تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام (کتاب)
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع: کتاب شناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، ص 492 - 494
نویسنده: محمدرضا ضميري
تفسیر امام حسن عسكرى علیه السلام
مؤلف:
محمد بن قاسم استرآبادى (م 260 ق).
زندگینامه و اظهارنظرها:
مرحوم شیخ صدوق این تفسیر را از محمد بن قاسم جرجانى معروف به مفسر استرآبادى و او از ابویعقوب یوسف بن محمد بن زیاد و ابوالحسن على بن محمد بن سیار و آنان از امام حسن عسکری علیه السلام روایت كرده اند.
استرآبادى، كه شیخ صدوق از او روایت كرده، شخصیت جنجال برانگیزى است؛ برخى زبان به مدح او گشوده و به او اعتماد ورزیده اند و گروهى هم او را تكذیب كرده و جاعل دانسته اند و در نتیجه، تفسیر او را تفسیر جعلى و بى اساس دانسته اند.
آیت الله خوئى مى نویسد: «محمد بن قاسم استرآبادى از مشایخ صدوق بوده است و صدوق خود این مطلب را در كتاب مشیخه باب تلبیه ذكر كرده و در كتاب فقیه جزء 2، ح 967 نیز یاد كرده است و نیز در عیون، جزء 1، باب 19 از او نام برده و براى او رضاى الهى را خواسته است».
شیخ صدوق در كتاب هاى گوناگون روایى خود از وى به عناوین مختلف از جمله مفسر، خطیب و...، كه هر یك بر بزرگداشت او دلالت مى كنند، یاد كرده و در بسیارى موارد تعبیر «رضى الله عنه» و «رحمه الله» را در مورد وى بكار برده است.
ابن غضائرى، از دانشمندان نیمه نخست قرن پنجم، در این باره مى نویسد: «محمد بن قاسم استرآبادى، كه ابوجعفر ابن بابویه از او روایت كرده است، ضعیف و دروغگو است. ابن بابویه تفسیرى را از او روایت كرده است كه او از دو شخص مجهول روایت كرده است:
یكى از آن دو به نام یوسف بن محمد بن زیاد و دیگرى به نام محمد بن یسار شناخته مى شوند. آن دو مرد تفسیر را از پدرانشان، از ابوالحسن ثالث روایت كرده اند و تفسیر از سهل دیباجى، از پدرش با آن مضامین ناپسندى كه دارد جعل شده است».
معرفى اجمالى كتاب:
این كتاب، تفسیرى است روایى كه بنابر نقل محمد بن قاسم استرآبادى، ابویعقوب یوسف بن محمد بن زیاد و ابوالحسن على بن محمد بن یسار، از شاگردان حضرت امام حسن عسكرى علیه السلام، به دستور آن حضرت املا كرده اند و استرآبادى نیز آن را نقل كرده است. در مقدمه این كتاب آمده است كه حضرت امام حسن عسکری علیه السلام این تفسیر را در مدت هفت سال بر نویسندگان آن املا فرموده است. این تفسیر به صورت نقل گردآورى شده و تفسیرِ تمام قرآن نیست و مشتمل بر تفسیر استعاذه، بسم الله، سوره حمد و سوره بقره، آن هم به طور ناتمام و ناقص است. البته محدث نورى در مستدرك الوسائل اصل كتاب را بیشتر از كتاب فعلى مى داند.
درباره این تفسیر بحث هاى فراوانى است. مرحوم شیخ صدوق در كتاب هاى من لایحضره الفقیه، توحید و عیون اخبارالرضا، ابن شهر آشوب در مناقب، شهید ثانى در منیه المرید و شیخ حر عاملى در وسائل الشیعه و حاجى نورى در مستدرك نسبت این كتاب را به امام یازدهم تأیید كرده اند. به همین دلیل بسیارى از محدثان به این كتاب اعتماد كرده اند. این تفسیر از تفاسیر مأثور شمرده مى شود كه از نظر روش، جنبه توضیح معنا، تأویل و تطبیق به مانند اكثر تفاسیر روایى شیعه دارد.
وضعیت نشر:
این كتاب در یک جلد به زبان عربی به همت مؤسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف، به تحقیق سید محمدباقر ابطحى اصفهانى، در سال 1409 ق چاپ شده است.
پیوندها
