آیه 55 سوره اعراف
| <<54 | آیه 55 سوره اعراف | 56>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
خدای خود را به تضرع و زاری و نهانی (به صدای آهسته که به اخلاص نزدیک است) بخوانید (و از اندازه مگذرید) که خدا هرگز متجاوزان را دوست نمی‌دارد.
پروردگارتان را از روی فروتنی و زاری و مخفیانه بخوانید [و از آداب و شرایط دعا تجاوز نکنید]؛ یقیناً خدا متجاوزان را دوست ندارد.
پروردگار خود را به زارى و نهانى بخوانيد كه او از حدگذرندگان را دوست نمى‌دارد.
پروردگارتان را با تضرع و در نهان بخوانيد، زيرا او متجاوزان سركش را دوست ندارد.
پروردگار خود را (آشکارا) از روی تضرّع، و در پنهانی، بخوانید! (و از تجاوز، دست بردارید که) او متجاوزان را دوست نمی‌دارد!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«تَضَرُّعاً»: متواضعانه و خاشعانه. علنی و آشکارا. حال ضمیر (و) در فعل (أُدْعُوا) است و به معنی مُتَضَرِّعِینَ است. «خُفْیَةً»: پنهانی. نهانی.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ «55»
پروردگارتان را با تضرّع و پنهانى بخوانيد، قطعاً او تجاوزگران را دوست ندارد.
نکته ها
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در سفرى بعضى اصحاب را ديدند كه با فرياد دعا مى‌كنند، حضرت فرمودند: «آرام دعا كنيد». «1» حضرت زكريّا نيز خداوند را در پنهانى و با اخلاص ندا مى‌كرد.
«نادى رَبَّهُ نِداءً خَفِيًّا» «2» زيرا نشانه‌ى ادب است چنانكه خداوند به مؤمنان مى‌فرمايد:
بلندتر از صداى پيامبربا او سخن نگوييد. «لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ» «3» وممكن است صداى بلند در عبادت ونيايش، زمينه‌ساز تظاهر و ريا باشد.
تضرّع و ناله در دعا، نشانه‌ى توجّه انسان به كمبودها و نيازهاى خود و عامل شكستن غرور و خودخواهى است. زيرا آنكه خود را قوى و غنى بداند، در برابر هيچ كس ناله و
«1». تفاسير مجمع‌البيان و كبير فخررازى.
«2». مريم، 3.
«3». حجرات، 2.
جلد 3 - صفحه 82
درخواستى ندارد.
امام صادق عليه السلام فرمود: «تضرّع در دعا، دستان را به طرف آسمان بلند كردن و دعا نمودن است»، «1» پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نيز چنين دعا مى‌كرد و سلمان فارسى از آن حضرت نقل كرده كه فرمود: «خداوند حيا مى‌كند دستى را كه به دعا بلند شود محروم برگرداند». «2»
پیام ها
1- پس از خداشناسى، خداپرستى لازم است. «ادْعُوا رَبَّكُمْ» در آيه‌ى قبل، خداشناسى مطرح شد، در اين آيه خداپرستى.
2- بهتر است دعا با استمداد از كلمه‌ى «ربّ» و همراه تضرّع و زارى و پنهانى باشد. «ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً» دعاى پنهانى از ريا دور و به اخلاص نزديك‌تر است.
3- دعا وقتى مؤثّر است كه خالصانه و همراه با تضرّع باشد. «تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً»
4- با تمام وجود و با كمال خضوع خدا را بخوانيم وزبانمان نماينده همه‌ى وجود ما باشد. ادْعُوا ... تَضَرُّعاً
5- گردنكشان و تجاوزكاران، از لطف و محبّت الهى محروم مى‌باشند. «إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ»
6- دعا نكردن، دعاى بى‌تضرّع و دعاى ريائى، از نمونه‌هاى سركشى و تجاوز است. «الْمُعْتَدِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ (55)
بعد از اثبات خالقيت و وحدانيت و مالكيت خود و ثبوت تكليف، در عقب آن به عبادت امر فرمايد:
ادْعُوا رَبَّكُمْ: بخوانيد و ياد كنيد اى بندگان، پروردگار خود را، تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً: به حالت زارى و پنهانى، يعنى هم ظاهر و هم باطن و بطلبيد از درگاه احديت او جميع مرادات و قضاء حاجات خود را، چه خالق و مالك شما غنى، و فياض على الاطلاق است.
تبصره: بيان دعا:
«1» من لا يحضره الفقيه، جلد 4، باب آخر كتاب، صفحه 269.
جلد 4 صفحه 90
1- دعا اصل طاعت و مخ عبادت است، زيرا عبد هرگاه ملجأ و منجا و مفر و مهرب خود به وجهى نداند، لابد از كل ما سوى اللّه نااميد و منقطع شده، به توجه قلبى رجوع به خالق غنى مى‌نمايد. معبود ازلى و ابدى، از ازل حال او را داند و وعده حتمى هم به قضاء حاجت محتاجين داده، و وعده الهى تخلف پذير نيست، پس دعا را وسيله وصول به آن قرار داده.
