آیه 10 سوره حجرات
| <<9 | آیه 10 سوره حجرات | 11>> | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
به حقیقت مؤمنان همه برادر یکدیگرند پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خداترس و پرهیزکار باشید، باشد که مورد لطف و رحمت الهی گردید.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»: فقط مؤمنان برادران یکدیگرند.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ «10»
همانا مؤمنان با يكديگر برادرند، پس ميان برادران خود، (در صورت اختلاف و نزاع) صلح و آشتى برقرار كنيد و از خدا پروا كنيد تا مورد رحمت قرار گيريد.
نکته ها
اين آيه، رابطه‌ى مؤمنان با يكديگر را همچون رابطه‌ى دو برادر دانسته كه در اين تعبير نكاتى نهفته است، از جمله:
الف) دوستى دو برادر، عميق و پايدار است.
ب) دوستى دو برادر، متقابل است، نه يك سويه.
ج) دوستى دو برادر، بر اساس فطرت و طبيعت است، نه جاذبه‌هاى مادى و دنيوى.
د) دو برادر در برابر بيگانه، يگانه‌اند وبازوى يكديگر.
ه) اصل و ريشه دو برادر يكى است.
و) توجّه به برادرى مايه‌ى گذشت و چشم‌پوشى است.
ز) در شادى او شاد و در غم او غمگين است.
امروزه براى اظهار علاقه، كلمات رفيق، دوست، هم شهرى و هم وطن بكار مى‌رود، امّا اسلام كلمه برادر را بكار برده كه عميق‌ترين واژه‌هاست.
جلد 9 - صفحه 180
در حديث، دو برادر دينى به دو دست تشبيه شده‌اند كه يكديگر را شستشو مى‌دهند. «1»
در اين آيه و آيه‌ى قبل، سه بار فرمان «اصلحوا» تكرار شده كه نشانه‌ى توجّه اسلام به برقرارى صلح و دوستى ميان افراد جامعه است.
در آيه قبل فرمود: فَأَصْلِحُوا ... وَ أَقْسِطُوا به عدالت، صلح برقرار كنيد و اين آيه مى‌فرمايد: فَأَصْلِحُوا ... وَ اتَّقُوا در برقرارى صلح، از خدا بترسيد. اگر شما را به عنوان ميانجى پذيرفتند، خدا را در نظر بگيريد و حكم دهيد، نه آنكه اصلاح شما، مايه‌ى ظلم و ستم به يكى از طرفين گردد.
اخوّت و برادرى
از امتيازات اسلام آن است كه اصلاحات را از ريشه شروع مى‌كند. مثلا مى‌فرمايد: «إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً» «2» تمام عزّت براى خداست، چرا به خاطر كسب عزّت به سراغ اين و آن مى‌رويد؟ يا مى‌فرمايد: «أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً» «3» تمام قدرت‌ها از اوست، چرا هر ساعتى دور يك نفر مى‌چرخيد!؟ در اين آيه نيز مى‌فرمايد: همه‌ى مؤمنان با يكديگر برادرند، بعد مى‌فرمايد: اكنون كه همه برادر هستيد، قهر و جدال چرا؟ همه با هم دوست باشيد.
بنابراين براى اصلاح رفتار فرد و جامعه بايد مبناى فكرى و اعتقادى آنان را اصلاح كرد.
طرح برادرى واخوّت وبكارگيرى اين واژه، از ابتكارات اسلام است.
در صدر اسلام پيامبر صلى الله عليه و آله به همراه هفتصد و چهل نفر در منطقه‌ى «نخيله» حضور داشتند كه جبرئيل نازل شد و فرمود: خداوند ميان فرشتگان عقد برادرى بسته است، حضرت نيز ميان اصحابش عقد اخوّت بست و هر كس با كسى برادر مى‌شد. مثلًا:
«1». محجّةالبيضاء، ج 3، ص 319 ..
«2». يونس، 65.
«3». بقره، 165.
