آيات خود را براى شما تبيين مى‌كند، شايد كه انديشه كنيد.
نکته ها
در آيات قبل، نحوه‌ى پرداخت مهريه به زنان طلاق داده شده، قبل از آميزش و بعد از آن بيان شد. اين آيه يا در مورد كسانى است كه در ضمن عقد، مهريه آنان مشخّص نشده و قبل از آميزش طلاق داده مى‌شوند، و يا يك سفارش عاطفى و اخلاقى براى تمام موارد طلاق است كه علاوه بر پرداخت تمام يا نصف مهريه، هديه‌اى جداگانه براى جبران ناراحتى‌ها و دل‌شكستگى‌هاى زن، از سوى شوهر به او پرداخت شود.
البته اين يك دستور اخلاقى و استحبابى است كه سزاوار است متّقين و پرهيزگاران آنرا مراعات نمايند.
به هر حال از جلمه‌ى «حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ» در آيه 236 و «حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ» در اينجا و «لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ» آيه 237، مى‌توان توجّه مخصوصِ اسلام را درباره‌ى حفظ حقوق وعواطف زنان مطلّقه بدست آورد.
جلد 1 - صفحه 376
امام حسن عليه السلام به زنى كه طلاق داده بود، كنيزى را به عنوان هديه بخشيد. «1»
پیام ها
1- در برخورد با زنان مطلقه، تقوا لازم است. «وَ لِلْمُطَلَّقاتِ ... حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ»
2- هديه دادن كه نقش كدورت زدايى و دلجويى دارد، نشانه‌ى پرهيزكاران است. «مَتاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ»
3- در احكام و دستورات الهى، بايد انديشه نمود تا به مصالح آن پى‌برد. «يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ»
را براى شما، همچنين روشن و ظاهر سازد براى شما، آياتِهِ: دلائل و احكام خود را كه در معاش و معاد محتاج هستيد به آن. لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ:
براى اينكه شما تعقل كنيد و عقول خود را در قبول آن وادار نمائيد و اطاعت فرامين الهى را نمائيد.
تبصره: عقل عبارت است از ناطقه قدسيه و مدركه كليه كه ذات يگانه سبحانى در وجود انسانى به وديعه مرحمت فرموده تا موجب تكميل سعادت او گردد، در صورتى كه مغلوب شهوات نفس نگردد، و مطيع عقل مسموع وحى و پيغمبر شود كه آنچه خدا امر فرموده اطاعت نمايد.
فرمود حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: قسّم اللّه العقل ثلثة اجزاء فمن كنّ فيه كمل عقله. و من لم يكنّ فيه فلا عقل له حسن المعرفة للّه و حسن الطّاعة للّه و حسن الصّبر على امر اللّه. «1» قسمت فرموده خدا عقل را سه جزء: پس هر كه در او باشد كامل است عقل او، و هر كه نبوده باشد در او، پس نيست عقل واقعى براى او: نيكوئى معرفت خداى تعالى، و نيكوئى فرمانبردارى خدا، و نيكوئى صبر بر امر الهى.
همچنين بيان مى‌فرمايد خدا از براى شما آيات خود را باشد كه شما بعقل دريابيد.
تفسير
چنانچه خداوند احكام مطلقات و متعه آنها را بيان فرمود ساير احكام را نيز بجاى خود بيان مى‌فرمايد براى آنكه شما بدانيد و بشناسيد صلاح و فساد امور خودتان را و از روى عقل و حكمت و انصاف و مروت و مصلحت و عدالت رفتار نمائيد
(اينکه چنين خداوند براي شما آياتش را بيان ميكند باشد که شما تعقل نمائيد) بيان و تبيين بمعني اظهار است و مفاد آيه شريفه اينست که خداوند براي ارشاد و هدايت بندگان آيات شريفه قرآن و احكام آن را نازل فرمود و غرض از انزال آنها درك و تفهم و تعقل آنان بود که مصالح و مفاسد و منافع و مضار امور دنيوي و اخروي را درك كنند و خود را از مهالك نشئتين نجات دهند و حقيقت عقل همين است که انسان بواسطه آن سعادت دنيا و آخرت خود را تامين نمايد چنانچه در كافي روايت كرده که از امير المؤمنين عليه السّلام از عقل سؤال شد فرمود
(العقل ما عبد به الرحمن و اكتسب به الجنان)
و در علم اخلاق عقل را بدو قسمت تقسيم نموده‌اند: عقل نظري که معرفت بصلاح و فساد و حق و باطل و حسن و قبح امور است و ادله عقليه و نقليه از آيات و اخبار متكفل آنست.
و عقل عملي که تدبير امور مطابق عقل نظري از تحصيل عقائد حقه و اخلاق حميده و اعمال صالحه ميباشد.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 242)- در این آیه که آخرین آیه مربوط به طلاق است، می‌فرماید: «این چنین خداوند آیات خود را برای شما شرح می‌دهد شاید اندیشه کنید» (کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ).
بدیهی است که منظور از اندیشه کردن و تعقل، آن است که مبدء حرکت به سوی عمل باشد، و گر نه اندیشه تنها در باره احکام نتیجه‌ای نخواهد داشت.
ج1، ص219
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