2- ذات علام الغيوب در ازل آنچه اصلح و انسب به احوال و مآل عالم و آدم باشد همه را بالتفصيل به حسب حكمت صحيحه و مصلحت قديمه خود مقرر فرموده، اما حصول آن منحصر بر دعا و مسئلت ايشان باشد، پس دعا لازم آمد.
3- دعا مفيد معرفت ذلت عبوديت و عزت ربوبيت، و آن اشرف عبادات است. و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: ما من شى‌ء اكرم على اللّه من الدّعاء و الدّعاء هو العبادة و قرء: انّ الّذين يستكبرون عن عبادتى سيدخلون جهنّم داخرين يعنى: هيچ چيز گرامى‌تر بر خدا از دعا نيست، و دعا اصل عبادت است به دليل آيه آنانكه تكبر كنند از عبادت من، يعنى دعا كردن، زود است داخل جهنم شوند ايشان را به ذلت و خوارى.
شرايط دعا: بطور اختصار:
1- كمال صحت عقايد و ايمان و معرفت الهى.
2- خوردن غذاى حلال و پاك، چه در حديث نبوى به طريق خاصه و عامه وارد است كه: هر كه غذا و لباس او حرام باشد، چگونه نماز و روزه و عبادت او قبول شود.
3- طهارت بدن و جامه از حدث و خبث.
4- مطلوب، حرام نباشد.
5- خالص از ريا و سمعه.
6- تعميم در دعا.
7- گريه و تضرع و تذلل و خشوع و خضوع باشد، چه اين حالت سلاح دعا است.
8- مقدم بر طلب مطلوب، مدح و ثناى الهى نمودن به ذكر اسماء حسنى و صلوات و سلام بر محمد و آل محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم. در لوامع حضرت
جلد 4 صفحه 91
صادق عليه السّلام فرمود: هرگاه يكى از شما حوائج دنيا و آخرت را از خدا بخواهد، ابتدا نمايد به مدح و ثناى الهى و صلوات بر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و آل معصومين او. «1» 9- اعتراف و احصاء گناهان خود، و نعم الهى.
10- اصل اصيل توجه و اقبال قلب، چه به قلب لاهى و ساهى، منتج نباشد. در لوامع حضرت امير المؤمنين فرمايد: لا يقبل اللّه دعاء قلب لاه: «2» قبول نفرمايد خدا دعاى قلب لاهى را. و حضرت صادق عليه السّلام فرمود: من قدّم اربعين من المؤمنين ثمّ دعى استجيب له. «3» يعنى: هر كه مقدم دارد چهل نفر از مؤمنين را پس دعا نمايد، مستجاب شود براى او.
11- مقدم داشتن دعا براى برادر دينى. و حضرت باقر عليه السّلام فرمود:
اسرع الدّعاء نجاحا للاجابة دعاء الاخ لاخيه بظهر الغيب فاذا بدء بالدّعاء لاخيه فيقول ملك موكّل امين و لك مثلاه. «4» يعنى: سريعترين دعا به اجابت، دعاى براى برادر مؤمن است در غياب. پس چون ابتدا نمايد به دعا براى برادر مؤمن، ملك موكل گويد: آمين و براى تو هم مثل آن باشد.
بنابراين عدم اجابت دعاها به جهت فقدان شرايط خواهد بود.
إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ: به تحقيق ذات سبحانه دوست نمى‌دارد تجاوز كنندگان از حد و تاركين دعا را، يعنى لازمه دوستى كه لطف و مرحمت و عطا باشد، نسبت به آنان منظور نفرمايد.
بيان: در علم كلام مقرر و مبرهن گرديده كه اينچنين اسماء و صفات، دو حالت دارند: اول- بطور مبادى. دوم- بطور غايات. اما وجه اول- به وجود شهوانيت حيوانى، در قلوب رغبت و ميل به چيزى يا نفرت و كراهت از چيزى ناشى مى‌شود. وجه دوم- به حصول ميلان و رغبت و رضا و رحمت، اظهار شفقت و ايصال خيرى به محبوب و مرضى عنه عطا مى‌نمايد، و به حصول
«1» بحار الانوار، جلد 93، صفحه 313.
«2» اصول كافى، كتاب الدعاء، جلد 2 صفحه 473، حديث دوم.
«3» كتاب پيشين، صفحه 509، حديث 54.