جلد 9 - صفحه 181
ابوبكر با عمر، عثمان با عبدالرّحمن، سلمان با ابوذر، طلحه با زبير، مصعب با ابوايّوب انصارى، حمزه با زيدبن حارثه، ابودرداء با بلال، جعفر طيّار با معاذبن جبل، مقداد با عمّار، عايشه با حفصه، امّ‌سلمه با صفيّه و شخص پيامبر صلى الله عليه و آله با على عليه السلام عقد اخوّت بستند. «1»
در جنگ احد، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور داد دو نفر از شهدا، به نام‌هاى عبداللَّه‌بن عمر و عمربن جموح را كه ميانشان برادرى برقرار شده بود، در يك قبر دفن كنند. «2»
برادرى نسبى، روزى گسسته خواهد شد، «فَلا أَنْسابَ بَيْنَهُمْ» «3» ولى برادرى دينى حتّى در قيامت پايدار است. «إِخْواناً عَلى سُرُرٍ مُتَقابِلِينَ» «4»
دوستى و برادرى بايد تنها براى خدا باشد. اگر كسى با ديگرى بخاطر دنيا دوست شود، به آنچه انتظار دارد نمى‌رسد و در قيامت نيز دشمن يكديگر مى‌شوند. «5» قرآن مى‌فرمايد: در قيامت، دوستان با هم دشمن مى‌گردند جز متّقين. «الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ» «6»
آنچه مهم‌تر از گرفتن برادر است، حفظ برادرى است. در روايات از كسانى كه برادران دينى خود را رها مى‌كنند به شدّت انتقاد شده و سفارش شده است كه اگر برادران از تو فاصله گرفتند، تو با آنان رفت و آمد داشته باش. «صل من قطعك» «7»
امام صادق عليه السلام فرمود: مؤمن برادر مؤمن است، مانند يك جسد كه اگر بخشى از آن بيمار گردد، همه‌ى بدن ناراحت است. «8»
حقوق برادرى
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: مسلمان بر برادر مسلمانش سى حق دارد كه هر يك بايد آن حقوق را ادا كنند، از جمله:
1. عفو و مهربانى به او، 2. پنهان كردن اسرار او، 3. جبران اشتباهات او، 4. قبول عذر او، 5. دفاع در برابر بدخواهان او، 6. خيرخواهى نسبت به او، 7. عمل به وعده‌هايى كه به او داده، 8. عيادت به هنگام بيمارى او، 9. تشييع جنازه او، 10. پذيرفتن دعوت و هديه‌ى او، 11. پاداش دادن به هداياى او، 12. تشكّر از خدمات او، 13. كوشش در يارى رسانى به او، 14. حفظ ناموس او، 15. برآوردن حاجت او، 16. واسطه‌گرى براى حل مشكلاتش،
«1». بحار، ج 38، ص 335.
«2». شرح ابن الحديد، ج 14، ص 214؛ بحار، ج 20، ص 121.
«3». مؤمنون، 101.
«4». حجر، 47.
«5». بحار، ج 74، ص 167.
«6». زخرف، 67.
«7». بحار، ج 78، ص 71.
«8». كافى، ج 2، ص 133.
جلد 9 - صفحه 182
17. گمشده‌اش را راهنمائى كند، 18. به عطسه او تهنيت گويد، 19. سلامش را پاسخ دهد، 20. به سخن وگفته‌ى او احترام گذارد، 21. هديه‌ى او را خوب تهيه كند، 22. سوگندش را بپذيرد، 23. دوست او را دوست بدارد وبا او دشمنى نكند، 24. او را در حوادث تنها نگذارد، 25. هر چه را براى خود مى‌خواهد براى او نيز بخواهد و ... «1»
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله بعد از تلاوت آيه «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» فرمودند: خون مسلمانان با هم برابر است و اگر يكى از آنان به كسى پناه يا امان داد، ديگران بايد به آن تعهّد پايبند باشند و همه در برابر دشمن مشترك، بسيج شوند. «و هم يد على من سواهم» «2»
صلح و آشتى در قرآن
در قرآن، واژه‌هاى صلح، «وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ» «3»، اصلاح، «وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ» «4»، تأليف قلوب، «فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ» «5» و سِلم، «ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً» «6» نشان‌دهنده‌ى توجّه اسلام به صلح و صفا و زندگى مسالمت‌آميز و شيرين است.
