و چون از حضور تو دور شود کارش فتنه و فساد در زمین است و بکوشد تا حاصل خلق به باد فنا دهد و نسل (بشر) را قطع کند؛ و خدا فساد را دوست ندارد.
و هنگامی که [چنین دشمن سرسختی] قدرت و حکومتی یابد، می کوشد که در زمین فساد و تباهی به بار آورد، و زراعت و نسل را نابود کند؛ و خدا فساد و تباهی را دوست ندارد.
و چون برگردد [يا رياستى يابد] كوشش مى‌كند كه در زمين فساد نمايد و كِشت و نسل را نابود سازد، و خداوند تباهكارى را دوست ندارد.
چون از نزد تو بازگردد، در زمين فساد كند و كشتزارها و دامها را نابود سازد، و خدا فساد را دوست ندارد.
(نشانه آن، این است که) هنگامی که روی برمی‌گردانند (و از نزد تو خارج می‌شوند)، در راه فساد در زمین، کوشش می‌کنند، و زراعتها و چهارپایان را نابود می‌سازند؛ (با اینکه می‌دانند) خدا فساد را دوست نمی‌دارد.
If he were to wield authority, he would try to cause corruption in the land and to ruin the crop and the stock, and Allah does not like corruption.
And when he turns back, he runs along in the land that he may cause mischief in it and destroy the tilth and the stock, and Allah does not love mischief-making.
And when he turneth away (from thee) his effort in the land is to make mischief therein and to destroy the crops and the cattle; and Allah loveth not mischief.
When he turns his back, His aim everywhere is to spread mischief through the earth and destroy crops and cattle. But Allah loveth not mischief.
معانی کلمات آیه
«تَوَلَّی»: والی و سرور شد. پشت کرد و رفت. «الْحَرْثَ»: کشت و زرع. «النَّسْلَ»: نژاد انسان یا حیوان. نسل مصدر است و در معنی اسم مفعول به کار رفته است، همچون خلق و مخلوق.
وَ إِذا تَوَلَّى: و چون برگردد از خدمت تو، يا چون والى گردد و سلطه پيدا كند. سَعى فِي الْأَرْضِ: بشتابد در زمين، لِيُفْسِدَ فِيها: براى آنكه فساد كند در آن به اعمال ناشايسته خود. وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ: و نابود سازد كشت و زراعت جماعتى را به سوزانيدن و هلاك كند چهارپايان را به پى كردن و قطع نسل آنان. در كتاب كافى- از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام روايت شده كه فرمود: هلاك شود زراعت و نسل به ظلم و سوء سريره «1». وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْفَسادَ: و خداى تعالى دوست نمى‌دارد و نمى‌پسندد فساد و تباه كارى را، پس از غضب او بترسيد و حذر نمائيد.
تنبيه: اين مقدمه ثابت شد كه آيات شريفه عام است نسبت به عموم مكلفين، پس كسانى كه متصف بدين صفات باشند مشمول آيه شريفه خواهند بود در هر عصر و زمانى تا قيامت؛ و فساد در زمين دو قسم مى‌باشد:
1- فساد به تعدى و ظلم و اتلاف اموال و اغنام و احشام و محصولات مردم. 2- فساد در دين چنانچه على بن ابراهيم قمى از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده الحرث فى هذا الموضع الدّين و النّسل النّاس « «2»» يعنى
(1 و 2) تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 205، حديث اوّل و ششم.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 368
حرث در اين آيه مراد دين و مراد ناس مردم مى‌باشند. بنابراين آنچه موجب فساد دين باشد، داخل مى‌باشد از اضلال مردم و مؤسسات محرمه و اشاعه و ترويج معاصى و قبايح و توهين به مقدسات مذهبى و طبع و نشر كتب ضلال و تقويت و امضاء مجالس نامشروع و غير آن، و البته اين گونه امورات خلاف رضاى الهى و موجب سخط سبحانى خواهد بود.
