تاریخ اسلام

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

لغت و اصطلاح تاریخ

تاریخ در لغت به معنای صریح «تعریف وقت» (تعیین زمان)، اثبات چیزی و به طور کنایی غایت و نهایت چیزی و در اصطلاح یعنی بازشناساندن حوادث و زمان وقوع آن‌ها نسبت به مبداء زمانی است.

موضوع تاریخ بررسی حوادث و تحولاتی است که در اندیشه و حیات آدمی رخ می‌دهد و تاریخ‌نگاری به عنوان اصطلاحی خاص به معنی وصف و ثبت وجوه گوناگون حیات و احوال انسان در عرصه سیاست و اجتماع.[۱]

مهمترین فایده تاریخ مطابق با قرآن پند و عبرت از سرگذشت پیشینیان است.

آغاز تاریخ اسلام

تاریخ اسلام با بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در عربستان آغاز می‌شود. اما اهمیت بررسی شخصیت آن حضرت به عنوان آورنده اسلام و نیز بررسی اوضاع عربستان مقارن ظهور اسلام برای پی بردن به تحولاتی که با بعثت پیامبر در آن جامعه صورت گرفت موجب می‌شود که معمولاً بررسی تاریخ اسلام از میلاد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله یا حتی پیش از آن آغاز گردد.

دوره‌های تاریخ اسلام

13 سال اول بعثت پیامبر در تقابل با مشرکین مکه گذشت که در مقابل با دعوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به شدت موضع گرفته سالهای سختی را برای پیامبر ااسلام و پیروان او رقم زدند. تا اینکه پیامبر اسلام از مکه به مدینه هجرت نمود و حکومت اسلامی را در آنجا پایه گذاری نمود. آن حضرت تا سال 10 هجری که وفات نمودند توانستند مکه را فتح نمایند و اسلام را به عمده شبه جزیره عربستان گسترش دهند. پیامبر در آخرین سالها به امپراتوری‌های اطراف خود نامه فرستاد و آنها را به اسلام دعوت کرد.

پیامبر به دستور الهی امام علی علیه السلام را به عنوان خلیفه پس از خود به مردم معرفی نمود اما پس از وفات آن حضرت ابوبکر به کمک عمر بن خطاب به عنوان جانشین پیامبر حکومت اسلامی را در دست گرفت. و پس از او عمر با تعیین ابوبکر و عثمان با حکم شورایی که اعضای آن توسط عمر تعیین شده بود به حکومت رسیدند. در زمان این سه نفر مسلمانان از ضعفی که در دو امپراطور مجاورشان یعنی ایران و روم وجود داشت استفاده نموده شروع به فتح سرزمین های مجاور نمودند. که عده ای از مردم این سرزمین ها در همان هنگام فتوحات و برخی دیگر در سالهای بعدی به اسلام گرویدند. در پایان حکومت عثمان قلمرو اسلام شامل پنج ايالت شبه جزيره عربستان، مصر، عراق، ايران و شام بود. که در دوره اموی شمال غرب آفریقا تا مغرب، اندلس تصرف شد و بر متصرفان شرق اسلام افزوده شد.

تاریخ اسلام در پهنای گسترده‌ای از قلمرو اسلام به چند دوره عمده زیر قابل تقسیم است:

پانویس

  1. تاریخ‌نگاری، صادق سجادی، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج 14.