و دو مرد (مؤمن و کافر) را برای امت مثل آر که به یکی از آنها دو باغ انگور دادیم و به نخل خرما اطرافش را پوشاندیم و عرصه میان آنها را کشتزار (برای گندم و سایر حبوبات) قرار دادیم.
و برای مشرکان [که از معبودان باطل دم می زنند و دل به دنیای فانی بسته اند] مَثَلی بزن: دو مرد را که به یکی از آنان دو باغ انگور دادیم و اطراف آن دو باغ را با درختان خرما پوشاندیم و فاصله میان آن دو باغ را کشتزاری قرار دادیم؛
و براى آنان، آن دو مرد را مَثَل بزن كه به يكى از آنها دو باغ انگور داديم و پيرامون آن دو [باغ] را با درختان خرما پوشانديم، و ميان آن دو را كشتزارى قرار داديم.
برايشان داستان دو مرد را بيان كن كه به يكى دو تاكستان داده بوديم و بر گرد آنها نخلها و در ميانشان كشتزار كرده بوديم.
(ای پیامبر!) برای آنان مثالی بزن: آن دو مرد، که برای یکی از آنها دو باغ از انواع انگورها قرار دادیم؛ و گرداگرد آن دو (باغ) را با درختان نخل پوشاندیم؛ و در میانشان زراعت پر برکتی قراردادیم.
Draw for them the parable of two men for each of whom We had made two gardens of vines, and We had surrounded them with date palms, and placed crops between them.
And set forth to them a parable of two men; for one of them We made two gardens of grape vines, and We surrounded them both with palms, and in the midst of them We made cornfields.
Coin for them a similitude: Two men, unto one of whom We had assigned two gardens of grapes, and We had surrounded both with date-palms and had put between them tillage.
Set forth to them the parable of two men: for one of them We provided two gardens of grape-vines and surrounded them with date palms; in between the two We placed corn-fields.
معانی کلمات آیه
«رَجُلَیْنِ»: دو مرد. مراد یک فرد کافر ثروتمند، و یک فرد مؤمن فقیر است. در ضرب‌المثل هم ضرورت ندارد نام افراد مشخّص شود. (رَجُلَیْنِ) بدل (مَثَلاً) است. «حَفَفْنَا»: دور زده بودیم. احاطه کرده بودیم.
(اى پيامبر!) براى آنان (سرگذشت) دو مردى را مثَل بزن كه براى يكى از آن دو، دو باغ انگور قرار داديم و دور آنها را با نخل پوشانديم و ميان آن دو باغ را كشتزار قرار داديم.
بعد از آن براى مؤمنان حق‌شناس و عاصيان ناسپاس، بيان مثلى را فرمايد:
وَ اضْرِبْ لَهُمْ: و بيان نما اى پيغمبر براى مؤمنان و كافران. مَثَلًا رَجُلَيْنِ:
مثل دو مرد را كه برادر بودند از بنى اسرائيل يكى «يهودا» نام و ديگرى «فطرس» اولى مؤمن و دومى كافر بود. هشت هزار دينار از پدرشان بديشان به ميراث رسيد، هر يك چهار هزار تصرف كردند. كافر بدان ضياع و عقار و اثاث البيت خريد، و مؤمن همه را در خير صرف نمود.
عطاى خراسانى نقل نموده كه: برادر كافر به هزار دينار خانه خريد. برادر مؤمن گفت: بار خدايا، برادر كافر در دنيا خانه‌اى خريد، من از تو بهشت را به هزار دينار مى‌خرم، پس هزار دينار صدقه داد. برادرش هزار دينار اسباب خانه خريد، گفت: من هم هزار دينار خرج اسباب خانه آخرت نمايم، آن را صدقه داد. برادرش هزار دينار آب و ملك خريد، گفت: من هم بستان بهشتى مى‌خرم، آن را نيز صدقه داد. برادرش هزار ديگر زن گرفت، او گفت: من هم حوريه را تزويج نمودم، پس هر چه داشت تصدق داد. خداوند، حال اين دو برادر را براى عبرت و تنبه امّت حضرت خاتم صلّى اللّه عليه و آله اخبار مى‌فرمايد كه: جَعَلْنا لِأَحَدِهِما: قرار داديم مر يكى از آن دو برادر را كه فطرس باشد جَنَّتَيْنِ مِنْ أَعْنابٍ: دو بوستان از تاكهاى انگور، وَ حَفَفْناهُما بِنَخْلٍ: و
جلد 8 - صفحه 51
محفوف گردانيديم آن را به خرما، يعنى درخت خرما گرداگرد آن درآورديم. وَ جَعَلْنا بَيْنَهُما زَرْعاً: و قرار داديم ميان آن دو باغ كشتزارى تا آن موضع جامع قوتها و ميوه‌جات باشد و متواصل العماره به شكلى نيكو و ترتيبى منظم جلوه‌گر آمدى.