از نعمت‌هاى الهى كه خداوند در قرآن مطرح كرده است، الفت ميان دلهاى مسلمانان است. چنانكه خداوند خطاب به مسلمانان مى‌فرمايد: «كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ» «7» به ياد آوريد كه شما قبل از اسلام با يكديگر دشمن بوديد، پس خداوند ميان دلهاى شما الفت برقرار كرد. چنانكه ميان قبيله‌ى اوس و خزرج يكصد و بيست سال درگيرى و فتنه بود و اسلام ميان آنان صلح برقرار كرد.
اصلاح و آشتى دادن، سبب دريافت بخشودگى و رحمت از جانب خداوند شمرده شده است. «إِنْ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً» «8» و هر كس واسطه‌گرى خوبى ميان مسلمانان انجام دهد، پاداشِ در شأن دريافت خواهد كرد. «مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً يَكُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْها» «9»
اسلام براى اصلاح ميان مردم، احكام ويژه‌اى قرار داده است، از جمله:
«1». بحار، ج 74، ص 236.
«2». تفسير نمونه.
«3». نساء، 128.
«4». انفال، 1.
«5». آل‌عمران، 103.
«6». بقره، 208.
«7». آل عمران، 103.
«8». نساء، 129.
«9». نساء، 85.
جلد 9 - صفحه 183
1. دروغ كه از گناهان كبيره است، اگر براى آشتى واصلاح گفته شود، جرم و گناهى ندارد. «لا كذب على المصلح» «1»
2. نجوا و درگوشى سخن گفتن كه از اعمال شيطان و مورد نهى است، «2» اگر براى اصلاح و آشتى دادن باشد، منعى ندارد. «لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ» «3»
3. با اينكه عمل به سوگند، واجب و شكستن آن حرام است، امّا اگر كسى سوگند ياد كند كه دست به اصلاح و آشتى دادن ميان دو نفر نزند، اسلام شكستن اين سوگند را مجاز مى‌داند.
وَ لا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَيْمانِكُمْ أَنْ ... تُصْلِحُوا بَيْنَ النَّاسِ «4»
4. با اينكه عمل به وصيّت، واجب و ترك آن حرام است، امّا اگر عمل به وصيّت، ميان افرادى فتنه و كدورت مى‌آورد، اسلام اجازه مى‌دهد كه وصيّت ترك شود تا ميان مردم صلح و صفا حاكم باشد. «فَمَنْ خافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ» «5»
پیام ها
1- رابطه برادرى، در گرو ايمان است. (مسائل اقتصادى، سياسى، نژادى، جغرافيايى، تاريخى و ... نمى‌تواند در مردم روح برادرى به وجود آورد.) «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»
جانِ گرگان و سگان از هم جداست
متّحد، جان‌هاى شيران خداست
2- برادرى بر اساس ايمان، مشروط به سنّ، شغل، سواد و درآمد نيست. «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»
3- هيچ كس، خود را برتر از ديگران نداند. «إِخْوَةٌ» (آرى، ميان والدين و فرزند برترى است، ولى ميان برادران، برابرى است.)
4- براى برقرارى صلح وآشتى، از كلمات محبّت‌آميز و انگيزه‌آور استفاده كنيم.
«1». بحار، ج 69، ص 242.
«2». مجادله، 10.
«3». نساء، 114.
«4». بقره، 224.
«5». بقره، 182.
جلد 9 - صفحه 184
«إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا»
5- جلوگيرى از نزاع و اقدام براى اصلاح و برقرارى صلح، وظيفه‌ى همه است، نه گروهى خاص. «فَأَصْلِحُوا»
6- اصلاح كننده نيز خود را برادر طرفين درگير بداند. «فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ»
7- اصلاح و آشتى دادن، آفاتى دارد كه بايد مراقب بود. فَأَصْلِحُوا ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ
8- صلح و صفا، مقدّمه‌ى نزول رحمت الهى است. فَأَصْلِحُوا ... تُرْحَمُونَ
9- جامعه بى‌تقوا، از دريافت رحمت الهى محروم است. «اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