«4» همان مدرك، صفحه 507، حديث 4 (با اندكى تفاوت)
جلد 4 صفحه 92
كراهت و غضب ناملايم طبع و مكروهى موجب تلافى باخذ انتقام او مى‌شود؛ پس بالنسبه به ذات احديت الهى غايات اين الفاظ مراد باشد، زيرا به معنى اول باعث تغير ذات و تغير ذات محال است، لذا مراد از محبت لازمه آن كه ايصال خير و احسان است عطا فرمايد و يا وصول به ثواب و نجات از عقاب و عذاب باشد و آن را نسبت به معتدين مرعى ندارد به سبب سوء اختيار خودشان.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ (55)
ترجمه
بخوانيد پروردگار خودتان را در حال خشوع و پنهانى بدرستيكه او دوست ندارد تجاوز كنندگانرا.
تفسير
تضرّع تذلّل مشتمل بر خوف است كه از آن تعبير بخشوع مينمايند اگر اثر آن در قلب و چشم ظاهر شود و خضوع مى‌گويند اگر اثر آن در بدن آشكار باشد شايد تضرّع بعلاوه سوز و گدازى هم لازم داشته باشد در هر حال اين حال در دعا مطلوب خداوند است چنانچه پنهان نمودن دعا هم مطلوب است و آن بنظر حقير يا بآنستكه در خلوت و پنهانى دعا كنند يا در حين دعا صوت را از حدّ اعتدال متجاوز ننمايند چون خداوند تجاوز كنندگان از حد اعتدال را در امور دوست ندارد و شك نيست كه اين هر دو اقرب باخلاص و انسب با ادب و آداب طلب است در مجمع از پيغمبر (ص) روايت نموده كه در يكى از غزوات آنحضرت مشرف بوادى‌ئى شد كه مردم در آنجا شروع بتكبير و تهليل با صوت بلند نمودند و آنحضرت فرمود بخودتان رحم كنيد شما شخص كر و غائب را نمى‌خوانيد بلكه سميع و قريب را ميخوانيد او با شما است و بنابر آنچه ذكر شد تضرعا و خفية هر دو حالند از ضمير مخاطب و مصدرند بمعنى اسم فاعل يعنى متضرّعين و مخفين ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
ادعُوا رَبَّكُم تَضَرُّعاً وَ خُفيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ المُعتَدِين‌َ (55)
بخوانيد پروردگار خود را بحالت ذلت و پنهاني محققا او دوست نميدارد تجاوزكنندگان را.
جلد 7 - صفحه 342
ادعُوا رَبَّكُم يكي از عبادات بسيار بزرگ دعاء است حتي در حديث دارد از نماز و قرائت قرآن افضل است و از نيزه و سلاح تيزتر است براي دفع دشمن و براي دفع بلاء و لو هر چه محكم باشد و اگر دعا نباشد مورد عنايت الهي واقع نميشود قُل ما يَعبَؤُا بِكُم رَبِّي لَو لا دُعاؤُكُم فرقان آيه 77، و هر دعائي مقرون باجابت است يا در دنيا و يا در آخرت و اخبار و آيات در اهميت و فضيلت دعاء بسيار است و از براي دعاء شرائط بسياري است که از آن جمله اينکه آيه است:
تَضَرُّعاً وَ خُفيَةً تضرّع اظهار ذلّت و خضوع و خشوع و با حال بكاء و شكستگي است و خفيه در پنهاني و خفض صوت و آهسته دعاء كردن نه با صداي بلند و علنا مگر در موارد لازمه مثل مجامع مؤمنين که آنها آمين بگويند و امثال اينها بلكه هر عبادت پنهاني افضل از علانيه است بالاخص صلوات مندوبه و صدقات مستحبه و نحوه اينها.
إِنَّهُ لا يُحِبُّ المُعتَدِين‌َ اعتداء بمعني تجاوز از حدّ است يا طلب اموري است که از حد او خارج است و از حد قابليت او بيرون است يا با صداي بلند دعا كردن يا طلب حرامي يا آنچه بر غير صلاح و صواب باشد يا نفرين در حق مؤمنين يا دعاء براي كفار و معاندين و طلب مغفرت كساني که قابل مغفرت نيستند و امثال اينها که مذموم است يا حرام است.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 55)- شرایط اجابت دعا: آیه قبل با ذکر دلایل روشن این حقیقت را اثبات کرد که شایسته عبودیت و بندگی تنها خداست و به دنبال آن در اینجا دستور می‌دهد که «دعا و نیایش» که جان و روح عبادت است باید در برابر خدا انجام گیرد، نخست می‌گوید: «پروردگار خود را از روی تضرّع و در پنهانی بخوانید» (ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً).
این که در آیه فوق دستور داده شده که خدا را در «خفیّه» و پنهانی بخوانید برای این است که از «ریا» دورتر، و به اخلاص نزدیکتر، و توأم با تمرکز فکر و حضور قلب باشد.
و در پایان آیه می‌فرماید: «او (خداوند) تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد» (إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ).
و این جمله معنی وسیعی دارد که هرگونه تجاوز را، اعم از فریاد کشیدن به هنگام دعا، و یا تظاهر و ریاکاری، و یا توجه به غیر خدا را به هنگام دعا، شامل می‌شود.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