و بزن براى آنها مثلى مانند دو مرد كه قرار داديم براى يكى از آن دو دو باغ از انگورها و پر نموديم اطراف آن دو را از درخت خرما و قرار داديم ميان آن دو را كشتزار
هر دو باغ آوردند خوردنيهاى خود را و كم نكردند از آن چيزيرا و پيدا و روان نموديم ميان آندو نهر آبى
و بود براى او انواع اموال پس گفت برفيقش وقتى كه با او صحبت ميكرد من افزونم از تو در مال و مزيّت دارم بر تو در اولاد و احفاد
و داخل شد در باغش با آنكه ستمكار بود بر خودش گفت گمان نميكنم كه نابود شود اين هرگز
و گمان نميكنم قيامت بر پا شود و اگر بر گردانيده شوم بسوى پروردگارم هر آينه مى‌يابم بهتر از اين جاى بازگشتى.
تفسير
قمّى ره فرموده نازل شد در باره مرديكه دو باغ بزرگ خوب پر ميوه داشت چنانچه خداوند حكايت فرموده داراى درختهاى خرما و كشتزار و آب جارى و همسايه فقيرى داشت كه بر او فخر نمود به دارائى خود و بعضى گفته‌اند آن دو باغ داراى انواع ميوه‌ها بود و اختصاص خرما و انگور بذكر براى زيادى آن دو است و باين جهت خداوند فرموده و بود براى او ثمر يعنى انواع ميوه‌ها و بعضى ثمر بد و ضمّه قرائت نموده‌اند كه جمع ثمار يا ثمره است و ثمر بدو فتحه كه قرائت
جلد 3 صفحه 425
مشهور است اگر چه بمعناى ميوه و فائده و انواع مال آمده ولى در اينجا چون در دو آيه قبل بيان ميوه و فائده دارى آنمرد شده بود مناسب معناى سوّم است تا كلام مستقلّ بافاده شود در هر حال خداوند در اين آيات شريفه براى بيان حال و مئال كسانيكه كافر شدند و كفران نعمت خدا را نمودند و مفاخره بكثرت مال و اولاد كردند و مغرور بدوام و ثبات متاع دنيا شدند و غفلت از آخرت و ترديد در آن داشتند و خود را مستحقّ نعمت دانستند مثلى زده و آن مثل دو مرد است كه خداوند بيكى از آنها دو باغ عطا فرموده بود كه در وسط آندو انواع درختان انگور بود و بر اطراف آنها درختان خرما احاطه داشت و بين آن دو باغ زمين زراعتى بود كه در آن انواع حبوبات كشت و زرع ميشد با منظره زيبا و جمال روح افزا و منافع بسياريكه در هر سال از آن عائد او ميشد و هر يك از آن دو باغ در هر سال ميوه كامل ميداد و از ميوه آن در هيچ سالى چيزى كم نميشد با آنكه رسم باغات است كه يك سال ميوه آن زياد و يك سال كم است بنابراين ضمير آتت در آيه دوم راجع بهر يك از آن دو جنّت است و ضمير منه راجع است به اكل كه ظاهرا اسم جنس است و مراد از آن ميوه است و اينكه تعبير بأكل شده كه بمعناى خوراكى است شايد براى آن باشد كه برگ موهم مأكول است با آنكه ميوه نيست و بعضى از افراد ميوه هم خوراكى نيست و در مقام بيان نعمت ذكر خوراكى انسب است با آنكه ميوه از جنس خوراكى است و ظلم در اينجا بمعناى نقص است و بعضى گفته‌اند اين دو مرد دو برادر بودند يكى مؤمن و نامش يهودا بود و ديگرى كافر و اسمش قطروس و تفاصيلى ذكر كرده‌اند و چون مخالف با ظاهر آيات و فرموده قمى ره بود حقير از نقلش اعراض نمودم در هر حال مرد سابق الذكر بديگرى كه نسبت باو فقير بود افتخار نمود بمال و اولاد و اعوان و روزى با او وارد باغ خود شد در حاليكه ستمكار بود بر خود بعجب و غرور و براى غفلت از آخرت و اقبال بدنيا و طمع بدوام نعم آن و درازى آمال و آرزو گفت گمان نميكنم اين باغ فانى و نابود شود هرگز و گمان نميكنم قيامتى بر پا شود و بر فرض صحت و حضور من در پيشگاه الهى براى احترام و استحقاق من بهتر از اين باغ بمن داده خواهد شد و منهما نيز قرائت شده يعنى بهتر از اين دو باغ جاى باز گشت من خواهد بود و بملاحظه قرب كلمه هذه،
و مثال بزن براي آنها دو مرد که ما قرار داديم از براي يكي از آنها دو باغستان از انگور و اطراف آنها نخل خرما و بين اينکه دو باغ كشت زاري و اينکه دو باغ ميوه فراوان از انگور و خرما آورده و چيزي از آن كسر نگذاشته از ميوه که تناول شود.