و چون برگردد كوشش كند در زمين تا فساد كند در آن و نابود نمايد كشت و چهارپايان را و خدا دوست نميدارد فساد را..
تفسير
يعنى چون رو گرداند و گفته شده است يعنى چون صاحب اختيار و والى شود دست ظلم و طغيان از آستين كفر و عصيان بيرون آورد و كردار مخالف با گفتار خود را آشكار نمايد و گشت و زرع را بسوزاند و نابود و فاسد كند و مواشى و دواب را بكشد و نسل آنها را براندازد و در مجمع و قمى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه مراد از حرث دين است و مراد از نسل مردمند و در كافى و عياشى از امير- المؤمنين نقل نموده كه هلاك ميكند حرث و نسل را براى ظلم و بدى طينت خود و شايد مراد آن باشد كه از آثار ظلم و شئامت ظالم آنستكه خداوند باران رحمت را منع ميفرمايد و باين سبب حرث و نسل هلاك ميشوند و خداوند ظلم و فساد را نميپسندد و از عقوبت آن صرف نظر نمى‌فرمايد چون منافى با حق مظلوم است.
(و هنگامي که والي گردد ميشتابد در زمين براي اينكه فساد كند و كشت و نسل
جلد 2 - صفحه 385
را نابود نمايد و خدا فساد را دوست ندارد) وَ إِذا تَوَلّي تولي يا بمعني ادبر و اعرض است يعني هنگامي که آن منافق روگردانيد و از نزد تو رفت، و يا بمعني (صار واليا) است يعني هنگامي که بولايت و فرمانروايي رسيد و از اخباري که از كافي و عياشي و تفسير قمي ره نقل شده اينکه معني استفاده ميشود.
سَعي فِي الأَرض‌ِ لِيُفسِدَ فِيها سعي بمعني سرعت در رفتن و بمعني كوشش در عمل است يعني در روي زمين براي فساد ميشتابد و يا كوشش و فعاليت مينمايد و تمام همش فساد و تباهي در روي زمين است.
(وَ يُهلِك‌َ الحَرث‌َ وَ النَّسل‌َ) حرث بمعني كشت و نسل بمعني ولد است چنانچه اينکه معني از تفسير عياشي از حضرت رضا عليه السّلام نقل شده يعني تباه و نابود ميكند مايه بقاء افراد انسان که نباتات و نسل باشد که بتوليد و تناسل پيدا ميشود.
و در بعضي اخبار حرث بدين و نسل بناس تفسير شده يعني مردم و دين آنان را تباه ميسازد و اينکه معني مأخوذ از مفهوم عام حرث است زيرا دين كشتي است که انسان در دنيا ميكارد و در آخرت حاصل آن را ميچيند «
الدنيا مزرعة الاخرة
» وَ اللّه‌ُ لا يُحِبُّ الفَسادَ خداوند فساد را دوست ندارد يعني تشريعا از فساد نهي فرموده و در بسياري از آيات از فساد و مفسدين مذمّت و نكوهش نموده است مانند وَ إِذا قِيل‌َ لَهُم لا تُفسِدُوا فِي الأَرض‌ِ«1» و وَ لا تَعثَوا فِي الأَرض‌ِ مُفسِدِين‌َ«2» و امثال اينها.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 205)- سپس می‌افزاید: «نشانه دشمنی باطنی او این است که وقتی روی بر می‌گرداند و از نزد تو خاј̠می‌شود، کوشش می‌کند که در زمین، فساد به راه بیندازد، و زراعت و چهارپایان را نابود کند با این که می‌داند خدا فساد را دوست ندارد» (وَ إِذا تَوَلَّی سَعی فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْفَسادَ).
آری! اگر اینها در اظهار دوستی و محبت به پیامبر اسلام و پیروان او صادق بودند هرگز دست به فساد و تخریب نمی‌زدند، ظاهر آنان دوستی خالصانه است، اما در باطن، بی‌رحم‌ترین، و سرسخت‌ترین دشمنانند.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