جلد 12 - صفحه 352
وَ اضرِب لَهُم مَثَلًا خداوند مثل مي‌زند براي كافر و مؤمن که كفار مغرور به زخارف دنيوي مي‌شوند و خيال مي‌كنند که هميشه براي آنها باقي مي‌ماند و حال آنكه بزودي فاني مي‌شود و مؤمن اميد بخدا دارد و خداوند باو عنايت‌هايي دارد رَجُلَين‌ِ يك كافر و يك مؤمن جَعَلنا لِأَحَدِهِما که كافر است جَنَّتَين‌ِ دو باغستان مِن أَعناب‌ٍ از انگور که دو انگورستان دارد که بين اينکه دو فاصله است وَ حَفَفناهُما بِنَخل‌ٍ که چهار طرف اينکه دو باغ نخل خرما است وَ جَعَلنا بَينَهُما زَرعاً که در فاصله اينکه دو باغ كشتزار است زراعت مي‌كنند مثل گندم و جو و ساير حبوبات كِلتَا الجَنَّتَين‌ِ آتَت أُكُلَها که هر دو باغ سبز و خرم و پر از انگور و خرما است وَ لَم تَظلِم مِنه‌ُ شَيئاً تمام اشجارش بارور شده هيچكدام خشك و بي‌بار نمانده چنانچه نوع كفار داراي مكنت و ثروت از املاك و اموال و زينتهاي دنيوي هستند.
وَ فَجَّرنا خِلالَهُما نَهَراً و در اواسط اينکه دو باغ نهر آبي جاري بود که تمام اينکه باغ را و تمام اينکه كشتزار را مشروب ميكرد كلمه و فجّرنا اشاره بچشمه آبست که سر چشمه در همان باغ بود و دو سرچشمه بوده يكي در اينکه باغ و ديگري در باغ ديگر و چشمه آب هم دو قسم است يك قسم واقف و يك قسم جاري که جوشش ميكرد خلالهما در وسط هر دو باغ و تشكيل ميداد نهرا يك نهر در اينکه و ديگري در آن.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 32)- ترسیمی از موضع مستکبران در برابر مستضعفان: در آیات گذشته دیدیم که چگونه دنیا پرستان سعی دارند در همه چیز از آن مردان حق که تهی دستند فاصله بگیرند، و سر انجام کارشان را در جهان دیگر نیز خواندیم.
در اینجا با اشاره به سر گذشت دو دوست یا دو برادر که هر کدام الگویی برای یکی از این دو گروه بوده‌اند طرز تفکر و گفتار و کردار و موضع این دو گروه را مشخص می‌کند.
نخست می‌گوید: ای پیامبر! «برای آنها مثالی بزن: آن دو مرد، که برای یکی از آنان دو باغ از انواع انگورها قرار دادیم، و گردا گرد آن دو (باغ) را با درختان نخل پوشاندیم و در میانشان زراعت پر برکتی قرار دادیم» (وَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا رَجُلَیْنِ جَعَلْنا لِأَحَدِهِما جَنَّتَیْنِ مِنْ أَعْنابٍ وَ حَفَفْناهُما بِنَخْلٍ وَ جَعَلْنا بَیْنَهُما زَرْعاً).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
